کالای کمیاب، آب

به گزارش نهاد محیط زیست آلمان(WWF) ، تنها ۳ درصد از منابع آب کره‌ی زمین، آب شیرین قابل نوشیدن است و بشر تنها به یک درصد از این سه درصد دسترسی دارد: از آب شیرین موجود در جهان، ۷۰ درصد برای کشاورزی،۲۰ درصد در بخش صنایع و تنها ده درصد آن برای مصارف خانگی استفاده می‌شود. پس جای تعجب نیست که هم‌اکنون بر اساس گزارش سازمان ملل، یک میلیارد و دو میلیون انسان از دسترسی به آب نوشیدنی، محرومند. در این گزارش پیش‌بینی شده که در سال ۲۰۵۰، پنج میلیارد و یک میلیون نفر از کمبود آب رنج خواهند برد.

اما هر انسان روزانه دست‌کم به چند لیتر آب احتیاج دارد؟ پاسخ ۲۰ تا ۵۰ لیتر است. در گزارش‌های منتشر شده از سوی اداره‌ی فدرال محیط زیست آلمان آمده است، هر شهروند معمولی آلمانی روزانه ۱۲۶ لیتر آب مصرف می‌کند در آمریکا این مقدار به بیش از ۳۰۰ لیتر می‌رسد!

در به در به دنبال آب

در کنار محدودیت‌ منابع آب شیرین، رشد جمعیت، آلودگی منابع آب شیرین و نابودی محیط زیست از عواملی هستند که به بشر، محتاج همیشگی آب، خبر از آینده‌ای تیره می‌دهند. این آینده‌ی تیره بیش از پیش دامنگیر ساکنان قاره‌ی آفریقا و آسیا خواهد بود، جایی که از هم اکنون کمبود آب بیش از سایر قاره‌ها خودنمایی می‌کند. در کنار عوامل گوناگون، توزیع نابرابر منابع آب شیرین در بخش‌های گوناگون کره‌ی زمین و نبود تکنولوژی لازم برای بهره‌برداری و مصرف مجدد آب در دو قاره آسیا و آفریقا، تأمین آب آشامیدنی را برای ساکنان این دو قاره با مشکل مواجه کرده است. در این دو قاره اغلب، رسیدن به آب آشامیدنی برابر است با کاری طاقت فرسا. در بیشتر کشورهای آفریقایی، آب از چاله‌ها و برکه‌هایی به دست می‌آید که آبشخور حیوانات نیز هستند. این آب آشامیدنی، آلوده به میکروب، ویروس و انگل‌هایی است که سلامتی مصرف‌کنندگان را به خطر می‌اندازند.

آلمان آب دارد. اما تا کی؟

اگر چه آلمان از نظر منابع آب هنوز غنی است، اما طبق گزارش‌های مرکز کارشناسی "پیامدهای تغییرات جوی و تطابق با آنان" ریزش باران در تابستان کم و کمتر می‌شود. از سوی دیگر افزایش دما که تبخیر بیشتر آب‌های سطحی را به دنبال دارد، سال به سال مسئله‌ی کمبود آب را برای ساکنان کشورهای قاره‌ی سبز، از جمله آلمان جدی‌تر می‌کند.

سرچشمه‌ی بحران آب را نه تنها در انسان‌ها که باید در ساختارهای سیاسی و اقتصادی جهانی جستجو کرد که مسئولیت تقسیم و توزیع وکنترل آب را بر عهده گرفته‌اند. برای تضمین تأمین آب آشامیدنی در جهان از هم اکنون باید به فکر چاره بود. با بهره‌برداری صحیح، تصحیح الگوی مصرف و با طرح‌ها و برنامه‌های کارآمد و تازه باید از هم اکنون به جنگ با کمبود آب رفت، پیش از آن که جنگ آینده، جنگ بر سر منابع آب باشد.

