«انجام دادن و خلاق بودن، همین و بس!»<br> آرمین مولر اشتال، بازیگری تردست

البته به هیچ عنوان نباید تصور کرد که آرمین مولر اشتال، این مرد ۷۸ ساله آلمانی نمونه عینی آن مثلی است که می‌گوید "همه کاره و هیچ کاره". پرونده هنرپیشگی مولر اشتال، برای امتحان صحت داشتن این امر، گزینه مناسبی است: خرس نقره‌ای برلیناله، نامزدی دریافت جایزه اسکار، دوربین برلیناله برای یک عمر فعالیت هنری و همینطور دریافت جایزه "بامبی" به عنوان هنرپیشه ملی آلمان در سال ۲۰۰۷.

البته اینها تنها شمه‌ای از افتخاراتی است که مولر اشتال را به عنوان یک چهره فرهنگ‌ ساز آلمانی برجسته می‌کند.

اگر از هر کسی که به آثار "توماس مان"، علاقه‌مند است بپرسید، چه تصویری از "مان" نویسنده در ذهن دارد، او بی اختیار به یاد بازی درخشان مولر اشتال خواهد افتاد که با استادی تمام، هفت سال پیش، توانست با ایفای نقش "توماس مان" در یک سریال سه قسمتی، بار دیگر به این نویسنده سرشناس آلمانی به طور تحسین برانگیزی جان ببخشد.

هنرجوی بی‌استعداد دیروز، هنرپیشه توانای امروز

آرمین مولر اشتال سومین فرزند یک خانواده هفت نفری است که در روز ۱۷ دسامبر سال ۱۹۳۰ در پروس شرقی متولد شد. از بخت بلند، او در خانواده‌ای هنردوست چشم گشود که نقاشی، طراحی و موسیقی بخشی از زندگی روزمره‌شان به شمار می‌آمد.

تا زمان فرا رسیدن جنگ جهانی دوم، کودکی آرامی را پشت سر گذاشت. او در همان سال اول شعله‌ور شدن آتش جنگ‌، پدرش را از دست داد‌؛ یک کارمند بانک که همیشه می‌خواست هنرپیشه شود اما در عوض استعداد هنرپیشگی‌اش را به پسرش به ارث رساند.

مولر اشتال تحصیلاتش را در رشته موسیقی به پایان برد و با درجه معلمی از دانشگاه برلین فارغ‌‌التحصیل شد. بعد از یک سال تدریس موسیقی، هنوز سودای هنرپیشه شدن را در سر داشت، از همین رو هم به مدرسه هنرپیشگی رفت اما پس از یک سال به گفته استادان و به دلیل "کم استعداد بودن" مجبور به ترک این مدرسه شد.

اما بعدها این شانس را یافت که روی صحنه تئاتر خوش بدرخشد و به این ترتیب نشان دهد که پیش‌بینی استادانش تا چه اندازه می‌تواند اشتباه از آب دربیاید.

فلسفه زندگی مولر اشتال در یک جمله خلاصه می‌شود: «وقتی که آدم این احساس را دارد که باید کاری را انجام دهد، پس باید هم آن کار را انجام بدهد. اگر شما دلتان می‌خواهد که امروز رییس جمهور سرزمینی شوید، خواهید شد. مطمئنا یک کشور را بر روی کره زمین پیدا خواهید کرد. تلاش کنید و به انجامش برسانید. موضوع اصلی همین است، انجام دادن و خلاق بودن.»

موفق‌ترین آلمانی هالیوود

مولر اشتال جلوی دوربین بسیاری از کارگردانهای آلمانی قرار گرفته است. دهه شصت میلادی نقطه آغاز پرونده کاری او به شمار می‌رود و مدت زمان زیادی هم طول نکشید تا او تبدیل به پرطرفدارترین و به طبع پردرآمدترین هنرپیشه آلمان شرقی سابق شد، طوری که در طی ۲۳ سال در بیش از ۶۰ تولید سینمایی و تلویزیونی بازی کرد، که بیشتر آنها هم ساخته کارگردانان نامی آلمانی بودند.

گستره بازی‌ مولر اشتال وسیع است، از ظاهر شدن در نقشهای کلاسیک که بازسازی رمان‌های ادبی قدیمی هستند گرفته تا بازی در نقش یک مأمور اطلاعاتی در سریالی تلویزیونی به مدت دو سال که همین باعث محبوبیت گسترده او نزد تماشاگران آلمان شرقی شد و برای پنج سال پی‌ در پی از سوی آنها لقب "محبوبترین هنرپیشه آلمان شرقی" را گرفت.

