سازمان محیط زیست و توسعه "دیدبان آلمان" که هر سال گزارش جهانی شاخص بهبود محیط زیست کشورها را منتشر می‌کند، در گزارش جدید "شاخص تغییرات عملکرد آب و هوا"، ایران را در قعر جدول از لحاظ عملکرد بهبود وضعیت محیط زیست در سال گذشته میلادی قرار داده است؛ به عبارتی ایران بدترین عملکرد را از لحاظ "بهبود" وضعیت محیط زیست در میان همه کشورها داشته است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
شاخص تغییرات عملکرد آب و هوا، وضعیت محیط زیست ۵۹ کشور و اتحادیه اروپا را ارزیابی می‌کند که مجموعا مسئول انتشار بیش از ۹۰ درصد گازهای گلخانه‌ای جهان هستند.
قرار گرفتن ایران در قعر شاخص بهبود وضعیت محیط زیست در حالی است که این کشور از لحاظ انتشار گازهای گلخانه‌ای که بزرگترین عامل گرمایش زمین وتغییرات اقلیمی است، ششمین جایگاه را در جهان بعد از چین، آمریکا، هند، ژاپن و روسیه دارد؛ کشورهایی که اقتصاد ایران اصولا تناسبی با آنها ندارد.
برای نمونه انتشار گازهای گلخانه‌ای ژاپن با اقتصادی ۱۴ برابر اقتصاد ایران، تنها ۴۰ درصد بیشتر از این کشور است.
شاخص تغییرات عملکرد آب و هوا بر اساس ۱۴ معیار در چهار موضوع کلی ارزیابی می‌شود: انتشار گازهای گلخانه‌ای، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، مصرف انرژی‌های فسیلی و سیاست‌های آب و هوا.
ایران طی سال‌های گذشته پیشرفتی در توسعه انرژی‌های بادی و خورشیدی نداشته و کماکان سهم آنها در تولید برق کشور نیم درصد است. مصرف انرژی‌های فسیلی ایران نیز هر سال روند افزایشی دارد و در مجموع انتشار دی‌اکسید کربن ایران، بعنوان اصلی‌ترین گاز گلخانه‌ای از محل مصرف انرژی‌های فسیلی، طی دو دهه گذشته دو برابر شده و به ۷۵۰ میلیون تن در سال رسیده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
این در حالی است که ایران به غیر از دی‌اکسید کربن، گازهای گلخانه‌ای دیگر نیز تولید می‌کند و در کل، حجم تولید گازهای گلخانه‌ای ایران به بیش از ۹۰۰ میلیون تن در سال می‌رسد.
انتشار متان
متان، یا گاز طبیعی یا همان گازی که در خانه‌ها نیز برای پخت و پز استفاده می‌شود، در صورت نشت و ورود به اتمسفر، یکی از خطرناک‌ترین گازهای گلخانه‌ای است که هم ماندگاری و هم تاثیر آن بر گرمایش زمین به مراتب بیشتر از گازهای گلخانه‌ای دیگر مانند دی اکسید کربن است.
هفته جاری آژانس بین‌المللی انرژی گزارش سالانه انتشار گاز متان در جهان را منتشر کرد که نشان می‌دهد در مجموع طی سال گذشته میلادی ۱۳۵ میلیون تن گاز متان از بخش انرژی جهان وارد اتمسفر شده و سهم ایران از این رقم ۵.۶ میلیون تن، معادل ۷.۵ میلیارد متر مکعب بوده است.
در مورد بخصوص ایران، بخش اعظم انتشار متان مربوط به میادین خشکی نفت، میادین دریایی گاز و شبکه فرسوده انتقال و توزیع گاز کشور است.
در کنار خطرات و زیان‌های زیست‌محیطی چنین حجم عظیمی از نشتی گاز متان در ایران، ارزش آن نیز قابل توجه و سالانه حدود ۵ میلیارد دلار است؛ بطوری که اگر ایران با نصب تجهیزات جمع‌آوری گاز و نوسازی شبکه، جلو نشتی متان را می‌گرفت و آن را صادر می‌کرد، پارسال حدود ۵ میلیارد دلار درآمد کسب می‌کرد.
