انرژ‌ی‌های پاک‌، ‌آینده‌ی ایران

"سی دی ام"که مخفف clean development mechanism است به پروژه‌هایی گفته می‌شود که طبق پیمان کیوتو، اجرای آنها برای کشورهای اجراکننده‌ امتیازهایی قابل فروش به وجود می‌‌آورد.

پروژ‌‌ه‌های "سی دی ام" کاهش‌دهند‌ه‌ی گاز دی اکسیدکربن است که این کاهش از اهداف اصلی پیمان کیوتو به شمار می‌رود.

"سی دی ام" برای سیاست‌گذاری در عرصه‌ی زیست‌محیطی زمینه‌ی قابل توجهی را در کشورهای در حال توسعه به وجود آورده است.

حامد بهشتی که از جمله مدیریت پروژه‌ی طولانی‌ترین جاد‌‌ه‌ی خورشیدی جهان را بر عهده داشته، چندی پیش از سوی "مؤسسه‌ی تحقیقات جنگل‌ها و مراتع" به ایران دعوت شده بود تا در زمینه‌ی کسب انرژی خورشیدی، پیمان کیوتو و ساز و کار "سی دی ام" سخنرانی کند.

وی دانش‌آموخته‌ی دانشگاه آمریکایی بیروت است و مدیریت پروژه‌ی اولین پمپ آب خورشیدی و همچنین اولین سیستم هایبرید (خورشیدی ـ بادی ـ دیزل) را در لبنان بر عهده داشته است.

با حامد بهشتی در زمینه‌ی تجارب لبنان در استفاده از انرژ‌‌های پاک و تجدیدپذیر و همچنین قابلیت ایران در استفاده از این انرژی‌ها گفت‌وگو کرده‌ایم.

دویچه‌وله: آقای بهشتی، از شما دعوت شد که با ایراد سخنرانی در ایران تجارب خود در زمینه‌ی کسب انرژی خورشیدی و انرژی‌های پاک در لبنان را به کارشناسان ایرانی انتقال دهید. ممکن است در مورد تجارب مثبتی که در این زمینه در لبنان داشتید، توضیح بدهید؟

لبنان از نظر شرایط جغرافیایی کشور کوچکی است و نسبتا شرایط ایران را دارد. از لحاظ استفاده از انرژی‌‌ها و منابع انرژی‌های نو، انرژی خورشیدی بزرگترین منبعی است که لبنان در حال استفاده از آن است و بعد از ترکیه بزرگترین مصرف‌کننده و تولید‌کننده‌ی شاخه‌ی گرمایی صنایع انرژی خورشیدی محسوب می‌شود. این شرایط خوبی است که می‌تواند انتقال تکنولوژی و دانش را به ایران به همراه داشته باشد. به علاوه در سیستم خورشیدی، در شاخه‌ی خورشیدی، ما تولید برق خورشیدی را در لبنان داشتیم که الان در لبنان نسبت به سایت کوچکی که این کشور دارد، پروژه‌های بزرگی در حال اجرا است.

یکی از بزرگترین جاده‌های خورشیدی جهان الان در لبنان در حال اجرا هست. همچنین در صنعت کشاورزی لبنان استفاده از پمپ‌های آب خورشیدی دارد به امری متداول تبدیل می‌شود. استفاده از سیستم‌های back up و بادی بصورت هایبرید برای برج‌های مخابراتی، ویلاها و خانه‌هایی که در مناطق دوردست کوهستانی هستند، استفاده از انرژی خورشیدی برای بخش خصوصی و مردم را به صورت امری تقریبا متداول و اجرایی در لبنان در آورده است.

آیا امکان انتقال این تجارب و استفاده‌ی عملی از آنها در ایران وجود دارد؟

این امکان وجود دارد. ایران به سمت واقعی شدن قیمت انرژی پیش می‌رود. شما مقایسه کنید، بازگشت سرمایه‌ برای بخش خصوصی که در لبنان در سیستم‌های معمولی خورشیدی سرمایه‌گذرای می‌‌کند، چیزی حدود سه سال است و در بعضی از صنایع از این هم پایین‌تر است. ولی الان با قیمت برق در ایران این بازگشت سرمایه از ۴۰ سال بیشتر است. هر چقدر قیمت برق و حامل‌های انرژی در ایران واقعی‌تر شود، نگرش و قدم گذاشتن در راستای انرژی‌های نو و رفتن به این سمت می‌تواند عملی‌تر و واقعی‌تر باشد و اجرای آن برای مردم سودمند‌تر شود. وقتی که قیمت و شرایط واقعی شود این حالت را می‌تواند پدید بیاورد که مردم خواسته یا ناخواسته به این سمت حرکت کنند.

به نظر شما دولت‌های ایران و لبنان چه کاری می‌توانند بکنند که انتقال تجارب لبنان به ایران بهتر صورت بگیرد؟

من نمونه‌ای را برایتان مثال می‌زنم. الان یکی از پروژه‌هایی که در ایران به عنوان یکی از اولین پروژه‌هایی که در گرفتن منافع از ساز و کار یا سهام "سی دی ام" در حرکت است، پروژه‌ای هست برای نیروگاهی در شیراز با استفاده از انرژی بیوگاز. نیروهای متخصص این نیروگاه و گروهی که دارند در این خصوص کار می‌کنند تا این نیروگاه را به صورت یکی از پروژه‌های "سی دی ام" به صورت اجرایی در بیاورند، لبنانی هستند.

