عمران خان در خیبرپشتونخواه اعلام پیروزی کرد
۱۳۹۲ اردیبهشت ۲۱, شنبه
هرچند هنوز نتیجه رسمی انتخابات پاکستان اعلام نشده است، اما اسد عمر، یکی از مسوولان ارشد حزب تحریک انصاف شب یک شنبه (22 ثور/ 12 می) با اعلام این خبر گفت که تشکیل حکومت در ایالت خیبرپشتونخواه «برای تحریک انصاف یک روز بزرگ و طلایی است».
او افزود: «حزبی که اصلا در پارلمان حضور نداشت، به عنوان دومین حزب ملی بزرگ ظهور کرده است و حزب پیروز در ایالت خیبرپشتونخواه است، جایی که انشالله حکومت تشکیل خواهیم داد». تحریک انصاف به رهبری عمران خان در این انتخابات به یکی از احزاب مطرح تبدیل شد.
عمران خان کیست؟
برای بسیاری پاکستانی ها، عمران خان 60 ساله "آخرین امید" در کشوری پنداشته می شد که با مشکلات بی شماری، از اقتصاد ناکارآمد گرفته تا شورشگری اسلامی مواجه است. عمران خان برای منتقدان اش برعکس، یک سیاستمدار دست راستی است که اگر به قدرت برسد، می خواهد به طالبان و دیگر گروه های تندرو در کشور مجال بدهد. اما تحلیلگران سیاسی و اقتصادی به این باور اند که نه عمران خان و نه دیگر سیاستمداران قادر به علاج مشکلات ساختاری این کشور اند.
از کریکت تا سیاست
عمران خان که یک ستاره کریکت بود، در اواخر دهه 1990 وارد عرصه سیاست شد و تحریک انصاف پاکستان را ایجاد کرد. هرچند میلیون ها پاکستانی او را به عنوان عالی ترین بازیکن کریکت دوست داشتند و تحت رهبری او بود که پاکستان در جام جهانی کریکت سال 1992 به قهرمانی رسید، اما به او هرگز به عنوان یک سیاستمدار جدی حتا از سوی طرفداران آتشین اش نگریسته نمی شد.
عمران خان پیش از برگزاری یک همایش عمومی در اکتوبر سال 2011 در شهر لاهور، در عرصه سیاست پاکستان اصلا شخص مهمی نبود. عرصه سیاست در پاکستان معمولاً زیر تاثیر کسانی بوده که از پشتوانه قومی و تباری برخوردار بوده یا مربوط به خانواده حاکمان بوده اند. پیش از این همایش نیز عمران خان تظاهرات ضدحکومتی زیادی برگزار کرده بود، اما هیچ کدام اش به این اندازه به موفقیت دست نیافته بود. در تظاهرات لاهور بیش از 100 هزار تن شرکت کردند که حتا مقام های حزب خود عمران خان را متعجب ساخت.
سوال این است که چگونه شخصی که حتا از سوی اعضای حزب اش بدیلی در مقابل سیاستمداران پاکستانی شمرده نمی شد، به یک سیاستمدار مطرح تبدیل شد؟ آیا به دلیل آنچه که منتقدان اش حمایت های "ارتش همه جا حاضر" پاکستان و سازمان استخباراتی این کشور (آی اس آی)عنوان می کنند، این موفقیت را به دست آورد؟ یا این که کمپاین های وسیع سیاسی 16 ساله عمران خان سرانجام نتیجه داد؟ حامیان عمران خان مورد آخر را تایید می کنند.
خاور سهیل، فعال حزب تحریک انصاف پاکستان در اسلام آباد می گوید: «موضع خان در رابطه به فساد، تروریسم و خویش و قوم پرستی در سیاست پاکستان که از نخبگان حاکم منشا می گیرد، مردم را به ستوه آورده است. علیه او (خان) هیچ اتهام فساد وجود ندارد و او هیچ سرمایه خارجی ندارد».
حمایت جوانان
هرچند حزب عمران خان مانند دیگر نیروهای سیاسی پاکستان سازمان یافته نیست، اما حامیان خود را یافته است. همایش سال 2011 او در لاهور نشان داد که موفق شده است حمایت مردمی را به یک قوت سیاسی تبدیل کند.
ویس توحید، خبرنگار در کراچی به دویچه وله گفت: «این (همایش لاهور) نخستین باری بود که تحلیلگران و مردم عام او را جدی گرفتند».
