«بیداری» و «سال خون» در کلن

سالن "هربراندس" در شهر کلن آلمان، سالن کوچکی است که پنج شنبه شب (۱۱ آذر / ۲ دسامبر) شاهد رونمایی از آلبوم جدید شاهین نجفی با نام "سال خون" و همچنین اکران فیلم کوتاه "بیداری" ساخته شهریار احدی، کارگردان جوان ایرانی بود.

ابتدا فیلم "بیداری" که شاهین نجفی و اعضای گروه "آنتی‌کاریزما" هم در آن حضور داشتند به نمایش درآمد. حاضران در سالن حدود پنجاه نفر و به گفته شاهین نجفی فقط یک "جمع خودمانی" بودند در سالن کوچک "هربراندس" که از دود سیگار "جمع خودمانی" پر شده بود، شاهین نجفی به‌همراه اعضای گروه "آنتی کاریزما" به اجرای ترانه‌های آلبوم جدید "سال خون" پرداخت.

بشنوید: گپ و گفتی با شاهین نجفی، شهریار احدی و اعضای گروه آنتی‌کاریزما

«سالی که شیشه نوشابه بوی کهریزک می‌داد...سالی که بد بود اما من و تو بد نبودیم...سال بد، سال باد، سال اشک و خون...سالی که پر از بغضه از فرط جنون...سال من، سال تو، سال عشق و غرور...سال یه دست با رای سبز زیر ساطور...» (بخشی از ترانه "سال خون")

بعد از اتمام برنامه، درحالی که "جمع خودمانی" رفته‌ رفته سالن "هربراندس" را ترک می‌کردند، شاهین نجفی، شهریار احدی و اعضای گروه "آنتی‌کاریزما" در گوشه‌ای از سالن جمع شدند. میکروفن برنامه "سرنخ" دویچه وله در فضایی تاریک و پر از دود سیگار بیرون آمد.

این‌جا سالن "هربراندس" شهر کلن، موضوع این هفته برنامه "سرنخ" اکران فیلم کوتاه "بیداری" ساخته شهریار احدی و همین‌طور رونمایی از آلبوم جدید شاهین نجفی با نام "سال خون" است...

دویچه وله: شاهین، اول از حال و هوای برنامه امشب بگو، جریان این برنامه چه بود؟

شاهین نجفی: ما در نظر داشتیم برنامه را در جمع بسته دوستان وآشنایان اجرا کنیم. آن‌طور هم که دیدید، اتمسفر برنامه جوری بود که همه بچه‌ها راحت بودند. در این سالن هم سیگار آزاد است، در نتیجه همه در فضا بودند. خلاصه برنامه خیلی خودمانی بود.

چرا باید رونمایی از آلبوم جدید شاهین نجفی خودمانی باشد؟ طوری که کسی نداند و... چرا این‌طوری بود؟

شاهین نجفی: اول این که برنامه خیلی سریع اتفاق افتاد و ما وقت نداشتیم سالن بزرگ‌تری بگیریم و تبلیغات کنیم. به نظر من هم دلیلی نداشت، چون چند وقت دیگر در کلن کنسرت برگزار می‌کنیم.

آلبوم "سال خون" چه تفاوتی با آلبوم‌های قبلی دارد؟

شاهین نجفی: فرق آن بیشتر در سازبندی کارها است. ما در این کار بیشتر از سازهای شرقی استفاده کردیم که روی فرم موسیقی هیپ‌هاپ بودند. همین‌طور لحن و نوع خواندن من بازگشتی بود به مجموعه آلبوم "ما مرد نیستیم". برخلاف "ایلوسیون" که نوع خواندن خیلی غمگین‌تر بود، این‌بار به همان سیستم قبلی برگشتیم. تفاوت ماهوی دیگر هم در مضامین کارها بود.

یعنی ترانه‌ها هم تفاوت مشخصی با آلبوم های قبلی دارد؟

شاهین نجفی: آره، یقینا تفاوت‌هایی وجود دارد. بعضی از کارها مثل ترانه "دکتر" ترانه‌ای قدیمی است که تا به‌حال منتشر نشده بود، ولی این‌بار آن را منتشر کردیم. بعضی ترانه‌ها هم مثل ترانه "سال خون" به وقایع بعد از انتخابات اشاره دارد. یک چیز دیگر این که، من در این آلبوم خیلی کمتر محافظه‌کار بودم. یعنی تا هر جایی که واقعا اجازه داد و می‌شد، رک همه‌چیز را گفتم.

بین ترانه‌های آلبوم "سال خون" یعنی بین ترانه‌های "دارم چرت می‌گم"، "هک"، "پارتی سیاسی"، "مستراح"، "دکتر"، "همجنس"، "سال خون"، "وای کشتی مارو"، "برادر بر دار"، "قسم"، کدام را بیشتر از همه دوست داری یا اعضای گروه با کدام ترانه بیشتر ارتباط برقرار می‌کنند؟

شاهین نجفی: گروه را که باید از خودشان بپرسی. ولی خوب، من خودم شخصا "مستراح" را بیشتر از همه دوست دارم. چون مربوط به گذشته من است و برایم خیلی شخصی است. خیلی آن را دوست دارم.

