بالا گرفتن مناقشه میان مصر و اتیوپی بر سر آب رود نیل
۱۳۹۹ تیر ۱, یکشنبه
تازه‌ترین دور از گفت‌وگوهای میان مصر و اتیوپی بر سر آب رودخانه نیل، که برای این دو کشور و برخی دیگر از کشورهای پائین دست، به خصوص سودان ارزشی حیاتی دارد بدون نتیجه خاتمه یافت.
در حالی که این مذاکرات به بن‌بست رسیده و هنوز تکلیف حق‌آبه دیگر کشورها مشخص نشده، اتیوپی قصد دارد پروژه کلان ساخت سد النهضه (رنسانس) و یک نیروگاه عظیم تولید برق را ادامه دهد و مرحله نخست آب‌گیری سد را به زودی آغاز کند.
برخی کارشناسان بالاگرفتن مناقشه بر سر این سد و بی‌نتیجه ماندن مذاکرات را زمینه‌ساز یک چالش امنیتی جدی در منطقه ارزیابی می‌کنند.
داوید وولد جورجی از موسسه بین‌المللی امنیت در آدیس‌آبابا به بن‌بست رسیدن مذاکرات میان اتیوپی و مصر را نگران‌کننده ارزیابی می‌کند و به دویچه‌وله می‌گوید مناقشه کنونی وضعیت امنیتی منطقه و آفریقا را تحت تاثیر قرار می‌دهد و پرداختن به آن را نباید به این دو کشور واگذار کرد.
خطر "جنگ آب" در مناطق خشک جهان
او هشدار می‌دهد که ادامه درگیری‌ها می‌تواند به وقوع جنگ در منطقه منجر شود. پیش از این نیز شماری از کارشناسان و تحلیلگران نسبت به بروز "جنگ آب" در مناطق خشک جهان هشدار داده‌اند.
به گفته جورجی تنها راه عملی برای حل مناقشه میان این دو کشور فراخواندن یک نشست بحران با حضور تمام کشورهای حوضه رود نیل و همزمان گفت‌وگوی سران کشورهای آفریقایی است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
برای مصر مسئله رود نیل به لحاظ تامین آب مورد نیاز، یک موضوع حیاتی است؛ این کشور با حدود ۱۰۰ میلیون نفر جمعیت تقریبا به طور کامل وابسته به منابع آبی نیل است.
احداث سد رنسانس در اتیوپی جریان آب رودخانه نیل به سمت کشور همسایه را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. کارشناسان مصری برآورد می‌کنند بسته به سرعت آب‌گیری این سد میزان آب ورودی به مصر بین ۱۴ تا ۲۲ درصد کاهش یابد و در بدترین حالت به خشک و صحرایی شدن ۳۰ درصد از کشتزارهای این کشور منجر شود.
درخواست مصر از شورای امنیت
دور جدید مذاکرات سه جانبه اتیوپی، مصر و سودان بر سر آب رود نیل بیستم خرداد (نهم ژوئن) آغاز و پس از ده روز بی‌نتیجه قطع شد. وزارت خارجه مصر دو روز پیش (جمعه ۳۰ خرداد) با توجه به بن‌بست مذاکرات به شورای امنیت سازمان ملل روی آورد و از این نهاد خواست برای دست‌یابی طرف‌های درگیر مناقشه به یک "راه حل منصفانه و متعادل" اقدام کند.
مصر اتیوپی را به داشتن "رویکردی منفی" و نداشتن "اراده سیاسی" کافی برای حل مناقشه متهم کرده است. با این همه اتیوپی می‌گوید کار برای تکمیل سد النهضه بدون توجه به بن‌بست مذاکرات ادامه می‌یابد و آب‌گیری آن مطابق برنامه در ماه ژوئیه آغاز می‌شود.
مخزن این سد ۷۴ میلیارد متر مکعب ظرفیت دارد و مسئولان اتیوپی معتقدند آغاز فصل بارندگی در ماه آینده بهترین زمان برای آغاز آب‌گیری آن است. تولید برق یکی از جنبه‌های اقتصادی مهم این پروژه به شمار می‌رود و قرار است آزمایش نخستین توربین این تاسیسات به زودی انجام شود.
