مذاکرات صلح اسراییل و فلسطینی ها نتیجه خواهد داد؟

هیئت های مذاکره کننده اسراییل و فلسطین چهار ماه دیگر فرصت دارند تا مذاکرات صلح را که در ماه جولای خدشه دار شد، ادامه بدهند. میعاد این مذاکرات در ماه اپریل 2014 به پایان می رسد. هنوز کسی نمی داند که پس از آن مذاکرات تازه ای روی دست گرفته خواهد شد، یا خیر.

در حال حاضر به نظر نمی رسد که این دو گروه به توافق برسند. اسراییلی ها می خواهند، در صورت ایجاد یک دولت فلسطینی، قطعات خود را در وادی اردن مستقر کنند تا از حملات احتمالی از جانب شرق دفاع کرده بتوانند. فلسطینی ها هم اکنون در برابر این خواست اسراییلی ها مقاومت می کنند.

این موضوع در مجموعۀ طرح های که جان کیری وزیر خارجۀ ایالات متحدۀ امریکا پیشنهاد کرده است، نیز شامل است. او دور جدید مذاکرات صلح را راه اندازی کرده است و نقش قاطعی در این مذاکرات دارد. مذاکرات میان اسراییل و فلسطینی ها در سال های پیشین به بن بست مواجه شده بود.

فلسطینی ها حضور قطعات اسراییلی در کرانۀ رود اردن را رد می کنند. آنها در صورت ایجاد همچو چیزی، آن را پامال شدن تمامیت ارضی دولت آیندۀ خود می دانند. به همین دلیل جامعه عرب نیز با این پیشنهاد مخالفت کرده است.

اردن به عنوان مرز

اردن در معضلۀ خاور میانه نقش مرکزی دارد. این کشور در جنگ عرب و اسراییل در سال 1948 ساحات وسیعی را در کرانۀ غربی رود اردن و شرق بیت المقدس اشغال کرد و مرزهایش را گسترش داد. اسراییل این ساحات را در جنگ های شش روزه در سال 1967 دوباره به تصرف خویش درآورد. از آن زمان به بعد رود اردن دوباره مرز میان این دو کشور را ساخته است. در کرانۀ غربی این رود ساحه ای در قلمرو اسراییل قرار دارد که در یک آیندۀ نامعلوم شاید یک دولت مستقل فلسطینی در آنجا ایجاد شود.

هرچند اسراییل و اردن در سال 1994 یک پیمان صلح را به امضاء رساندند، اما اسراییل امروز از دو ناحیه نگران است: یکی خطر رخنه کردن تروریست های تندرو از طریق اردن و دیگر به قدرت رسیدن احتمالی تندروان. اسراییل می خواهد با حضور نظامی، خود را در برابر این دو خطر احتمالی محافظت کند.

خوشبینی محتاطانه

اما حضور قطعات نظامی تنها یکی از نکات مورد اختلاف در مذاکرات میان اسراییل و فلسطینی ها است. صائب عریقات، رئیس هیئت مذاکره کننده فلسطینی ها، در مصاحبه ای با روزنامۀ عربی "القدس العربی" چاپ لندن گفت چنین مذاکراتی هم اکنون به صورت غیرمستقیم وجود دارد، یعنی مذاکرات بین فلسطینی ها و امریکا و مذاکرات اسراییل و امریکا. اما این مذاکرات تا حال به شکل مستقیم میان اسراییل و فلسطینی ها صورت نمی گیرد. سخنان عریقات در مورد وضعیت کنونی مذاکرات صلح بسیار واضح بود. او گفت که در حال حاضر نمی توان از رسیدن به یک توافق سخن زد، زیرا اسراییل به اعمار هرچه بیشتر شهرک های یهودی نشین ادامه می دهد، خواست خود را بر فلسطینی ها تحمیل می کند، از حدود صلاحیت های خود پا فراتر می گذارد و فلسطینی ها را به قتل می رساند. عریقات افزود: "ایجاد چنین واقعیت های تلخ به معنای از دست دادن فرصت های خوب برای یک پیمان صلح است". با آنهم عریقات مذاکرات موفقیت آمیز را ناممکن نمی داند.