شاهین، خیلی‏ها می‏گویند وقتی یک هنرمند از ایران خارج می‌شود و از آن حال و هوا دور می‏شود، یک‌مقدار خلاقیت‏اش کم می‏شود. این را قبول داری؟

شاهین نجفی: ممکن است این اتفاق برای خیلی‏ها بیفتد. در مورد آینده‏ی خودم فعلا نمی‏توانم نظری بدهم، ولی به‏شخصه، من فقط فیزیکی این‏جا هستم. مدعی هم هستم از خیلی کسانی که در داخل ایران زندگی می‏کنند، بیشتر مسائل روز ایران را پی‏گیری می‏کنم.

آنچه برای من خیلی مهم است، پیگیری تغییر و تحول زبان شفاهی است، البته جدای از ادبیات که در هر صورت با آن سر و کار دارم. یعنی آنچه که در بطن جامعه دارد اتفاق می‏افتد را پی‏گیری می‏کنم. وقتی شما از زبان شفاهی جامعه دور نشوید، ناخودآگاه از اتفاقات و اتمسفری هم که در آن جامعه است، دور نمی‏شوید.

مسائل دیگری در رابطه با تفاوت نوع زندگی در اروپا و نوع زندگی در ایران وجود دارد. طبیعی است که اگر کسی ریز به مسائل نگاه کند، در این زمینه تفاوت‏هایی احساس می‏شود. اما خُب، کسانی مانند ما که قسمت بیشتر زندگی‏مان را در ایران گذرانده‏ایم، الان از انبار و ذخیره‏ای که از ایران داریم، از جهت محتوایی، از جهت دردهایی که کشیده‏ایم، ذخیره‏ی زیاد جالبی هم نیست، تغذیه می‏شویم. مطمئن باش این دردها تا سی سال دیگر هم من را تغذیه می‏کنند. تا این دردها از جان من کشیده شوند، تا بیست سال دیگر که من مرده‏ام. پس فعلاً جا داریم که تغذیه کنیم.

مگر چند سال داری؟

بیست سال را هم زیاد گفتم. در پنجاه سالگی که من دیگر نفس ندارم، زنده باشم.

حالا یک سوال که به آلبوم "سال خون" ارتباطی ندارد و به فیلم کوتاه "بیداری" ساخته شهریار احدی مربوط است، می‌پرسم. ترانه‌ای که از تو و گروه آنتی‌کاریزما در این فیلم پخش شد، از یک کنسرت بود؟

شاهین نجفی: نه؛ ما کاری منتشر کردیم به اسم "انکار" بر روی استیل موسیقی راک ومشخصاً الهام گرفته از یکی از کارهای "کرت کویین"؛ البته با تفاوت‌های موسیقایی. آکوردها و فضای کار اساساً ایرانی است. آن‏جا هم ما یک جمع خودمانی، در حد چهل پنجاه نفر را دعوت کردیم. شهریار قسمت‏های فیلم را برداشت و بر اساس همان، یک ویدئوکلیپ ساختیم که یکی از معدود کارهای ویدئوموزیک من است. چون من به‏جز آن کار، ویدئوموزیک منتشر نکرده‏ام.

این اولین کار در زمینه‏ی همکاری در ساختن موسیقی یک فیلم بود؟

شاهین نجفی: بله؛ این اولین همکاری‌ای بود که ما رسماً با یک فیلم داشتیم.

خب، شهریار احدی هم این‌جاست. شهریار اول خودت درباره فیلم توضیح بده. فیلم حال و هوایی سیاسی داشت و به نوعی به اتفاقات بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته ربط داشت، درست است؟

شهریار احدی: داستان این فیلم را دو، سه ماه بعد از این جریانات نوشتم. از شاهین هم خواهش کردم و پرسیدم که آیا می‌تواند موسیقی فیلم را بخواند که کار "انکار" را برای آن انتخاب کردیم. شاهین هم راضی شد در این فیلم بازی کند و آن صحنه آخر فیلم را به عنوان یک کنسرت اجرا کند. در وصف حال و هوای این فیلم بگویم، حال و هوایی است که همان موقع ما در خارج از کشور داشتیم. دور و بر خودم را دیدم، پدر و مادرم را دیدم، دوستانی که این‌جا بودند را دیدم. اتفاقی که در ایران افتاد مثل یک جرقه بود که این‌ها بیدار شدند. فقط همین بود و چیز دیگری نبود. داستان را این‌‌جوری شروع کردم.