دولت اتیوپی امیدوار است در مرحله نخست آب‌گیری سد رنسانس در دو ماه ژوئیه و اوت نزدیک به پنج میلیارد متر مکعب آب وارد مخزن آن شود. سازندگان سد برآورد می‌کنند این میزان آب برای راه‌اندازی دو توربین آن در میانه سال میلادی آینده کافی باشد.
ابگیری کامل سد با پنج سال تاخیر
انتظار می‌رود آب‌گیری کامل مخزن عظیم سد النهضه و به کار افتادن تمام ۱۶ توربین آن چند سال طول بکشد و در نهایت پنج سال دیرتر از برنامه در سال ۲۰۲۹ نهایی شود. به این ترتیب بزرگترین نیروگاه تولید برق قاره آفریقا با ظرفیت کامل به کار می‌افتد و اتیوپی می‌تواند برق مورد نیاز کشورهای شرق قاره را تامین و صادر کند.
مناقشه بر سر آینده بهره‌برداری از آب رود نیل از بیش از یک دهه پیش بسیار جدی شده است. در حالی که مصر نگران صحرایی شدن بخشی از کشتزارها و خشک شدن چاه‌های تامین آب آشامیدنی است، تونس ضمن داشتن نگرانی‌های مشابه امیدوار است با استفاده از برق ارزان پروژه‌های کلان برای توسعه کشور را بهتر پیش ببرد.
کارشناسان معتقدند سدسازی بر روی رود نیل باید در پیوند با مدیریت خشکسالی دیده شود و این مسئله نیازمند رایزنی در بالاترین سطح تصمیم‌گیری‌های سیاسی است. بر این پایه بارها پیشنهاد شده که کشورهای حوضه نیل برای حل این مناقشه باید نشستی در سطح سران برگزار کنند که تا کنون چنین کاری انجام نشده است.
یاسر عباس، وزیر منابع آب سودان به تازگی در یک نشست خبری گفته مناقشه بر سر رود نیل، به خصوص یافتن سازوکاری برای بهره‌برداری مشترک از آب رودخانه یک مسئله حقوقی است.
همتای مصری او می‌گوید دور اخیر مذاکرات سه جانبه به دلیل عدم انعطاف و مقاومت مسئولان اتیوپی بر سر مسائل فنی و حقوقی بدون دست‌سافتن به نتیجه ملموسی متوقف شد.
بهار عربی، فرصت اتیوپی برای سدسازی؟
طرح احداث سد هیدروالکتریک النهضه به حدود شش دهه پیش بازمی‌گردد اما عملیات اجرایی آن در سال ۲۰۱۱ آغاز شد. عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر زمانی گفته بود اتیوپی از وقایع موسوم به بهار عربی و بی‌ثباتی مصر پس از حوادث سال ۲۰۱۱ سوءاستفاده کرد و اجرای این پروژه مناقشه برانگیز را در دستور کار قرار داد.
سد النهضه در منطقه بنی‌شنقول، در مرز سودان و اتیوپی، و بر روی شاخه‌ای از رود نیل احداث شده که "نیل آبی" خوانده می‌شود. هزینه احداث این سد حدود چهار میلیارد دلار برآورد می‌شود.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
یکی از علت‌های شکست مذاکرات ظاهرا اختلاف مصر و اتیوپی در مورد نحوه تنظیم توافق‌نامه است. مصر خواستار مشخص شدن تمام جزئیات در قرارداد است و اتیوپی خواستار توافقی است که در مورد میزان آب رها شده برای پائین‌دست انعطاف داشته باشد و احتمالا میزان آن با توجه به حجم آب مخزن و مقدار بارندگی‌ها تعیین شده باشد.
گیدو آندارگاچو، وزیر خارجه اتیوپی، روز جمعه به خبرگزاری اسوشیتدپرس گفت این کشور برای دست یافتن به یک توافق با مصر با جدیت تلاش می‌کند اما برای آغاز آب‌گیری سد منتظر این توافق نمی‌ماند و این کار را ماه آینده و با شروع فصل بارندگی آغاز خواهد کرد.