متان به تنهایی سهمی ۳۰ درصدی در گرمایش زمین دارد.
همچنین نشت چنین حجم عظیمی از متان در تاسیسات انرژی ایران در حالی است که کشور در زمستان‌ها با کسری هنگفت گاز مواجه است و میزان نشت متان در ایران، معادل ۳ درصد کل گاز مصرفی کشور است.
البته این تنها بخشی از تلفات متان، یا همان گاز طبیعی، در ایران است.
آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهد ایران سالانه حدود ۱۸ میلیارد متر مکعب گاز تولیدی از میادین نفتی را به خاطر عدم نصب تجهیزات جمع‌آوری گاز، در همان مرحله تولید آتش زده و به هدر می‌دهد که اصطلاحا به آن مشعل‌سوزی گفته می‌شود.
در مجموع نشت و مشعل‌سوزی گاز در ایران معادل ۱۰ درصد از گاز تولیدی کشور و ارزش آن در بازارهای جهانی سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار است.
وضعیت جهان
شاخص تغییرات عملکرد آب و هوا نشان می‌دهد کشورهای غربی، خصوصا اروپا بهترین عملکرد را در بهبود وضعیت محیط زیست داشته‌اند و حتی شیلی در آمریکای لاتین، بعد از دانمارک و سوئد، بهترین عملکرد را در جهان داشته است.
آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی نیز نشان می‌دهد اتحادیه اروپا در سال گذشته و با کاهش چشمگیر خرید گاز، نفت و خصوصا زغال‌سنگ از روسیه، انرژی‌های تجدیدپذیر را با شتاب بیشتری توسعه داده و تولید گازهای گلخانه‌ای ۲۷ عضو این اتحادیه نسبت به سال ۲۰۲۱ حدود ۲.۵ درصد کاهش یافته است.
رشد تولید انرژی‌های بادی و خورشیدی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ حدود ۴۱ درصد شتاب گرفته و فروش خودروهای برقی ۱۵ درصد رشد داشته است.
در حالی که تولید گازهای گلخانه‌ای ایران طی دو دهه گذشته دو برابر شده، تولید گازهای گلخانه‌ای اتحادیه اروپا در همین دوره زمانی از ۴.۵ میلیارد تن به نزدیک ۳ میلیارد تن کاهش یافته است؛ به عبارتی یک سوم افت کرده است.
همچنین، در مجموع رشد تولید گازهای گلخانه‌ای جهان طی ۲۰ سال گذشته حدود ۳۵ درصد رشد داشته و به ۳۳ میلیارد تن در سال رسیده است. یعنی، میزان رشد تولید گازهای گلخانه‌ای ایران سه برابر متوسط جهانی بوده است.
در حالی است که بسیاری از کشورهای جهان در تلاشی نفس‌گیر برای کاهش گازهای گلخانه‌ای و صفر کردن آن تا سال ۲۰۵۰ هستند، تولید گازهای گلخانه‌ای ایران هر سال افزایش می‌یابد و با توجه به ادامه روند بدتر شدن وضعیت کسری گاز کشور و جایگزینی سوخت‌های بسیار آلاینده مانند مازوت با گاز در بخش صنایع و نیروگاه‌های برقی، انتظار می‌رود میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای ایران در سال‌های پیش رو حتی با سرعت بالاتری افزایش یابد.
این در حالی است که جمهوری اسلامی بنابر توافق زیست‌محیطی پاریس که هفت سال پیش به اجرا گذشته شد، متعهد شده بود تا سال ۲۰۳۰ تولید گازهای گلخانه‌ای خود را ۱۲ درصد کاهش دهد.
طی هفت سال گذشته، نه تنها کاهشی در تولید گازهای گلخانه‌ای ایران مشاهده نشده، بلکه ۱۸ درصد نیز افزایش داشته است.
نتیجه اینکه طی سال‌های گذشته به غیر از زیان‌هایی که ایران به تغییرات اقلیمی جهان وارد می‌کند، مردم کشور نیز با آلودگی شدید هوا مواجه هستند و سال به سال وضعیت هوای کشور بدتر می‌شود.