بعد از آن زمان، خان هرگز به عقب نگاه نکرد. همزمان به نزدیک شدن پاکستان به انتخابات سرنوشت ساز در تاریخ 65 ساله اش، عمران خان با موفقیت گردهمایی های گسترده را برگزار کرد. تحلیلگران سیاسی می گویند که حمایت جوان ها از خان برگزاری این همایش ها را ممکن ساخت.
توحید می گوید این واقعیت که جوانان به عنوان کتله ای مهم در سیاست پاکستان از عمران خان حمایت کردند، قابل اهمیت است. تقریباً همین جوان ها بودند که ذولفقار علی بوتو و دخترش بی نظیر بوتو، نخست وزیران اسبق پاکستان را به قدرت رساندند.
براساس آمار سازمان ملل متحد، 63 درصد از جمعیت پاکستان زیر 25 سال سن دارند. ناظران سیاسی به این باور اند که هیچ حزب سیاسی نمی تواند بدون حمایت جوانان این کشور در انتخابات نقش بارزی بازی کند.
حمایت دست راستی
اما برخی ناظران به این باور اند که عمران خان به دلیل موضع نرم اش در قبال طالبان و دیگر گروه های شورشی، از حمایت گروه های دست راستی به ویژه نظامیان این کشور نیز برخوردار است. برخی می گویند که ظهور او در عرصه سیاست پاکستان ناشی از "رابطه خوب" با "آی اس آی" است. عمران خان در مسایلی مانند افغانستان و امنیت ملی پاکستان با دستگاه های نظامی و استخباراتی پاکستان هم نظر است.
آمنه سید، پژوهشگر امور توسعه یی در کراچی، به دویچه وله گفت عمران خان که از آکسفورد فارغ التحصیل شده و شوهر سابق جمیله خان، نویسنده بریتانیایی است، بسیار مشخص از افراط گرایان دست راستی حمایت می کند. به گفته او، خان این موضع اش را پنهان نکرده است.
آمنه سید می افزاید: «وقتی حکومت پاکستان و طالبان در سال 2009 در دره سوات به توافق صلح دست یافتند، عمران خان اولین سیاستمداری بود که از آن حمایت کرد. همکاری او با حزب جماعت الاسلامی ثبوت دیگری بر آجندای دست راستی اوست».
خان اخیراً با اظهارات اش در مورد اقلیت مذهبی احمدیه خشم لیبرال های پاکستان را برانگیخت. فرقه احمدیه در دهه 1970 در پاکستان غیرمسلمان عنوان می شدند.
توحید می گوید: «ممکن است او مانند سیاستمداران دینی از جماعت الاسلام یا جمعیت العلمای اسلام به نظر نرسد، اما دیدگاه اش در مورد منطقه، جهان و به خصوص گروه های شورشی در پاکستان، اگر حامی حقوق مذهبی نباشد، موافق است». این خبرنگار می افزاید: «او با سرکوب شورشیان مخالفت می کند و این گفته ها را که در سال های اخیر فرهنگ جهادیزم در پاکستان افزایش یافته، رد می نماید».
خان در چندین گفتگویش با رسانه های غربی اتهام ها منبی بر تلاش برای موقعیت دادن به اسلام گرایان را رد کرده است. او همچنان گفته است که می خواهد مناسبات خوب با ایالات متحده امریکا و غرب داشته باشد.
طالبان در آستانه انتخابات حملات خود بر لیبرال ها مانند حزب مردم، حزب ملی عوامی و جنبش متحده قومی را افزایش دادند و این احزاب حتی در بسیاری مناطق قادر نبودند از ترس حملات طالبان کمپاین انتخاباتی خود را برگزار کنند، اما احزاب راست مرکزی مانند مسلم لیگ، شاخه نواز شریف و تحریک انصاف از سوی طالبان نادیده گرفته شدند.
اما این به مفهوم حمایت طالبان از عمران خان نیست. طالبان پاکستانی که با دموکراسی پارلمانی و قانون اساسی پاکستان مخالف اند، از مدت های طولانی به این سو خان را لیبرال و حامی غرب عنوان کرده و انتقاد کرده اند. آنها می گویند خان تفاوتی از دیگر سیاستمداران پاکستانی ندارد.
موضع دوگانه خان می تواند عامل توازن دهنده پاکستان و رابطه تضعیف شده اش با غرب به خصوص ایالات متحده امریکا باشد، آن هم در زمانی که واشنگتن آمادگی خروج نیروهایش از افغانستان را می گیرد. اما هنوز معلوم نیست که اگر عمران خان در ایالت خیبرپشتونخواه حکومت تشکیل دهد، کدام موضع اش غلبه می کند.