در این میان سیاستمداران اسراییلی نیز آرزوی خود برای پیشبرد سریع مذاکرات صلح را بیان می کنند. بر اساس یک گزارش روزنامۀ اسراییلی "بیت المقدس پست"، یاکوف پیری رئیس پیشین سازمان اطلاعات و امنیت داخلی اسراییل، شین بت یا (شاباک)، گفته است که در حال حاضر مذاکرات در یک فضای "خوشبینی محتاطانه" صورت می گیرد. یاکوف پیری، که اکنون وزیر امور علوم، تخنیک و فضانوردی اسراییل است، با اشاره به قتل دو سرباز اسراییلی در چند روز پیش افزوده است که هرچند خشونت در مناطق فلسطینی در روزهای اخیر افزایش یافته است، با آنهم نمی توان از خطر وقوع یک انتفاضۀ سوم یا یک قیام طولانی فلسطینی ها سخن گفت.

بروز ناگهانی خشونت ناممکن نیست

باسم زبیدی، کارشناس فلسطینی علوم سیاسی در صحبتی با دویچه وله گفت که اکثریت فلسطینی ها در حال حاضر به صورت خاصی خوشبین اند. او افزود: "اسراییلی ها برنامۀ گسترش شهرک های یهودی نشین در شرق بیت المقدس را ادامه می دهند. در نتیجۀ آن امکان این که ما ساحه ای را در اختیار داشته باشیم که در آن یک دولت فلسطینی ایجاد شده بتواند، از بین می رود. برای همچو دولتی اصلاً خاکی باقی نمی ماند."

هرچند زبیدی هم طرفدار روند صلح است، با آنهم در به دست آوردن یک نتیجۀ قابل توجه و ثابت تردید دارد. او روند صلح را کم نیرو می خواند و می گوید که به این ترتیب فلسطینی ها مثل گذشته از فقر و بیکاری رنج می برند. زبیدی به دویچه وله گفت: "امریکایی ها و اروپایی ها و در مجموع جامعۀ جهانی اسراییل را به حد کافی تحت فشار قرار نمی دهند که بتواند به یک صلح جدی منجر شود. آنها به چنین یک روند صلح علاقمند اند، اما این روند نیروی کافی ندارد که به یک روند واقعی صلح مبدل شود. از این رو تعجب نخواهم کرد که وضعیت در دو و یا سه سال بعد طور دیگری انکشاف کند و به خشونت ها بیانجامد."

اما امیدواری شیر هیور اقتصاددان اسراییلی بیشتر از دیگران است. او می گوید: "بسیار امیدوارم که فلسطینی ها یک مبارزۀ فاقد خشونت و یک راه دموکراتیک را در پیش بگیرند. همزمان مردم اسراییل به صورت فزاینده این را درک می کنند که وضعیت موجود نمی تواند بیشتر از این ادامه یابد. این مسأله از سوی دیگر به فلسطنی ها امید می بخشد که می توانند خواستار عدالت شوند و برای آن مبارزۀ مسالمت آمیز کنند. من یقین کامل دارم که حکومت اسراییل روزی درک خواهد کرد که انسان ها، صرفنظر از این که یهودی اند یا غیر یهودی، همه یکسان اند. آنگاه این حکومت باید تصمیم بگیرد که اشغالگری را بس کند و به فلسطینی ها اجازه بدهد که دولت خود را ایجاد کنند، و از حق شهروندی و حق انتخابات برخوردار شوند."

اما تا آن زمان فلسطینی ها مجبور اند صبر کنند. صائب عریقات قبلاً هم در مصاحبه با روزنامۀ "القدس العربی" از یک میعاد زمانی سخن گفته بود. به باور او کمتر احتمال می رود که در مذاکرات کنونی در رابطه با نکات مورد اختلاف یک توافق به میان بیاید. او می گوید که بدین منظور دور دیگر مذاکره لازم است، و باز هم 12 ماه دیگر طول خواهد کشید تا این مذاکره به پایان برسد.