واکنش دو سینماگر ایرانی به حکم جعفر پناهی

با اعلام حکم دادگاه جعفر پناهی کارگردان ایرانی، شخصیت‌های هنری و سیاسی و جشنواره‌های سینمایی زیادی در کشورهای مختلف به این حکم اعراض کرده‌اند. حکم دادگاه این کارگردان ایرانی، شش سال زندان و ۲۰ سال محرومیت از کارگردانی، نوشتن فیلم‌نامه، انجام مصاحبه یا رسانه‌های داخلی و خارجی و مسافرت به خارج از کشور عنوان شده است.

جعفر پناهی که پس از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته در ایران بازداشت شده بود، در۱۶ آبان ۱۳۸۹ در متن دفاعیه خود در دادگاه نوشته بود: «این تنها محکمه‏ی من نیست. محکمه‏ی هنر و هنرمندان این کشور است. هر حکمی در این دادگاه صادر شود، حکمی برای همه‏ی هنرمندان، به‏خصوص همه‏ی سینماگران است.»

محسن مخملباف، کارگردان ایرانی در گفت‌و‌گو با دویچه وله حکم جعفر پناهی را باعث حیرت می‌خواند و می‌گوید: « این حکم حیرت‏آور است. کارهایی که آقای خامنه‏ای انجام می‏دهد، گاهی وقت‏ها بیش از آن‏چه که باید آدم را به حیرت می‏اندازد. آقای خامنه‏ای به قوه‏ی قضاییه اکیداً دستور داده بوده که قبل از هر اقدامی، مانند دستگیری محاکمه و یا اعلام حکم در مورد آدم‏های مشهور، حتماً باید نظر مستقیم او را از قبل جویا شوند. برای این‏که منجر به پیامدهای سیاسی نشود.»

یکی از اتهامات جعفر پناهی هنگام دستگیری، "اقدام برای شروع ساخت فیلمی با موضوع اتفاقات بعد از انتخابات عنوان شده بود.» به گفته محسن مخملباف: « جلوی جعفر پناهی را می‏گیرند، کسی که با موبایل تصویر ندا را در خیابان می‏گیرد، جلوی او را چگونه می‌خواهند بگیرند؟ تصاویر جوان‏های ایرانی که خیلی‏های‏شان کارگردان‏های واقعی سینمای ایران هستنند و با تصاویرشان دنیا را شوکه کردند، دنیا را به این نتیجه رساندند که این ملت لیاقت دمکراسی دارد و آماده است بهایش را بپردازد، آن‏ها را چگونه می‏خواهند سانسور کنند؟»

سینما مردمی‌تر خواهد شد

آقای مخملباف معتقد است سانسور در مورد فیلم‌هایی که در اینترنت منتشر می‌شوند معنا ندارد و ادامه می‌دهد: « در شرایطی که هر موبایل یک دوربین فیلم‏برداری است. هر آدمی که کمی با تصویر و اثرگذاری تصویر آشناست، می‏تواند با گرفتن کوتاه‏ترین تصویر و گذاشتن آن روی یوتیوب، آن‏چه را در جامعه‏ی ایران در جریان است نشان بدهد. سانسور آقای خامنه‏ای و یا حکم محکومیت جعفر پناهی چگونه می‏تواند مانع از ارسال این تصاویر شود؟ هیچ حاصلی ندارد و فقط سینما مردمی‏تر می‌شود. فشار را روی خواص می‏آورد، اما نمی‏تواند جلوی مردمی را که دیگر با تصویر ارتباط تنگاتنگ دارند را بگیرد.»

محسن مخملباف معتقد است، برخورد با جعفر پناهی باعث مردمی شدن سینما خواهد شد: « الان شاهد حمایت جهانی که از آقای پناهی شده است هستیم. چندهزار نفر در سراسر دنیا، از جمله هنرمندان سینما، غیرسینما و هم‏چنین سیاسیون مربوط به فرهنگ، مانند وزرای فرهنگ کشورهای مختلف واکنش نشان داده‏اند. آن‌ها با بد چیزی درافتاده‏اند. این به مثابه‏ی درافتادن با آدم‏های مشهور یک جامعه است که شهرت بین‏المللی دارند و شهرت‏شان به سبب هنرشان است و نه به سبب ثروت، قدرت و…»

