سوال های پاسخ نیافتۀ پس از مرگ بن لادن

پیامد حمله کماندوهای امریکایی بر ساختمان محل اقامت بن لادن به تاریخ دوم ماه می سال گذشته، آشفتگی در روابط اسلام آباد و واشنگتن هنوز ادامه دارد، شعارهای برضد امریکا و به حمایت از افراط گرایان در پاکستان افزایش یافت؛ چنانچه برخی در صفحه اجتماعی تویتر به دلیل خشم ناشی از این حمله کوماندوهای امریکایی، دوم می را «روز سیاه» عنوان کردند.

پاکستان در ابتدا از حمله ای که منجر به قتل اسامه بن لادن در ساختمان محل اقامت اش شد، استقبال کرد، اما ساعاتی بعد همین که معلوم شد ارتش پاکستان از این عملیات آگاهی نداشته است، لحن این کشور تغییر کرد. گفتگوها در مورد این که بن لادن چگونه توانسته بود برای چند سال در این ساختمان در یک محله نظامی پاکستان زندگی کند، تحت شعاع خشم نظامیان پاکستان از این عملیات قرار گرفت، تا جایی که ارتش پاکستان این عملیات را «عمل خاینانه» یک متحد عنوان کرد.

برای غربی ها این تعجب برانگیز بود که بن لادن برخلاف آنچه تصور می شد در غاری در مناطق کوهستانی زندگی نکرده بود، بلکه در شهر ایبت آباد، که یک محله نظامی است زندگی می کرده است. خصوصا این که نظامیان پاکستان قبلاً به بازی دو گانه، جنگ با برخی گروه های شورشیان و حمایت از طالبان افغانی، متهم شده بود.

یک هفته بعد از رهبر شبکه القاعده، بارک اوباما، رییس جمهور ایالات متحده امریکا گفت که بن لادن در پاکستان «شبکه حمایتی» داشته است و این کشور باید تحقیق کند که او چگونه توانسته است در این محل زندگی کند و بازداشت نگردد. پاکستان به این تقاضا و دیگر انتقادهایی که آن زمان متوجه اش بود، با تشکیل یک کمیته پاسخ داد تا در مورد چگونگی زندگی بن لادن در پاکستان تحقیق کند.

رییس این کمیته اندکی بعد از شروع کارش گفت مطمین است که نیروهای امنیتی پاکستان بن لادن را در خفا نگه نداشته بودند. اظهاراتی که بعد از آن از سوی مقام های پاکستانی بیان شد نیز حاکی از این است که کار این کمیته، به جای این که یک تحقیق واقعی باشد، بیشتر ماست مالی خواهد بود.

محمد عرفان ناظری، سخنگوی این کمیته هفته گذشته گفت که یافته های آنها مکتوب شده است، اما به صورت عمومی منتشر نخواهد شد. یک مقام امریکایی در این رابطه گفت: «ما ناامید شده ایم... آنها وعده داده بودند که این کار را انجام می دهند، اما هنوز چنین کاری نکرده اند».

موضع رسمی اداره اوباما این است که شواهدی در دست نیست تا نشان دهد که اسامه بن لادن کمک هایی در سطح عالی در درون پاکستان داشته است. سازمان استخبارات نظامی پاکستان (آی اس آی) گفته است که حضور طولانی مدت و آسوده بن لادن در پاکستان، «ناکامی اطلاعاتی» بوده است.

اما شک و تردید زمانی افزایش یافت که گزارش شد یکی از خانم های بن لادن در بازجویی توسط پولیس افشا کرده است که اسامه در پنج خانه در پاکستان زندگی کرده و صاحب چهار فرزند شده بود. به گفته او، دو تن از فرزندان اش در شفاخانه های رسمی حکومتی متولد شده بودند.

شاون گریگوری، رییس «واحد تحقیقات امنیتی پاکستان» در دانشگاه برادفورد بریتانیا می گوید: «من فکر می کنم این تصور که او (بن لادن) در جایی مانند ایبت آباد بدون آگاهی "آی اس آی" زندگی می کرده است، بی اعتبار است... این خنده آور است که او مورد حمایت قرار نداشته بود».