باید کمی درباره داستان فیلم صحبت کنیم. داستان این فیلم چه‌طور به ذهنت رسید؟

شهریار احدی: داستان اصلی فیلم داستان یک بی‌خانمان است. این بی‌خانمان هم سمبلی است از همه ما و همه خارجی‌هایی که این‌جا بزرگ شده‌اند یا بیست سال است این‌جا زندگی می‌کنند. افرادی که نه متعلق به این کشور هستند و نه متعلق به کشور اصلی خودشان. یک نوع بی‌خانمانی در خودم حس می‌کردم که هنوز هم آن را حس می‌کنم. این فیگور بی‌خانمانی که در فیلم وجود دارد، سمبل تمام ماست. می‌خواستم این را نشان بدهم. این بی‌خانمان از همه ایرانی‌هایی که این‌‌جا زندگی می‌کنند بریده است. ولی با اتفاقاتی که بعد از انتخابات افتاد و تظاهراتی که این‌جا بود و برنامه‌هایی که بچه‌ها گذاشتند، این بی‌خانمان توانست با ایرانی‌ها رابطه‌ پیدا کند. همین اتفاق برای من هم افتاد. من زیاد با ایران رابطه‌ای نداشتم. سی سال است که این‌جا زندگی می‌کنم و یک‌بار هم به ایران نرفته‌ام. ولی خب، بعد از این اتفاقات توانستم با ایرانی‌های دیگر ارتباط برقرار کنم که خیلی خوب بود. داستان فیلم هم همین است.

برگردیم سراغ آلبوم "سال خون" و اعضای گروه "آنتی‌کاریزما"؛ مجید کاظمی که میکس‏ماستر آلبوم "سال خون" با او بوده. مجید، این آلبوم چه ویژگی‌هایی دارد؟

مجید کاظمی: به‌نظر من مشخصه‌ای که این آلبوم در داستان رپ فارسی دارد، این است که خیلی آلبوم کاملی است. خیلی کم اتفاق می‏افتد که یک آلبوم این‏قدر کامل به همه چیز و این‏قدر به مسائل روز پرداخته شده باشد.

بابک خزایی، تنظیم‏کننده‏ی آلبوم "سال خون"؛ بابک، تنظیم آلبوم "سال خون" کار سختی بود؟

بابک خزایی: با این کلام، کار خیلی راحتی نبود. نشستن موسیقی روی این فرم از کلامی که شاهین دارد، خیلی سخت است. همکاری با شاهین روی این آلبوم را از یک سال پیش آغاز کردیم.

پژمان، احساس کردم در آلبوم جدید و یک‏سری از کارهایی که امشب اجرا شد، ریتم کارها نسبت به گذشته تغییر کرده است و در بعضی از کارها به موسیقی راک نزدیک است، درسته؟

پژمان: کارهای شاهین همیشه نه راک و نه رپ، بلکه همیشه آمیخته‏ای از راک و رپ بوده است. در این آلبوم هم درست است که کارها کمی شبیه راک است، ولی آن‏چه الان شما در کنسرت شنیدید، با خود آلبوم خیلی فرق می‏کند. الان به‏خاطر حضور مردم، سعی کردیم کارها خیلی ریتمیک‌‏تر باشد. شاید من هم کمی زیاده‏روی کردم، کمی ریتم را بیشتر و سریع‏تر اجرا کردم. به‏خاطر همین کارها یک‏ذره شبیه راک شده بود تا رپ.

شاهین، چه اتفاقی افتاد که آلبوم "سال خون" را به پناهندگان ایرانی در ترکیه هدیه کردید؟ کمی بیشتر در این‌باره بگو.

شاهین نجفی: فقط نکته‏ای که خیلی جالب است و فکر می‏کنم دوستان باید بدانند، این است که دوباره تاکید می‏کنم که تمامی سود حاصل از این آلبوم به دست هم‏وطنان پناهنده‏ی ما در کشور ترکیه می‏رسد.

به نظر من اگر این آلبوم به پناهندگان ایرانی در ترکیه اختصاص پیدا نمی‏کرد، باید جای سؤال پیش می‌آمد. هم‏وطنان ما در ترکیه هم عین ما هستند. من هم زمانی این‏جا پناهنده بودم و می‏دانم آن‏ها چه می‏کشند. با خیلی از این دوستان، دوست هستم، در تماس هستم. وقتی شرایط‏شان را می‏شنوم، کار دیگری از دست‏ام برنمی‏آید. تمامی سود حاصل از این آلبوم به دست هم‏وطنان پناهنده‏ی ما در کشور ترکیه می‏رسد. مجبور هستیم این کار را انجام دهیم. در ضمن، یادآوری کنیم، در حالی‏که ما در یک کشور امن هستیم، تعدادی از هم‏وطنان ما در شرایط به‏شدت اسفناک و به‏غایت دردناک در کشور ترکیه زندگی می‏کنند، پناهند‏ه‏اند و پول خاک هم می‏دهند.

حسین کرمانی
تحریریه: کیواندخت قهاری