علی صمدی احدی، سینماگر ایرانی‌تبار ساکن آلمان و کارگردان فیلم‌هایی چون «بچه‌های گمشده»، «سالامی علیکم» و «موج سبز»، درباره انعکاس حکم جعفر پناهی در آلمان به دویچه وله چنین می‌گوید: « در آلمان هم مانند تمامی کشورهای اروپایی از این حکم انتقاد شدید شده است. هم از سوی سیاست‏مداران و هم از سوی هنرمندان. مثلاً سیاست‏مدار آلمانی که مسئول حقوق بشر است، اعتراض شدیدی به این حکم کرده است. آکادمی فیلم آلمان و هم‏چنین فستیوال برلین اعتراض کرده‏اند. این‏ها جزو نهادهایی هستند که وزنه‏ی بزرگی در بخش فرهنگی، هنری و سیاسی کشور آلمان هستند. البته افراد شخصی هم به این اعتراض‏ها پیوسته‏اند و تا جایی که امکان بوده، سعی کرده‏اند نشان دهند که با آقای پناهی و آقای رسول‏اف همبستگی دارند.»

به اعتقاد محسن مخملباف دولت ایران ابعاد حمایت‌های جهانی از جعفر پناهی را می‌دانسته و "با علم به این موضوع" حکم سنگین زندان و محرومیت از فیلمسازی را برای او صادر کرده است. او دلیل این امر را چنین بیان می‌کند: «آقای خامنه‏ای می‏خواهد در مقابل جهان بایستد و بگوید علی‏رغم اعتراض بشریت به چنین سانسوری، به چنین رفتار غیرحقوق بشری‏، می‏خواهم به شما نشان بدهم که قدرت در دست من است و هر هنرمندی را که حرف مرا گوش نمی‏کند، تنبیه می‏کنم.»

محسن مخملباف برخورد با جعفر پناهی را مقدمه برخورد با دیگر سینماگران ایرانی می‌داند و ادامه می‌دهد: «این تنبیه جعفر پناهی به تنهایی نیست. چون جعفر پناهی دیگر یک شخص نیست. جعفر پناهی امروز معادل سینمای ایران است. نه سینمای ایران که سینمای هنری جهان است. تنبیه او، به زندان فرستادن او، محروم کردن او از سخن گفتن، از فیلم‏نامه نوشتن و از خروج از کشور، هشداری است برای بقیه‏ی فیلم‏سازهای داخل ایران که "حواس‏تان را جمع کنید؛ این اتفاق در آینده می‏تواند شامل شما هم بشود".»

محمد رسول‌اف دیگر کارگردان محکوم به زندان

محسن مخملباف به وضعیت محمد رسول‌اف دیگر کارگردان ایرانی که او هم به زندان محکوم شده است اشاره می‌کند و می‌گوید: « نام آقای رسول‏اف را هم فراموش نکنیم. در کنار نام بزرگ آقای پناهی، نام یک مظلوم دیگری به اسم آقای رسول‏اف وجود دارد که ایشان هم به همان اندازه مورد ظلم واقع شده است. همین‏طور همه‏ی فیلم‏سازهایی که بدون این‏که این حکم برای‏شان اعلام شده باشد، عملاً این حکم را در موردشان اجرا می‏کنند. به خیلی از فیلم‏سازهای متعهد اجازه فیلم‌سازی نمی‌دهند. فقط در مورد آقای پناهی نیست، این نوک کوه یخ است که از زیر آب بیرون زده است. دامنه‏ی این مسئله وسیع‏تر است. لیست سیاه در ایران وجود دارد که چه کسانی نمی‏توانند فیلم بسازند و چه کسانی اجازه‏ی این کار را دارند.»

علی صمدی احدی که خواستار لغو محکومیت جعفر پناهی است می‌گوید: «به عنوان یک فیلم‏ساز، به عنوان یک ایرانی، به عنوان فردی که فکر می‌کند آقای پناهی نماینده‏ی همه‏ی ما است، نه تنها در ایران بلکه در خارج از کشورهم، این حکم را کاملاً اشتباه و غلط می‏بینم.»

حسین کرمانی
تحریریه: عباس کوشک جلالی