چند طرح‌ نو برای به دست آوردن آب شیرین

طرح‌های تازه برای به دست آوردن آب شیرین باید به گونه‌ای باشند که تأمین آب آشامیدنی مورد نیاز انسان را تضمین کنند. اگر چه تا تأمین کامل آب مورد نیاز ساکنان کره‌ی زمین، راه طولانی در پیش است، اما در این مسیر گام‌های مثبتی برداشته شده است. از جمله طراحی وسایلی که با آنان از آب شور آب آشامیدنی به دست می‌آید.

تبدیل آب باران به آب آشامیدنی

آب باران از طریق یک سیستم لوله‌ای از سقف خانه به درون خانه هدایت می‌شود. با فیلترهای پیش‌رفته آب باران به حدی پالایش می‌شود که برای استفاده در سیفون توالت‌ها، ماشین لباسشویی یا آبیاری باغچه، بدون افزودن مواد شیمیایی، قابل استفاده باشد. آب به دست آمده از این راه هنوز برای مصارفی چون نوشیدن یا حمام کردن مناسب نیست چرا که بدون کنترل‌های شیمیایی، نمی‌توان تضمین کرد که این آب آلوده به باکتری نیست. این روش در مناطق خشک با نزولات جوی پایین راه حل مناسبی نیست اما در آلمان روش خوبی برای صرفه‌جویی در مصرف آب است. چرا که به طور میانگین یک سوم آبی که روزانه در آلمان مصرف می‌شود،برای استفاده در سیفون‌های دستشویی‌هاست.

آب از رطوبت هوا

در مناطق خشک و کویری با ریزش جوی سالیانه‌ی پایین، به راه حل دیگری نیاز است. اهالی یک روستا در شیلی از روش جالبی برای رسیدن به آب آشامیدنی استفاده می‌کنند که به آن " شکار مه" می‌گویند. در این روش مه در تورها و شبکه‌های ریز بافتی محاصره می‌شود. مه به دام افتاده بر روی دانه‌های شبکه تقطیر شده و قطره‌های تولید شده از طریق لوله‌ها به عنوان آب آشامیدنی به روستا می‌رسند. دانشجویان دانشگاه هلسینکی درست با تکیه به همین روش دستگاهی اختراع کرده‌اند که برای به دست آوردن آب در مناطق کویری کمک بسیار بزرگی است.

آب شیرین از آب دریا

برای به دست آوردن آب شیرین از آب دریا دو راه وجود دارد: در تآسیسات نمک‌زدای حرارتی، آب دریا حرارت داده می‌شود و از بخار آن آب تازه به دست می‌آید.در روش دیگر آب دریا با گذر از یک دیافراگم که به گونه‌ای انتخابی مواد را از خود عبور می‌دهد، نمک زدایی می‌شود. مصرف بالای انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای از معایب این روش هستند. برای رفع این مشکل چاره‌ای اندیشیده شده: "نیروگاه‌های موجی" از تراکم انرژی موج‌های دریا بهره گرفته و از این راه انرژی تولید می‌کنند. به این ترتیب مشکل تولید و انتشار گاز CO2 برطرف می‌شود.

ذخیره‌گر زندگی

یک مخترع بریتانیایی بطری ساخته است که با آن می‌توان آب شیرین به دست آورد. این اختراع که "Lifesaver" نام دارد، با کمک یک فیلتر، کوچکترین مواد سمی و ویروس‌های موجود در آب را که از ۱۵ نانومتر بزرگ‌ترند، بدون استفاده از مواد شیمیایی جدا می‌کند. این بطری با آب آلوده پر شده و به وسیله‌ی پمپی که با نیروی بازو کار می‌کند، آب آلوده را فیلتر کرده و به آب آشامیدنی تبدیل می‌کند. این روش هرچند که راه حلی برای به دست آوردن آب در مقیاس‌های بزرگ نیست اما در کشورهای فقیری که هر روزه با آب آلوده سر و کار دارند، راه حل مناسب و نجات دهنده‌ای است. از سوی دیگر قیمت این بطری ۳۲۵ یوروست، مبلغی که برای ساکنان کشورهای در حال توسعه و فقیر به معنای ثروت است.