جایزه صلح ناشران آلمان برای آلکسیویچ، روشنفکر روسیه سفید
۱۳۹۲ مهر ۲۰, شنبه
سوتلانا آلکسیویچ (Swetlana Alexijewitsch)، نویسنده و منتقد حکومت روسیه سفید، امید چندانی به دگرگونی سریع سیاسی در میهن خود ندارد. این روشنفکر ۶۵ ساله روز جمعه (۱۱ اکتبر/۱۹ مهر) در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت به خبرنگاران گفت: «کسی که ۴۰ سال تمام در اردوگاه زندگی کرده، دیگر فقط می‌تواند در اردوگاه زندگی کند.»
آلکسیویچ که با کتاب‌های خود از امپراتوری فروپاشیده‌ی اتحاد شوروی سابق در قالب مستندنگاری گزارش می‌دهد، روز یکشنبه (۱۳ اکتبر/۲۱ مهر) در کلیسای تاریخی پاول در فرانکفورت جایزه ارزشمند صلح ناشران آلمان را دریافت می‌کند.
این نویسنده‌ی اهل روسیه سفید که کشورش او را به‌کلی نادیده گرفته و پس از سالیان دراز زندگی در تبعید در اروپای مرکزی، امروز بار دیگر ساکن مینسک شده است، از "تمدن رنج و اشک" سخن می‌گوید. وی می‌گوید که ۷۰ درصد مردم کشورش هنوز دلتنگ استالین هستند و او را می‌خواهند.
از نظر آلکسیویچ، در روسیه‌‌ای که تحت حکومت ولادیمیر پوتین است، مردم از "سرمایه‌داری وحشی" رنج می‌‌کشند. او می‌گوید که در روسیه سفید، به‌ویژه نسل پیر از رژیم خودکامه‌ی رئیس‌جمهور الکساندر لوکاشنکو حمایت می‌کند، زیرا از هر نوع تحولی می‌ترسد.
این روشنفکر منتقد اعلام کرد که ۲۵ هزار یورویی را که با جایزه صلح ناشران آلمان توأم است برای تحقق برنامه‌های آتی خود خرج خواهد کرد. او می‌خواهد کتاب‌های خود را در منطقه‌ای از روسیه سفید پخش کند و در اختیار مردم بگذارد که لوکاشنکو قصد دارد در آن نیروگاه اتمی بسازد.
سوتلانا آلکسیویچ در کتاب‌های خود نظر انسان‌های آسیب‌دیده، از جمله در فاجعه اتمی چرنوبیل و در جنگ افغانستان را بازتاب داده و همین امر او را به شهرت رسانده است.
از مستندنگاری‌های تحقیقی و بسیار دقیق این نویسنده می‌توان دریافت که در امپراتوری الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور روسیه سفید، چه می‌گذرد و چرا این رژیم دیکتاتوری همچنان برقرار است.
منتقد روشنفکران و فرهنگ
خانم سوتلانا آلکسیویچ روشنفکران را متهم می‌کند به اینکه پس از فروپاشی اتحاد شوروی سکوت اختیار کرده‌اند. او می‌گوید که اعضای حزب کمونیست اتحاد شوروی پیشین و فرزندان آن‌ها امروز با استفاده از خلاء قدرت وارد حکومت شده‌اند.
آلکسیویچ به دیگران گوش می‌سپارد و سخنان آن‌ها را ثبت می‌کند. پس از سرکوب تظاهراتی علیه لوکاشنکو در اواخر سال ۲۰۱۰، زنی در همسایگی خانم آلکسیویچ به او می‌گوید: «دوره شماها به سر رسیده و به‌زودی همه‌تان را به زندان خواهند انداخت. بس کنید و این قدر مردم روسیه سفید را به لجن نکشید.»
سوتلانا آلکسیویچ خوش‌بینی و خیال‌پردازی به خود راه نمی‌دهد. او در سال ۲۰۱۱ گفته بود که اپوزیسیون روسیه سفید فاقد یک شخصیت توانمند است و تمام برنامه‌‌اش را بیشتر بر نقد لوکاشنکو بنا کرده است.
آلکسیویچ در مصاحبه با روزنامه سوئیسی "نویه تسوریشر" می‌گوید که در یک منطقه‌ی روستایی زندگی می‌کند و نزد روستائیان روسیه سفید، عقل چندان جایگاهی ندارد و آن‌ها بیشتر با یک نوع زرنگی پرمزاح سخن می‌گویند و لوکاشنکو نمونه بارز آن است. او می‌افزاید که هیچ‌کس مانند لوکاشنکو نمی‌تواند کشورهای غربی را فریب دهد.
از نظر این منتقد حکومت، روسیه سفید "ملت نیست و اسطوره‌های ملی هم ندارد"، بلکه برای جهان خارج، "پدیده‌ی روسیه سفید از زمان لوکاشنکو به وجود آمده است".
نخستین کتاب آلکسیویچ با عنوان "جنگ چهره زنانه ندارد" که در سال ۱۹۸۳ به پایان رسید، بر اساس مصاحبه‌هایی تنظیم شده که نویسنده با سربازان بازمانده از جنگ جهانی دوم داشته است. این کتاب در پی روند شفافیت‌سازی "پرسترویکا" در اتحاد شوروی اجازه انتشار گرفت و در سال ۱۹۸۷ به زبان آلمانی انتشار یافت.
کتاب دیگر خانم آلکسیویچ با نام "آخرین شاهدان - کودکان جنگ جهانی دوم" به سرنوشت خانواده‌ی نویسنده در دوره‌ی حکومت وحشت استالین می‌پردازد.
"چرنوبیل. یک گاه‌شماری آینده" عنوان اثری دیگر از نویسنده است که در اواخر دهه‌ی ۱۹۹۰ منتشر شد. آلکسیویچ با تحقیقات گسترده خود در منطقه‌ی فاجعه اتمی، با انسان‌های آسیب‌دیده از تشعشعات اتمی تماس گرفته و از زبان آن‌ها سخن گفته است. این کتاب در آلمان توجه افکار عمومی را به خود جلب کرد.
تا کنون جایزه‌های متعددی در آلمان و لهستان به خانم سوتلانا آلکسیویچ تعلق گرفته است: ۱۹۹۸ جایزه کتاب لایپزیگ، ۲۰۰۱ جایزه صلح اریش ماریا رمارک شهر اوسنابروک و ۲۰۱۱ جایزه پرارج ریچارد کاپوشینسکی لهستان برای رپرتاژ ادبی.
خانم آلکسیویچ در سال ۲۰۱۱ با بورس سازمان تبادل آکادمیک آلمان برای فعالیت ادبی و تحقیقاتی خود در برلین زندگی کرد. در روسیه سفید کتاب‌های او مدت‌هاست اجازه انتشار ندارند.
آخرین اثر سوتلانا آکسیویچ "زمان دست‌دوم. زندگی بر روی ویرانه‌های سوسیالیسم" نام دارد که در سال جاری (۲۰۱۳) منتشر شده است.
در روز ۱۳ اکتبر (۲۱ مهر)، آخرین روز نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت، انجمن ناشران آلمان با اعطای جایزه صلح خود به سوتلانا آلکسیویچ که با ۲۵ هزار یورو توأم است، در کلیسای تاریخی پاول فرانکفورت از این نویسنده و روشنفکر روسیه سفید تجلیل خواهد کرد.