در سال ۱۹۷۶ مولر اشتال پای برگه‌ای را امضا کرد که بعدها تبدیل به حکم بیکاری موقت او شد. این برگه در واقع اعتراضیه‌ای نسبت به سلب تابعیت "وولف بیرمن" یک ترانه‌سرا و خواننده هموطن از آلمان شرقی بود. حمایت مولراشتال از بیرمن موجب شد تا او به مدت دو سال و نیم هیچ پیشنهادی را برای بازی در فیلمی دریافت نکند، البته این استراحت اجباری از یک نظر برای مولراشتال مفید بود، زیرا او از این فرصت برای نوشتن نخستین رمانش بهترین استفاده را برد؛ کاری که در سالهای بعد هم مجدانه آن را ادامه داد.

در پاییز سال ۱۹۷۹ مولراشتال اجازه اقامت سه ساله در آلمان غربی را به دست آورد. در آنجا هم ستاره‌ی موفقیتش همچنان خوش درخشید و جایزه‌های ملی و فراملی بسیاری را دریافت کرد. فیلم "جعبه موسیقی" ساخته کارگردان یونانی، کوستا گاوراس، در سال ۱۹۸۹ ، کلید ورود مولر اشتال به هالیوود بود. یک سال بعد از آن در دومین فیلم هالیوودی خودش یعنی "Avalon" ظاهر شد.

کارگردان بعدی "جیم جارموش" بود که در سال ۱۹۹۱ از مولر اشتال برای بازی در فیلم "Night on Earth" در نقش یک راننده تاکسی آلمانی که در خیابان‌های نیویورک کار می‌کند، بهره جست. اما نقطه عطف کاری این هنرپیشه آلمانی در هالیوود، نامزدی برای جایزه اسکار در سال ۱۹۹۷ برای فیلم "Shine" بود که البته در نهایت، او دست خالی ماند.

مولر اشتال تا به اینجا موفق‌ترین هنرپیشه آلمانی هالیوود بوده است و در کنار هنرپیشه‌های توانایی همچون جرج کلونی و نیکول کیدمن (در فیلم Peacemaker )، مایکل داگلاس (در فیلم "بازی") و رابین ویلیامز (در فیلم Jakob the liar) جلوی دوربین قرار گرفته است.

او سال‌هاست که در آمریکا اقامت دارد.

نقش‌آفرینی، نقاشی، نوازندگی ، نویسندگی

این آلمانی ۷۸ ساله البته تنها در دنیای فیلم و سینما، پرکاری نشان نداده است. هنرپیشگی تنها یک بخش از زندگی مولراشتال را پر کرده است.

سالها پیش، زمانی که او ساکن آلمان غربی شده بود، دوستانش پس از دیدن طرح‌ها و نقاشی‌هایش، او را تشویق می‌کنند تا نمایشگاهی از آثارش برپا کند. جواب مولر اشتال به دوستان این بود: «نه، تنها زمانی این کار را می‌کنم که خدای مهربان یک زندگی طولانی به من عطا کند.» و بعد زمانی که هفتاد ساله شد به این وعده خود وفا کرد و به این ترتیب موزه شهر پوتسدام در آلمان، میزبان نخستین نمایشگاه نقاشی مولر اشتال شد.

هرچند که مولر اشتال به شخصه اعتقاد داشت که کارهایش ارزش هنری چندانی ندارند، اما استقبال گرم منتقدان نشان داد که او به خطا رفته است. حالا دیگر همه به دیدن این تصویر عادت کرده‌اند که در صحنه فیلم‌برداری و در زمان‌های استراحت، او را در حال کشیدن تصویر دوستانش، مثلا استیون اسپیلبرگ، ببینند.

خود او در راستای همان فلسفه زندگی‌اش می‌گوید: «کجا نوشته شده که آدم در زندگی‌اش فقط باید یک کار را انجام دهد. در کتاب قانون؟ به نظر من این حرفی که بیشتر مردم می‌زنند، به طرز وحشتناکی خسته‌کننده است، این که می‌گویند، تمام زندگی‌اشان تنها یک کار را انجام می‌دهند!»

در مصاحبه‌ای با روزنامه معروف "فرانکفورتر آلگماینه تسایتونگ"، خبرنگار از مولر اشتال سؤالی را می‌پرسد که قطعا در ذهن خیلی‌ها جای دارد و اینکه از بین نوازندگی، نقاشی، نویسندگی و هنرپیشگی، کدامیک بیشتر مورد علاقه او هستند و مولر اشتال هم در پاسخ می‌گوید: «هنرپیشگی کمترین و نقاشی بیشتر و بیشتر. گیتارم مثل یک هم‌صحبت برای من است تا سازی برای نواختن.»

در تازه‌ترین حضور بر روی پرده سینما، مولر اشتال در یک همکاری مجدد با کارگردان نامدار آلمانی، هاینریش برلور، در فیلم "خاندان بودن‌بروک" که بر اساس رمانی از توماس مان ساخته شده است، دیده می‌شود. پیش از این او در فیلمی که همین کارگردان درباره توماس مان ساخته بود، در نقش این نویسنده بزرگ آلمانی ظاهر شده بود.

اگر توماس مان زنده می‌بود، بدون تردید از جان گرفتن استادانه شخصیت رمانش لذت می‌برد.