افزایش علاقمندی دختران افغان به رشته قابلگی

سکینه یک زن حامله است که در یکی از ولسوالی‌های دورافتاده ولایت فراه زندگی می‌کند. هرچه به زمان ولادت نوزادش نزدیک‌تر می‌شود، نگرانی‌اش بیشتر می‌گردد. او می‌‌گوید: «من در تمام دوران حاملگی‌ام تاکنون به خدمات صحی دسترسی نداشتم. در منطقه ما کلینیک صحی و قابله‌ای نیست که من نزد آنها بروم و خودم و طفلم را معاینه کنم.»

نه تنها از زمانی که طالبان بر افغانستان حاکم شده اند، بلکه در گذشته نیز ارائه خدمات صحی در مناطق دورافتاده و دشوارگذر در افغانستان با چالش‌های جدی روبرو بود. از زمانی که طالبان قدرت را تصرف کرده اند، به دلیل کاهش کمک‌ها، بحران اقتصادی و مهاجرت داکتران، این وضع بدتر شده است.

مرتبط: وضعیت وخیم زنان حامله در مناطق روستایی افغانستان

سکینه می‌افزاید: «اکنون که ولادت طفلم نزدیک شده است، من نگران هستم که برای من و طفلم اتفاقی بیافتد و مجبور هستم تا برای تولد طفلم به شفاخانه ولایتی که چندین ساعت با ما فاصله دارد، مراجعه کنم.» 

سازمان ملل متحد تخمین می‌زند که هر ماه ۲۴ هزار زن در مناطق دورافتادۀ افغانستان زایمان می‌کنند و اکثرشان به قابله‌های ماهر دسترسی ندارند. این زنان اکثراَ به صورت سنتی و به کمک زنان کهن‌سال و با تجربه در محل زایمان می‌کنند.

ملالی ۲۴ ساله در ولایت فراه می‌‌گوید: «من چند سال پیش طفل اول خود را در زمان ولادت از دست دادم، زیرا در منطقه ما کلینیک و خدمات صحی وجود نداشت. هیچگونه قابله‌ای که هنگام ولادت نزدش بروم وجود نداشت. من مجبور شدم در خانه طفلم را ولادت کنم و در هنگام ولادت با خونریزی شدید روبرو شدم و باعث شد تا طفلم را نیز از دست بدهم.»

از سال‌ها به این سو سازمان‌های امدادرسان بین‌المللی برای گسترش خدمات صحت طفل و مادر در مناطق دورافتاده در افغانستان کار می‌کنند. این سازمان‌ها با بودجه‌ای که از کمک‌های بین‌المللی دریافت می‌کنند، در این مناطق مراکز صحی می‌سازند.

یکی از این کلینیک‌ها در روستای که ملالی زندگی می‌کند ساخته شده است. او می‌گوید: «در منطقه ما کلینیک صحی ایجاد شده و سه قابله با تجربه و آموزش دیده در آن مصروف کار اند. اکنون بسیار خوشحالم و از اینکه طفل دوم خود را تولد می‌کنم، ترسی ندارم.»

افغانستان از جمله کشورهای با بالاترین میزان مرگ و میر مادران و نوزادان است. به گزارش سازمان جهانی صحت، روزانه به صورت متوسط ۱۶۷ نوزاد در افغانستان در اثر عوامل قابل پیش‌گیری جان می‌دهند. براساس آمار صندوق جمعیت ملل متحد، در هر ۱۰۰ هزار ولادت زنده در افغانستان، ۶۳۸ مادر جان می‌دهند.

بخش زیادی از این مرگ‌ها در موجودیت قابله‌های آموزش‌دیده قابل جلوگیری است. قابله‌ها نقش مهم و حیاتی در ارائه‌ خدمات و مراقبت صحی از مادران و کودکان دارند و می‌توانند جان بسیاری از آنان را نجات دهند.

چرا علاقمندی به قابلگی زیاد شده؟

در پی حاکمیت مجدد طالبان بر افغانستان، محدودیت‌های زیادی بر تحصیل و کار دختران و زنان وضع شده است. بستن مکاتب متوسطه، لیسه و دانشگاه‌ها به روی دختران و زنان و منع کار زنان در موسسات خارجی از جمله این محدودیت‌ها هستند.

مرتبط: رئیس اوچا: دسترسی دختران به آموزش نیاز جدی افغانستان است

اما با وجود این محدودیت‌ها، در بخش صحی استناهایی در نظر گرفته شده است که رشته قابلگی یکی از آن است. احتمالاً این موضوع باعث شده که  دختران و زنان بیشتری علاقمند این مسلک شوند و حتی در دورترین نقاط افغانستان حاضر به خدمت باشند. برخی از این بانوان این رشته را به خاطری انتخاب کرده اند که خانه نشین نشوند.

فرشته که نمی‌خواهد هویت اصلی‌اش فاش شود، خوشحال است که می‌تواند در این رشته به آموزش ادامه بدهد: «من به قابلگی علاقمند بودم، زیرا بخشی از رشته‌های طبی به شمار می‌رود و دوست داشتم از طریق این رشته به مادران باردار و زنان کمک کنم. هنگامی که طالبان محدودیت‌ها را بر زنان وضع نمودند، در اول فکر کردم شاید دیگر نتوانم به این مسلک ادامه بدهم و بسیار نگران آینده‌ام بودم.»

فرشته می‌افزاید: «اما بعداَ طالبان اجازه دادند تا در بخش صحت و قابلگی دختران تحصیلات خود را ادامه دهند و کار کنند. اکنون با علاقه بیشتر به یادگیری این رشته می‌پردازم و از اینکه می‌توانم کار کنم و ممانعتی از طرف طالبان وجود ندارد، خوشحالم.»

