تعریف جدید دولت از اشتغال برای تک‌رقمی کردن نرخ بیکاری
۱۳۹۰ آبان ۲۰, جمعه
محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری اسلامی، در آغاز سال ۱۳۹۰ وعده داده بود دو و نیم میلیون فرصت شغلی در این سال ایجاد کند.
پایگاه خبری "انتخاب" در تاریخ دهم مهرماه امسال خبر از جلسه‌ای داد که در آن وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رئیس مرکز آمار ایران گزارشی مبنی بر ایجاد بیش از یک میلیون فرصت شغلی در شش ماهه اول سال جاری و همچنین کاهش نرخ بیکاری نسبت به زمان مشابه در سال گذشته را به رئیس جمهور ارائه دادند. در این گزارش نرخ بیکاری در شش ماهه اول سال ۱۳۹۰، ۱۱ درصد اعلام شده است.
این آمار البته با ناباوری از سوی کارشناسان و مسئولان مواجه شده است. تردیدها زمانی تشدید می‌شود که بدانیم آمار دقیقی از تعداد بیکارشدگان طی این مدت بدست داده نشده است. از سوی دیگر اخبار و گزارش‌های منتشرشده حاکی از تعطیلی‌های پی در پی واحدهای کوچک و بزرگ صنعتی است.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس ایران در گفت‌‌وگو با خبرگزاری ایلنا نرخ اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران در مورد بیکاری را درست ندانسته و گفته است: «به نظر می‌رسد شاخصه‌های تعیین نرخ بیکاری درست نباشد چون کسی که یک روز در هفته کار کند از نظر ما جزو شاغلان محسوب نمی‌شود.»
یکی از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز به همشهری آنلاین گفته است: «به فرض که آمار اشتغال‌زایی اعلام شده از سوی دولت را براساس فرمول‌ها واقعی بدانیم اما حقیقت بسیار متفاوت با این آمار است.»
وی سپس به تعریف دولت از "اشتغال" اشاره کرده و گفته است: «ممکن است دولت مدعی باشد که براساس تعریف "یک ساعت کار در هفته" به این عدد رسیده اما نمی‌توان پذیرفت که این تعداد شغل از شرایط پایداری و مولد بودن برخوردار است و همچنین به نظر نمی‌رسد که درآمد کافی برای خانوار به همراه داشته باشد.»
این تعریف از اشتغال در حالی از سوی دولت عنوان شده که بر اساس تعریفی که در کنفرانس بین‌المللی آمارگران نیروی کار ارائه شده، فرد شاغل به کسی گفته می‌شود که حداقل یک سوم ساعت کاری مرسوم یک کشور را در دوره مورد نظر کار کرده باشد. بر اساس این تعریف، در ایران به کسی "شاغل" گفته می‌شود که حداقل ۱۴ ساعت در هفته را کار کند.
طبق اعلام مرکز آمار ایران، در سرشماری سال ۱۳۹۰ مبنای جدید محاسبه نرخ بیکاری بدین صورت است که هر کس در هفته قبل از مراجعه مامور سرشماری، تنها یک ساعت کار کرده باشد به عنوان شخص بیکار ثبت نمی‌شود. بر این اساس وعده احمدی‌نژاد مبنی بر تک رقمی شدن نرخ بیکاری در دولت دهم تحقق خواهد یافت.
آماری از بیکارشدگان وجود ندارد
بر اساس روال بین‌المللی موجود، در هر فصل هم‌زمان با اعلام نرخ بیکاری و نیز اشتغال‌زایی، تعداد بیکارشدگان نیز اعلام می‌شود ولی گویا مدیران دولت دهم اعتقادی به این آمار ندارند.
معاون استاندار تهران اعلام کرده که در شش ماهه نخست سال‌جاری تعداد ۱۲۶ هزار شغل در تهران ایجاد شده است. وی اما در پاسخ به سؤال خبرنگار همشهری آنلاین که پرسیده در همین مدت چند نفر در تهران بیکار شده‌اند، گفته: «آماری در این ارتباط در استانداری تهران وجود ندارد».
عضو کمیسیون ویژه جهاد اقتصادی مجلس و نماینده ارومیه نیز چندی پیش از دولت خواسته بود تا در کنار ارائه آمار اشتغال‌زایی، آمار بیکاران و ریزش‌ها را نیز ارائه كند.
وی گفته بود: «هم‌اکنون دولت با افتتاح کارخانه یا کارگاهی به سرعت میزان ۱۰۰ یا ۲۰۰ فرصت اشتغال ایجاد شده را در رسانه‌ها بیان می‌کند، ولی به میزان بیکاران ناشی از تعطیلی کارخانه‌ها و کارگاه‌ها در وضعیت رکود اقتصادی کنونی توجه نمی‌کند».
یکی از اعضای انجمن مدیران استان خراسان رضوی نیز چندی پیش اعلام کرد که در شش ماه اول سال ۱۳۹۰، شش هزار نفر در این استان بیکار شده‌اند. اما هیچ آماری درباره تعداد بیکارشدگان در سطح کشور وجود ندارد. سازمان تامین اجتماعی سازمانی است که قانونا می‌تواند این نرخ را اعلام کند.
اینک در آخرین روزهای هشتمین ماه از سال ۱۳۹۰ آمارهای رسمی می‌گویند حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در ایران بیکار هستند. معاون وزیر آموزش عالی نیز به خبرگزاری ایسنا گفته نیمی از فارغ‌التحصیلان دوره دکترا بیکارند. وی البته ادامه داده که اگر دانشجویان درست تربیت شوند، خودشان کارآفرین می‌شوند. وزیر کار نیز در تازه‌ترین اظهارات خود گفته است «برخی بیکاران حال کار کردن ندارند». بدین ترتیب گناه بیکاری آنان نه بر گردن سیاست‌‌‌‌‌‌‌های غلط دولت بلکه بر گردن خودشان است.
فرصت شغلی و نه اشتغال
در ادامه ارائه تعریف‌های جدید از واژه‌های مربوط به اشتغال و اشتغال‌زایی، جانشین وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته: «در حوزه این وزرات‌خانه، قرار است دو ونیم میلیون فرصت شغلی فراهم شود، نه دو و نیم میلیون شغل».
وی در گفت‌‌وگو با خبرگزاری ایسنا ادامه داده: «دولت وظیفه آماده‌سازی فرصت‌های شغلی را دارد ولی بالفعل ساختن این بسترها برعهده بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران است».
صرف نظر از اینکه تفاوتی بین فرصت شغلی و اشتغال‌وجود دارد یا خیر، با استناد به همین تعریف نیز امکان ایجاد دو و نیم میلیون فرصت شغلی در ایران وجود ندارد چرا که بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول، نرخ رشد اقتصادی ایران در سال جاری کاهش پیدا کرده است و این رقم با میزان اشتغال‌زایی دو ونیم میلیونی همخوانی ندارد.
نماینده شیراز در مجلس پس از اعلام این آمار یک سوال ساده را مطرح کرد. او پرسید: «براساس آمار معاونت برنامه‌ریزی ریاست جمهوری و اسناد ضمیمه برنامه پنجم توسعه، دولت اعلام کرده که برای ایجاد یک‌میلیون و یکصد هزار شغل نیاز به ۲۰هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری دارد؛ حال سوال این است که دولت چطور با نصف این منابع در سال گذشته یک‌میلیون و ۶۰۰هزار شغل ایجاد کرده و ادعای ایجاد ۲.۵میلیون شغل در سال ۹۰را نیز دارد».
نویسنده: میترا شجاعی
تحریریه: فرید وحیدی