بعد از حمله علیه بن لادن، پاکستان تلاش کرده است که بدنام ترین فصل در تاریخ این کشور را مسدود کند. حکومت این کشور ساختمان محل اقامت بن لادن را در یک برنامه شبانه توسط بلدوزر ویران کرد. پاکستان همچنان هفته گذشته سه بیوه بن لادن را با 11 دختر، پسر و نواسه او، از پاکستان اخراج و به عربستان سعودی فرستاد.

در شهر نسبتاً ثروتمندی که به دلیل اقامت بن لادن به یک منطقه بدنام مبدل شده است، مشکل است کسی را بتوان یافت که از این عملیات امریکایی ها حمایت کند. بسیاری باشندگان این منطقه حتا زندگی بن لادن در این خانه را رد می کنند و بازتاب دهنده تیوری توطیه در کشوری است که حاکمان اش معمولاً حقایق را مخفی کرده اند.

عمر عشاق که در قطعه زمینی در ایبت آباد سبزی کاری می کند، می گوید از این حمله امریکایی ها ناراحت است: «در داخل این ساختمان بروید، هنوز بوی خوش کسانی که کشته شدند، باقی است». اشاره او به این باور مسلمان هاست که شهدا در هنگام مرگ بوی خوشی از خود به جا می گذارند. او ادامه می دهد: «آنها بی گناه بودند و شهید شدند».

بخش زیادی از خشت های اقامتگاه بن لادن از اطراف ساختمان دور شده است و کودکان حالا در آنجا کریکت بازی می کنند. کشاورزان در مسیر راه شان به سوی مزرعه، از درون این ساختمان می گذرند. پسران کمی کلانتر تلاش می کنند که با شکستن دیوارها ستون های آهنی آن را بکشند تا بتوانند آن را بفروشند.

بعد از این حمله، جنرال های پاکستانی آموزش نیروهای ویژه امریکایی به نیروهای پاکستانی در نزدیکی مرز افغانستان را رد کردند، همکاری استخباراتی با «سی آی ای» را قطع و سفر دیپلومات های خارجی و کارمندان امدادی به این کشور را محدود کردند.

مقام های پاکستان داکتری را که به امریکایی ها در پیگیری القاعده کمک کرده بود، بازداشت کردند. این داکتر در بازداشت به سر می برد و با اتهام احتمالی «خیانت» مواجه است. پاکستان بازداشت هیچ کسی را به اتهام رابطه داشتن با بن لادن در زمان حیات اش، اعلام نکرده است.

حمله ماه نوامبر امریکایی ها بر پسته های مرزی پاکستان که منجر به کشته شدن 24 سرباز پاکستانی شد، بر این تنش ها افزود. پاکستان مرزش را به روی کاروان های اکمالاتی ناتو به افغانستان مسدود کرد که با وجود تقاضای مکرر امریکایی ها، هنوز مسدود است.

موازی با این حوادث، شعارهای ضدامریکایی از مناطق قبایلی و روستاها به شهرها و جاده های اسلام آباد، پایتخت پاکستان کشیده شد. احزاب تندرو پاکستان ایتلافی به نام «شورای دفاع از پاکستان» تشکیل دادند و علیه امریکایی ها شعار دادند. جالب این بود که جنرال حمید گل، رییس پیشین «آی اس آی» نیز در این تظاهرات ضد امریکایی شرکت داشت.

آفتاب خان شیرپاو، نماینده مجلس از شمال غرب پاکستان که سه بار از حمله انتحاری جان به سلامت برده است، می گوید: «اسامه بن لادن توسط عامه مردم به صورت گسترده، به عنوان یک قهرمان دیده می شد، و مرگ اش همدردی زیادی را ایجاد کرد... هیچ کسی قادر نبوده است که حامیان او را کنترول کند یا مانع آنها شود».

اما با وجود همه این مسایل و سوال های پاسخ نیافته، به نظر می رسد که اداره بارک اوباما انتخاب زیادی ندارد مگر این که این متحد خود را نگه دارد. پاکستان، کشوری دارای سلاح اتمی، در سال های پیش رو در مبارزه با القاعده مهم باقی خواهد ماند.

اسوشیتد پرس/ عارف فرهمند

ویراستار: رسول رحیم