براساس آمار صندوق جمعیت ملل متحد، ۹.۲۸ میلیون زن در مناطق دورافتاده افغانستان به خدمات حفاظتی و صحت باروری نیاز دارند. این می‌رساند که در این بخش به داکتران، قابله‌ها و کارمندان صحی شدیداً نیاز است.

مرتبط: حمله شورشیان به یک مرکز آموزش قابلگی در ولایت ننگرهار

فرشته می‌گوید از زمانی که طالبان دوباره حاکم شدند، دانشجویان رشته قابلگی به صورت چشمگیری افزایش یافته اند: «قبلا در انستیتوت قابلگی که من درس می‌خواندم تعداد دختران کمتر بود، اما اکنون دختران زیادی برای یادگیری این رشته ثبت نام می‌کنند و تعداد علاقمندان این رشته بیشتر شده است.» وزارت صحت اداره طالبان از استخدام سه هزار زن در بخش صحت و درمان خبر می‌دهد.

بر اساس آمار حکومت سابق افغانستان در سال ۲۰۲۰ میلادی نزدیک به ۳۷ هزار قابله در سراسر افغانستان ثبت بوده اند. البته همه آ‌ن‌ها مصروف کار نبوده اند و ۷۰۰۰ تن از آنها در شفاخانه‌ها و مراکز صحی دولتی و حدود ۵۰۰۰ نیز در سکتور خصوصی مشغول کار بودند.

وزارت صحت اداره طالبان ادعا می‌کند که در یک‌و نیم سال گذشته روند استخدام نزدیک به ۶۵۰۰ کارمند جدید را که ۵۰ درصدشان زنان هستند، اجرایی کرده است.

آمنه که خواست تنها با نام اول خود معرفی شود، هرچند آموزش قابلگی دیده بود، اما در نظام سابق در یک اداره دیگر کار می‌کرد و بعد از محدودیت‌های طالبان، به این رشته روی آورد.

او می‌گوید: «پس از حضور طالبان و وضع محدودیت‌ها من از وظیفه قبلی‌ام برکنار شدم و به مدت چندین ماه در خانه بودم. سپس به یکی از کلینیک‌ها برای کار مراجعه نمودم و چند مدتی به عنوان قابله کار کردم. اکنون به دلیل فعالیت‌ها و دست‌آوردهای خوبی که در بخش قابلگی داشتم، به سرقابله ارتقای بست نمودم و از کارم بسیار راضی هستم.»

او خوشحال است که حداقل در این رشته زمینه کاری برای زنان وجود دارد: «از یک طرف این مسلک در حال حاضر کمک می‌کند تا ما مشکلات اقتصادی خود را حل کنیم و از طرف دیگر کمک می‌کند تا مرگ و میر مادران کاهش یابد و زنان به راحتی بتوانند نزد ما مراجعه کنند و مشکلات صحی شان برطرف گردد.»

قابلگی با همراهی محرم شرعی

عاطفه که به عنوان قابله از سوی یکی از موسسات در ولایت فراه استخدام شده است، می‌گوید: «قبلاَ در این موسسه ما بدون محرم کار می‌کردیم و به ولسوالی‌ها نیز سفر می‌نمودیم، اما بعداَ چند مدتی کار ما متوقف شد. طالبان اجازه نمی‌دادند موسسه ما با وجود کارمندان زن فعالیت کند و ما برای مدتی کوتاه از داخل خانه‌های خود کار می‌کردیم. بعداَ این مشکل حل شد و اکنون دوباره هر قابله با محرم‌اش به وظیفه می‌رود و در داخل خود موسسه ما بخش زنان کاملاَ جدا شده و اجازه نداریم تا در کنار مردان کار کنیم.»

مرضیه که به تازگی از این رشته فارغ التحصیل شده است می‌گوید: «ما در یک خانواده سه خواهر رشته قابلگی را خوانده ایم و اکنون هرکدام ما در یک کلینیک صحی از طرف موسسات صحی استخدام گردیده و انجام وظیفه می‌کنیم.»

مرضه برادرش را به عنوان محرم شرعی از صبح تا عصر با خودش به یکی از کلینیک‌های صحی حومه شهر می‌برد: «معاشی که برای من و محرمم در نظر گرفته شده، خوب است و تاثیر بسیار خوبی روی اقتصاد خانواده‌ام گذاشته است.» او می‌افزاید: «اخیراَ در کلینیک ما تعداد مرگ و میر مادران و کودکان نیز کاهش یافته و این می‌تواند یک دست‌آورد خوب باشد.»

با این حال یکی از چالش‌های عمده فرا راه زنان قابله این است که مردان خانواده به خاطر آنان بیکار شده اند. برخی از آنان نیز مردی به عنوان محرم شرعی ندارند تا با خود به محل کارشان ببرند. عاطفه می‌گوید: «برخی از همکاران ما برادر بزرگ و یا پدر ندارند و با محرم به وظیفه حاضر شدن برای شان دشوار است. از طرفی هم نان آور خانواده هستند و به این دلیل با مشکلات روبرو هستند. آنان نمی‌توانند وظیفه خود را به خوبی انجام دهند.»

هرچند محدودیت‌های طالبان حداقل شمار علاقمندان در بخش قابلگی را بیشتر کرده، اما هنوز هم در عرصه خدمات صحی برای زنان در افغانستان کمبود زیادی وجود دارد.