مجازات اعدام: راه طولانی برای لغو جهانی باقیست
۱۳۹۷ شهریور ۱۸, یکشنبه
به خصوص تجارب جنگ دوم جهانی در کاهش موارد اعدام از سوی دولت ها نقش مهمی داشت. بعد از سال ۱۹۴۵ جنبش هایی در این راستا به میان آمد تا حقوق بینادی جهانشمول همه انسان ها را در چارچوب توافقنامه ها مسجل سازد.
از این رو در سال ۱۹۴۸ در بیانیه عمومی حقوق بشر از جمله این ماده درج شد: «هر فردی حق زندگی، آزادی و امنیت شخصی دارد.» باوجود آن امروز نیز براساس گزارش سازمان عفو بین الملل، در۵۶ دولت اعدام معمول است؛ گرچه شمار این گونه دولت در سال های اخیر رو به کاهش است.
آلمان: آخرین مورد اعدام در سال ۱۹۸۱
اجرای اعدام از دید حقوقی کشتن مشروع یک انسان، از جمله کهن ترین شیوه های جزایی در جهان، از هزاران سال به این سو عملی می شود. تا پایان قرن ۱۸ اعدام یکی از اشکال معمولی در نظام های حقوقی جهان بوده است.
با آغاز عصر روشنگری در همین قرن، در جنبش انسان گرایی اروپایی، نخستین اوپوزیسیون واقعی علیه اجرای اعدام به وجود آمد. سیزار بیکاریا، حقوق دان ایتالیایی در سال ۱۷۶۴ اثر مشهورش به نام "درباره جنایت ها و جزاها" نوشت که در آن بی عدالتی اعدام را مورد بررسی قرار داد.
در انقلاب های اروپایی مشهور به مارچ ۱۸۴۸/۱۸۴۹، خواست ها برای لغو جزای اعدام به تدریج در پارلمان های شماری از کشورهای اروپایی نیز بلند شد، به خصوص در مجمع ملی فرانسه و مجمع ملی فرانکفورت. گرچه این انقلاب ها به ناکامی انجامید، اما دانشمندان دانشگاهی بازهم به بحث ها درباره جزای اعدام ادامه دادند.
نمایندگان جنبش های دموکراتیک و جنبش های کارگری خواهان حقوق بشری و شهروندی و لغو همگانی جزای اعدام شدند.
در نیمه اول قرن ۲۰ در بسیاری از کشور های اروپایی، رژیم های فاشیستی و تمامیتخواه به قدرت رسیدند. به خصوص روسیه شوروی و نظام نژادگرای نازی ها در آلمان، به قتل و کشتارهای جمعی دست زدند. این رژیم ها از جزای اعدام به عنوان ابزار حاکمیت شان سوء استفاده کردند. به این دلیل بعد از جنگ دوم جهانی در بسیاری از کشور های غربی، خواست ها برای لغو اعدام افزایش یافت.
در جمهوری فدرال آلمان جزای اعدام در قانون اساسی در سال ۱۹۴۹ لغو شد. اما در جمهوری دموکراتیک آلمان یا "دی دی آر" مساله متفاوت بود. آخرین مورد اعدام در این کشور در سال در سال ۱۹۸۱ انجام شد، اما جزای اعدام در سال ۱۹۸۷ با فیصله شورای دولتی لغو شد.
در اروپا برای نخستین بار در سال ۱۹۸۲، یک ماده الزامی حقوقی برای لغو اعدام تصویب شد. اما باوجود آن در سطح اروپا جزای اعدام در سال ۲۰۰۲ ممنوع اعلام گردید. امروز بلاروس یگانه کشور در قاره اروپا است که در آن جزای اعدام معمول است.
دو دلیل عمده از جانب طرفداران جزای اعدام ارایه می شود: برانگیختن ترس و هراس برای جلوگیری از ارتکاب جنایات و شکلی از جزا برای تامین عدالت؛ اما تحقیقات علمی هردو دیدگاه را باطل می خواند.
وضعیت بین المللی
جامعه جهانی در کل در مورد لغو جزای اعدام رو به پیشرفت است: همواره دولت های بیشتری اعدام را به عنوان یکی از اشکال جزا لغو می کنند. در سال ۲۰۱۷ جمعاً ۲۵۹۱ انسان در ۵۳ کشور محکوم به اعدام شدند. در سال ۲۰۱۶ رقم اعدام ها ۳۱۱۷ مورد بود که در ۵۵ کشور اجرا شده اند.
بیشترین موارد اعدام درسال گذشته در چین، ایران، عربستان سعودی، عراق و در پاکستان اجرا شد. اکثریت موارد اعدام ها در چین صورت می گیرد. اما یک رقم دقیق از اجرای حکم اعدام ها در این کشور روشن نیست، زیرا اجرای اعدام در آنجا یک راز دولتی است که از سال ۲۰۰۹ به این سو دیگر نشر نمی شود.
اسماعیل نرمین/ح.م