اکران فیلم رومن پولانسکی در برلیناله

فیلم جدید رومن پولانسکی بر اساس رمان مشهور و پرفروش رابرت هریس به نام "شبح" (Ghost) ساخته شده است. اما عنوان فیلم به (Ghost Writer) "نویسنده ناشناس" و یا "نویسنده شبح" تغییر یافت. نویسنده ناشناس متفاوت از نویسنده‌ای است که با نام مستعار و یا حتا بدون اسم، کتاب و یا مقاله‌ای می‌نویسد. نویسنده ناشناس کار خود را به فردی حقیقی می‌فروشد و کتاب نیز به نام همین فرد حقیقی منتشر می‌شود. بدین نحو نویسنده ناشناس همیشه در پشت پرده می‌ماند. در حوزه نگارش نیز، قانون عرضه و تقاضای بازار فرمان می‌راند.

داستان فیلم

نویسنده‌‌ای حرفه‌ای و جوان می‌پذیرد که خاطرات نخست‌وزیر پیشین بریتانیا را به رشته تحریر درآورد. یک موسسه انتشاراتی حاضر به پرداخت مبلغی کلان برای نگارش و چاپ کتاب شده و حق‌الزحمه نسبتاَ زیادی را نیز برای نویسنده‌ی پشت پرده منظور کرده است. از همان آغاز، نگارش کتاب با مشکلات عجیبی مواجه می‌شود. نویسنده جوان درمی‌یابد که نویسنده دیگری پیش از او، این پروژه را در دست داشته، اما در اثر حادثه‌ای جان باخته است.

نویسنده ناشناس جدید با زدودن تردید‌های اولیه خود حاضر می‌شود که نگارش کتاب را در ویلای نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، در جزیره‌ای آمریکایی در اقیانوس اطلس، آغاز کند.

او در این ویلا با روت، همسر نخست‌وزیر، و آملیا، منشی زیبایش آشنا می‌شود. اما اندکی پس از ورود او به جزیره، اخباری مبنی بر نقض حقوق‌بشر از سوی نخست‌وزیر پیشین بریتانیا در رسانه‌ها منتشر می‌شود و دادگاه بین‌المللی نیز پی‌گیر اتهامات نخست‌وزیر می‌شود. تظاهرات در برابر ویلا، آرامش ظاهری جزیره را برهم می‌زند.

نسخه‌ای اولیه از خاطرات نخست‌وزیر وجود دارد که نویسنده ناشناس بر مبنای آن وظیفه دارد کتابی یک‌دست و خواندنی را تنظیم کند. اما این نسخه اولیه دربرگیرنده رازی بزرگ و مهم است که به تدریج برای نویسنده ناشناس روشن می‌شود.

توطئه، قتل و سیاست

فیلم با همکاری بازیگران سرشناس هالیود، جذابیتی دوچندان یافته است. "نویسنده ناشناس" از همکاری بازیگرانی نظیر ایون مک‌گرگور، پیرس برونسنن، کیم کاترال، اولیویا ویلیامز، جمیز بلوشی، تام ویلکنسون سود برده و حتا برای نقش‌های فرعی نیز بازیگران سرشناسی را به کار گرفته است. فیلم محصول مشترک بریتانیا، فرانسه و آلمان است و در این سه کشور ساخته شده است.

این نخستین فیلم پولانسکی پس از سی سال، یعنی پس از فیلم "محله چینی‌ها" است که بخش اعظم آن در کشور آمریکا رخ می‌دهد. بدون صحنه‌‌های تیراندازی و یا تعقیب و گریزهای خیرکننده‌ی هالیودی، ‌فیلم از کشش یک فیلم سیاسی-‌جنایی موفق برخوردار است. پرداخت داستان، جذابیتی همچون فیلم‌های جنایی آلفرد هیچکاک را دارد؛ برای مثال در فیلم "شمال از شمال غربی".

انطباق کامل و همخوانی موفق موسیقی فیلم با پلان‌های مختلف، بر هیجان داستان افزوده است. طنز ظریفی در دیالوگ‌ها هست که معنای گفت‌وگوها را دو پهلو می‌کند. فیلم از همان نخستین صحنه حس کنجکاوی تماشاگر را برمی‌انگیزد و او را تا آخر با خود همراه می‌کند. در پلان نخست می‌بینیم که به محض پهلو گرفتن کشتی، خودروها شروع به ترک کشتی می‌‌کنند، اما یک اتومبیل از جای خود تکان نمی‌خورد و پس از اندک زمانی، جنازه‌ای در کنار ساحل دیده می‌شود.

رابرت هریس، نویسنده کتاب، که در غیاب پولانسکی در کنفرانس مطبوعاتی به همراه پیرس بروسنن، ایون مک‌گرگور و اولیویا ویلیامز در برلین شرکت داشت، به نکاتی درباره نحوه تهیه فیلم اشاره کرد. هریس درباره رضایت پولانسکی از فیلم گفت: «این فیلم با تمام جزئیاتش همان چیزی است که پولانسکی می‌خواست.» همکاری میان پولانسکی و هریس تنها محدود به این فیلم نبوده، بلکه کتاب دیگری از هریس با عنوان "پمپئی" نیز مبنای فیلمی از پولانسکی بوده است.

فیلم "نویسنده ناشناس" نه تنها به جنایت جنگی حاکمان و حضور توطئه و دروغ در سیاست می‌پردازد، بلکه به دخالت سازمان‌های اطلاعاتی- امنیتی کشورهای دوست برای نشاندن افرادی در پست‌های کلیدی و کنترل تصمیمات سیاسی در برخی کشورها نیز اشاره می‌کند.

رخداد‌ها و شخصیت "آدام لانگ"، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا در این فیلم، بی‌شباهت به تونی بلر نخست‌وزیر سابق بریتانیا نیست. اما به گفته هریس، «تونی بلر در جنگ عراق مرتکب اشتباهی بزرگ شد، درباره جنایت جنگی احتمالی وی باید دیگران تصمیم بگیرند، فیلم "نوسینده ناشناس" زاییده خیال است و قصد به تصویر کشیدن تونی بلر را ندارد.»

شهرام اسلامی

تحریریه: بابک بهمنش