مشکلات تقسيم منابع آبي درآسياي ميانه

نحوه استفاده ازذخايزومنابع آبي وانرژي درجمهوري هاي آسياي مرکزي بخصوص جمهوري هاي تاجيکستان،قرقيزستان وازبکستان تاهنوزبه شيوه هاي تعيين شده اي زمان حاکميت شوروي سابق جريان دارد. اين درحاليست که سران کشورهاي منطقه بارهادرنشست هاوجلسات مختلف منطقوي پيرامون دريافت راه حلهابراي استفاده مناسب ومساويانه منابع آبي بحث وتبادل نظرنموده اند. باوصف اين همه نشست هاتا کنون اين موضوع راه حل خودرا به آن شکلي که لازم است نيافته وبدون نتيجه باقي مانده است. رييس جمهورتاجيکستان در ديداراخيرش باهمتاي قرقيزستاني خويش آقاي قربان بيک باقيف که درشهربشکيک قرقيزستان صورت گرفت ، پيرامون اين مشکل مشترک منطقوي گفتگونمود. سران هردوکشوردرآن ديدارتوافق نمودندکه بزودي يک همايش انرژي وآب را درمنطقه برگزارنمايندتاازاين طريق مشکل استفاده ازمنابع آبي بررسي شده وهمچنان زمينه قانوني شدن کنسرسيوم انرژي وآب درمنطقه نيزفراهم گردد.

امامعلي رحمان هم چناني که درپيام سالانه خودبه پارلمان کشورش گفته بود تشکيل يک کنسرسيوم آبي درمنطقه يگانه راه حل مناسب اين مشکل مي تواند باشد.

آقاي رحمان هم چنان درپيام خويش نگراني بعضي ازحلقات سياسي منطقه را براي تشکيل يک چنين کنسرسيوم آبي بي جهت ارزيابي نموده وگفته بود"هيچ نيروي نمي تواندجلوحرکت ميليونهامترمکعب آب رابگيرد وتاجيکستان فقط ازاين آبهابراي چرخاندن توربين هاي نيروگاه آبي استفاده مي نمايد." درهمين حال به عقيده برخي کارشناسان، منابع وذخايرآبي برخلاف ذخايرنفت وگازملکيت وسرمايه ملي ومطلق اين ويا آن کشوري وياملتي نبوده وهمچنان تاکنون کدام شيوه معين استفاده ازذخيره هاي آبي نيزبه تصويب نرسيده است. برخي ازکارشناسان بدين باورندکه مشکلات نارسايي آب نوشيدني دردوسه دهه آينده ازهمين حالااحساس مي شود .

بنابراين دولت تاجيکستان مي خواهدپيشا پيش باايجادکنسرسيوم آبي بااشتراک کشورهاي منطقه مانع بروزمشکلات پيش بيني شده گردد.

ازسوي سياستمداران ودولتمردان تاجيکستان تشکيل کنسرسيوم رابه نفع کشورهاي منطقه دانسته واين کنسرسيوم رازمينه بهتري براي اشتراک همه کشور هاي آسياي مرکزي درطرح هاي انرژي وآب مي دانند. به عقيده سهراب شريفف رييس مرکزتحقيقات رياست جمهوري تاجيکستان؛" گروهها وحلقات سياسي اي درمنطقه وجوددارندکه ازتشکيل کنسرسيوم انرژي وآب برداشت نادرست دارند؛درحالي که ماخواهان اشتراک همه کشورهاي آسياي مرکزي دراين روند مي باشيم." همچنان آقاي شريفف مي گويد:"ماخواهان عدالت انرژي وتقسيم منابع آبي درمنطقه هستيم وهدف مااحداث نيروگاه هاي آبي براي رفع مشکل درکل منطقه مي باشدنه براي محدودکردن استفاده آب براي ساکنان منطقه. به گفته اي شريفف تاجيکستان دراين زمينه به پيشرفتهاي نيزدست يافته است.

وي همچنان معتقد است :" نگراني بعضي ازگروههاي منطقوي ازآن ست که تاجيکستان بااحداث نيروگاههاي آبي مي توانداين کشورراباداشتن انرژي قابل ملاحظه درمنطقه مطرح نموده وازجانب ديگربافروش نيروي برق، اقتصادخودرانيزتقويه نمايد".

تحليلگران تاجيکستان به اين باورند که علايقي وجود دارد تا وابستگي تاجيکستان رابه کشورهاي ديگردرزمينه هاي استفاده راه هاي انتقالاتي وانرژي حفظ نمايند.

رييس مرکزتحقيقات رياست جمهورتاجيکستان مي گويد:"تاجيکستان تصميم گرفته است براي رشداقتصادکشوروارتقاي سطح زندگي مردم تاجيک برنامه احداث نيروگاههاي آبي را روي دريا هايي که ازقلمرواين کشورسرچشمه مي گيرندعملي نمايد.براي ماجزاين راه ديگري نيزوجودندارد."

اين درحاليست که آقاي اسلام کريمف رييس جمهورازبکستان درهفتمين نشست سالانه کشورهاي عضوپيمان همکاري شانگهاي مخالفت خويش رابابنيادهرنوع نيروگاههاي برق آبي روي درياهاي منطقه اعلام داشته بود. به باور آقاي کريمف احداث هرگونه نيروگاه برق آبي درمسيردريا هاي منطقه خطرات صحي را براي ساکنان منطقه به بارخواهدآورد.

ازسوي ديگرتاجيکستان براي رفع نيازمنديهاي شهروندان اين کشوربه نيروي برق که اين ضرورت درفصل سرمابيشتراحساس مي گردد قرارداد يک ميلياردکيلو وات ساعت برق راباجانب ترکمنستان به امضاء رسانيده است. توافقنامه همکاري وخريداري يک ميلياردکيلووات ساعت برق ترکمنستان ازسوي تاجيکستان دراواخرماه گذشته ازجانب مقامات وزارتهاي برق هردوکشور درشهرعشق آبادترکمنستان به امضاء رسيد.

آقاي فيضي يف يک مقام بلندپايه وزارت برق ازبکستان ازترکمنستان انتقاد کرده گفته است:" جمهوري ترکمنستان درسال 2002 ميلادي ازشبکه واحدبرق اسياي مرکزي وروسيه خارج شده وتاهنوز براي پيوستن مجددبه اين شبکه برقي منطقه هيچگونه اقدامي نکرده است .دراينصورت چگونه مي تواند نيروي برق خود به يکي ازکشورهاي اسياي مرکزي بفروش برساند."

گفته مي شودمقامات ازبکستان انتقال نيروي برق را ازترکمنستان به تاجيکستان از لحاظ حقوقي وفني ناممکن خوانده اند اما موضوع هنوزرسماً تاييد نشده است.