یک شرکت که در لبنان دفتر دارد، آمده دانش فنی و اجرایی‌اش را برای گرفتن پیمان "سی دی ام" در اختیار ایران قرار داده و هم خودش سود می‌برد و هم به واحدهای خصوصی و شرکت‌های خصوصی و در کل به مردم ایران می‌تواند سرویس ارائه بدهد. لبنان به واسطه‌ی پراکنده بودن تاجرانش و قدرت بزرگی که دارد، در اروپا و کشورهای مختلف قابلیت بزرگی را دارد که در بازار سهام "سی دی ام" بتواند کمک خوبی برای صنایع ایران باشد. این مثال،‌مثالی خوبی است که الان در شیراز با همکاری این دو کشور در حال اجرا است.

شما ایران را از نظر ظرفیت کسب انرژی خورشیدی در چه سطحی می‌بینید؟

شرایطی که ایران دارد به هیچ وجه قابل قیاس با کشورهای اروپایی که دارند از انرژی خورشیدی استفاده می‌کنند، نیست. ایران به لحاظ انرژی خورشیدی،‌ در شاخه‌ی گرمایی و در شاخه‌ی تولید برق (فتوولتائیک) از بالاترین پتانسیل‌های انرژی در سطح دنیا برخوردار هست و نه فقط در صنایع خورشیدی‌، بلکه در سایر شاخه‌های انرژی‌های نو هم از بالاترین پتانسیل‌ها برخوردار است. ولی در عین حال ایران کمترین میزان استفاده از انرژی خورشیدی را دارا است.

گفتید که ایران در سایر انرژی‌های نو هم قابلیت استفاده‌ی خیلی خوبی دارد. منظورتان کدام انرژی‌ها است؟

ایران سایت‌هایی در خصوص استفاده از انرژی باد دارد. سایت منجیل یکی از سایت‌های خوب ایران است که به عنوان پروژه‌ی آزمایشی از آن استفاده می‌شود و انواع توربین‌ها در آن نصب شده است. سایت‌های مختلفی در دست مطالعه است. ۴۶ نیروگاه در ایران طراحی شده که بتوانند، به سمت انرژی باد بروند و به صورت تولید نیروگاهی از انرژی باد استفاده بکنند.

ایران در زمینه‌ی انرژی باد قدرت بالایی برای بهره‌گیری دارد. ما ساحل زیاد داریم، در شمال و جنوب ایران از نعمت ساحل برخورداریم. نعمت ساحل برای ما انرژی امواج را سبب می‌شود. از امواج می‌توانیم تولید برق بالایی را داشته باشیم.

ما انرژی ژئوترمال (زمین‌گرمایی) را داریم. اولین سایتی که به عنوان انرژی ژئوترمال در ایران ثبت شده سایت مشکین‌شهر است که از گرمای زمین، بخار داغی که در زیر سطح زمین هست، برای تولید برق استفاده می‌کند.

به علاوه ما در ایران آب‌گرم‌های معدنی را داریم. تمام سایت‌هایی که در آنها آب گرم معدنی وجود دارد، قابلیت تولید برق و انرژی را دارند.

همچنین می‌توان از بیوگاز نام برد که از زباله‌ها، حتی زباله‌های شهری، می‌توانید برای تولید برق استفاده بکنید.

شما چه پیشنهادی می‌دهید برای اینکه دولت ایران در زمینه‌ی استفاده ‌از انرژی‌های پاک موفق‌تر عمل کند تا بعد از اتمام انرژی‌های فسیلی با مشکل بزرگ تأمین انرژی مواجه نشود؟

دولت ایران بالاخره باید به این سمت برود. به چند دلیل: ایران دهمین تولیدکنند‌ه‌ی بزرگ دی اکسیدکربن در جهان هست. البته قابل قیاس با آمریکا و سایر کشورهای بزرگ صنعتی نیست، ولی با گذشت زمان به جایی خواهیم رسید که صنایع ایران به واسطه‌ی تولید بالای کربن نمی‌توانند با صنایع دنیا رقابت بکنند. پس باید به این سمت رفت که تولید کربن پایین بیاید و دولت باید در این خصوص از واحدهایی که زیر نظر خودش هست به عنوان صنایع دولتی حمایت بکند تا تولید کربن را پایین بیاورند.

بخشی از‌ این پایین آوردن تولید کربن می‌تواند با استفاده از صنایع انرژی‌های نو صورت بگیرد. الان در بعضی از پتروشیمی‌ها و شرکت‌های بزرگ دولتی زمزمه‌هایی می‌شنویم راجع به استفاده از به عنوان مثال لامپ‌های کم‌مصرف یا صنایع خورشیدی و آب‌گرم‌کن‌های خورشیدی.

دولت مجبور است به این سمت برود و کلید طلایی که این بخش دارد قدرت بخشیدن به واحدهای خصوصی است. این بحثی که در دنیا به صورت بسیار جدی در حال قوت گرفتن است، بخش بزرگی از آن توسط شرکت‌های خصوصی اجرا می‌شود و این شرکت‌های خصوصی هستند که می‌توانند صنعت و بازار "سی دی ام" را به حرکت بیاندازند و با قدرت اداره بکنند. این بحث در ایران کلیدی است. تا وقتی که اقتصاد ما دولتی است و توسط دولت اداره می‌شود، انتظار دوری است که بخواهیم ایران بتواند در این عرصه قوی پیش برود.

مصاحبه‌کننده‌: فریبا والیات

تحریریه: فرهاد پایار

برای شنیدن این مصاحبه می‌توانید فایل صوتی زیر را کلیک کنید.