تهران، شهری وامانده، ولی امیدوار · مصاحبه
۱۳۸۶ آذر ۱۵, پنجشنبه
دویچه وله: مشکلات شهر تهران میان کلان‌شهر‌های ایران، مشکلاتی خاص است. آیا اصولا تهران بر اساس استانداردهای علمی ساخته شده؟
منوچهر طبیبیان: از دهه‌ی ۱۳۴۰ به بعد سعی مسئولان بر این بوده که واقعا شهر تهران به عنوان پایتخت و چشم و چراغ کشور، از نظر توسعه و هدایت توسعه، کنترل معقولی داشته باشد و مسلما این معیارها در گزارش‌ها، در برنامه‌ها بوده است و گنجانده شده، ولی اگر به مرحله‌ی اجرا نرسیده و ما در حال حاضر مواجه با این مشکلات هستیم به دلیل توقفی بوده است که بین تهیه‌ی طرح جامع و طرح‌های بعدی و مدیریت آن به وجود آمده و نارسایی و کمبود ایجاد کرده. اگر نه می‌شد، با یک کنترل بسیار دقیق، بر اساس آن طرح و طرح‌هایی که متناسب با نیازهای زمان اعمال می‌شد، تهران را تا حدی محدودش کرد و اجازه نداد، تبدیل به شهری شود، مثل شهر امروز که مسلما همه در تلاشند که هوای خوب و امکانات خوبی داشته باشد، شهر روان و خوبی باشد، ولی مشکلات عدیده‌ای وجود دارد که رفع این مشکلات متأسفانه به این زودی امکان‌پذیر نخواهد بود. ولی قبول داریم که این مشکلات قابل حل است. منتهی یک عزم ملی و همکاری و مشارکت دقیق بین مردم و مدیریت می‌طلبد که انشاءالله با یک فرصت زمانی قابل قبولی حل و فصل بشود.
دویچه وله: در مورد طرح‌های توسعه‌ی تهران چه می‌گویید؟ آیا آنها مبتنی بر اصول علمی هستند؟
منوچهر طبیبیان: طرح‌هایی که اصولا در تهران تهیه می‌شود، کسانی که اینها را تهیه می‌کنند از بهترین مشاوران هستند و افراد خیلی خوب و صاحب‌نظری در طراحی آن دخالت دارند. ولی اگر این طرحها و نقطه‌نظرها مواجه با بن‌بست و عدم اجرا می‌شود، مسلما مشکلات و مراحل بعدی است که نقش دارد. واگرنه کسانی که این طرحها را تهیه کردند، افراد شناخته شده و دارای شهرت علمی، بخصوص در زمینه‌ی شهرسازی، هستند. منتهی این پایان کار نیست. از آن لحظه به بعد، ابعاد دیگری به این طرحها اضافه خواهد شد که ممکن است طرحها را مواجه با اشکالاتی بکند و نگذارد، اجرایش صد در صد با موفقیت همراه باشد.
دویچه وله: دائما می‌بینیم که اطراف تهران شهرک ساخته می‌شود، آیا این شهرک‌سازی‌ها مبتنی بر اصول علمی است؟
منوچهر طبیبیان: ما قرار بود که این شهرکها را بسازیم و دلیلش هم پایه‌ی اقتصادی‌ـ جمعیتی بوده، بر این اساس که اجازه نداریم، کاری کنیم که جمعیت شهر تهران با این رشد اضافه بشود. یعنی هدف، هدف درستی بوده است. دو چیز ممکن است مشکل‌ساز بوده باشد، یکی مقیاس این شهرکها که از نظر جمعیت خیلی بالا بوده و دیگر موقعیت مکانی آن بوده که جایگاهی شده است، نسبتا بدون توجه به ابعاد اقتصادی مردمی که آنجا خواهند رفت، شهرک‌هایی شده که در تیررس تهران باشند و مردم به عنوان خوابگاه از آن استفاده کنند و باز هم می‌بینیم که محل کار و مشاغل ساکنان آنجا دوباره در تهران تحقق پیدا می‌کند.
دویچه وله: دید شهرداران و برنامه‌ریزان گذشته‌ی تهران آیا بیشتر علمی بوده یا بر نگاه اقتصادی متمرکز بوده؟
منوچهر طبیبیان: شهرداری‌هایی که در تهران یا جاهای دیگر دارند، مدیریت می‌کنند، نقش اقتصادی در این طرحها ندارند. واقعا یک طرحی با یک مشخصاتی به آنها داده می‌شود و بایستی اجزای این طرح را اینها پیاده کنند. ولی می‌توانیم این سئوال را اینطور بپرسیم که آیا آن مدیر و آن کسی که در این مدیریت قرار داشته است، از توانایی و نیروی کافی برخوردار بوده که این طرح را بررسی بکند و نقطه‌نظرهای خوبی در رابطه با اجرایش و رفع اشکالش داشته باشد. آن، جای شک دارد. ممکن است چنین نیرو و توانی در شهرداری مستقر نبوده. ولی این هم به یک صورتی در حال رفع و رجوع هست.
دویچه وله: آیا اگر مردم در تصمیم‌سازی و اجرای تصمیم‌ها مشارکت داشته باشند، نتیجه‌ی بهتری گرفته نمی‌شود؟
منوچهر طبیبیان: مردم می‌توانند، خیلی هم مؤثر باشند. منتهی به شرط اینکه نقش مشارکت و مداخله‌ی مردم تعریف‌شده باشد و بدانند که این مشارکت، تنها مشارکت در سودش نیست، مشارکت در داشتن هوای خوب نیست، یک جاهایی هم باید فداکاری و هزینه کنند. اگر مشارکت به این صورت باشد و دولت و مردم با هم مخلصانه تبادل نظر و مشارکت بکنند، مسلما می‌توانند، نقش سازنده داشته باشند. ولی اگر نه، هر دو طرف قضیه، یک طرف فقط بخواهد مردم را با کلمه‌ی مشارکت قانع بکند و مردم بخواهند از این مشارکت فقط استفاده‌ی مادی ببرند، نه، این به نظر من فقط یک بازی دوسویه است و جواب قانع‌کننده‌ای نخواهد داشت. مگر اینکه مشارکت و وظایف دو طرف تعریف‌شده باشد که بدانیم به چه صورتی باید مشارکت را هدایت بکنیم، اینگونه، عملا در رسیدن به اهداف طرح موفق خواهیم بود.
مصاحبه‌گر: فریبا والیات