خريد گاز مهمتر است يا حقوق بشر؟

نشست وین بنابه دعوت "بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای مرکزی" (Euroasian Transition Group) برگزار شد و در آن علاوه بر نماینده‌ی کنسرسیوم خط لوله‌ی نابوکو، رئیس "گروه بین‌المللی بحران" (The International Crisis Group’s) واقع در بروکسل نیز شرکت کرد. میشائل لاوبش، رئیس بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای مرکزی در گفت‌وگو با دویچه‌وله به سئوال‌های ما پاسخ می‌دهد.

دویچه‌وله: آقای میشائل لاوبش، در نشستی که شما برگزار کردید، هم نمایندگان سازمان‌های حقوق بشر و هم نمایندگانی از ناباکو، که قرار است گاز دریای خزر را به اروپا انتقال دهد، شرکت کردند. این دو موضوع چه ربطی به هم دارند و بنظر شما آیا خرید گاز مهمتر است و یا مسئله‌ی حقوق بشر؟

میشائل لاوبش: به‌نظر من و بسیاری دیگر از مدافعین حقوق بشر، زمانی می‌توان با دولت‌ها سطح همکاری را ارتقاء داد که آنها حقوق انسانی شهروندان خود را پایمال نکنند و به کنوانسیون‌ها و شرطنامه‌های بین‌المللی احترام بگذارند و آن را اجرا کنند. تا زمانیکه آن را اجرا نکنند، نبایستی در این کشورها سرمایه‌گذاری کرد. دولت‌های‌ غربی نبایستی میلیاردها دلار را در کشورهایی که رژیم‌های مستبد در آن حاکم هستند، سرمایه‌گذاری کنند. در کشورهایی که ثروت و سرمایه‌ی آن فقط به جیب قشر حاکم و سران آن سرازیر می‌شود و اهالی آن بهره‌ای از ثروت کشور نمی‌برند، نبایستی سرمایه گذاری کرد.

روی این حساب نشستی که شما برگزار کردید، آیا نتیجه داده، یعنی شما از این ‌طریق توانستید به کشورهای صاحب گاز حوزه‌ی دریای خزر و یا آسیای‌میانه، برای احترام به حقوق بشر فشار لازم بیاورید؟

هدف ما "فشار مثبت" به این رژیم‌ها بود. ما این سئوال را طرح کردیم که آیا ناباکو به نفع اروپائی‌ها هست و اتحادیه اروپا می‌تواند برای تغییرات اساسی در این کشورها تاثیر مثبتی بگذارد و اینکه آیا ناباکو واقعا زمینه‌ی اجرائی دارد؟ کریستیان دولزال ((Christian Dolezal نماینده‌ی ناباکو که در این نشست حضور داشت، توضیح داد نگاه ناباکو در آینده به ترکمنستان و ایران خواهد بود. ذخائر گازی ایران و ترکمنستان برای ناباکو از این جهت اهمیت دارد تا وابستگی اروپا به روسیه را کاهش دهد.

از نقط نظر سیاسی هم درباره‌ی وضعیت سیاسی ایران بحث شد و گفته شد که ایران برای تامین گاز خط لوله‌ی ناباکو اهمیت زیادی دارد و در درازمدت ایران می‌تواند گاز خود را وارد بازار اروپا کند. در عین حال بیان شد که ایران برای ناباکو ثبات سیاسی ندارد.

قرار است خط لوله‌ی ناباکو به کمک اتحادیه اروپا احداث شود. حال مسئله‌ی حقوق بشر در این طرح چه اهمیتی دارد؟

مسئله‌ی حقوق بشر در ایران و ترکمنستان برای ناباکوهیچ نقشی ندارد. دلیلش هم خیلی ساده هست. نماینده‌ی ناباکو معتقد است، با توسعه‌ی روابط اقتصادی می‌توان در زمینه‌ی حقوق بشر پیشرفت کرد.

آلان دله‌تروAlain Deletro رئیس گروه بین‌الملل بحران، در پاسخ دلیل آورد که چنین سیاستی پیش از این در نیجریه اتخاذ شده و تابحال علیرغم توسعه روبط اقتصادی غرب با این کشور آفریقائی صاحب انرژی، در بهبود وضعیت سیاسی و حقوق بشر در آن تابحال تغییری حاصل نشده است.

اما نمایندگان اتحادیه‌ی اروپا هم دلیل می‌آورند که کشورهای عضو اتحادیه‌ بالاخره باید از انحصار گاز روسیه رهایی یابند و این نظر روسیه را که تابحال مدعی بوده، این منطقه بحرانی است را دیگر نمی‌پذیرند.

علاوه بر کنسرسیوم ناباکو که اتحادیه اروپا از آن حمایت می‌کند، روسیه و چین نیز بازیگران دیگری هستند. شما نقش این دو کشور را از نقطه نظر "حقوق بشری" چگونه ارزیابی می‌کنید؟

نماینده‌ی روسیه که در نشست وین حضور داشت، گفت، روسیه در قیاس با ناباکو که برنامه‌ی مطمئنی ندارد و درباره‌ی آن فقط صحبت می‌شود، شریک قابل‌اعتمادی برای اروپاست.

درباره‌ی چین این هم نظر طرح شد که این کشور نیاز شدیدی به انرژی نفت و گاز آسیای مرکزی و حوزه دریای خزر دارد. چینی‌ها سریع‌تر قرارداد منعقد می‌کنند و سریع‌تر هم سرمایه‌گذاری می‌کنند. برای چین مسئله‌ی حقوق بشر و یا شرایط سیاسی این کشورها هیچگونه اهمیتی ندارد و مهم منافع و سود اقتصادی این قراردادهاست. چین سعی می‌کند انرژی ارزانی بدست آورد.

با توجه به وضعیت حقوق بشر در ایران و تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران، بنظر شما آیا ایران بازهم شانسی برای فروش گاز خود به اروپا خواهد داشت؟

ایران نمی‌خواهد همیشه چشم انتظار روسیه "برادر بزرگ" خود در منطقه‌ باشد و فقط یک نقش نظاره‌‌گر را برعهده گیرد. ایران علاقمند است قراردادهای درازمدت با اتحادیه اروپا منعقد کند. ولی شرط انعقاد چنین قراردادها و جلب سرمایه‌های خارجی، دمکراتیزه کردن جامعه و احترام به حقوق بشراست.

مصاحبه‌گر: طاهر شیرمحمدی
تحریریه: مصطفی ملکان