چه کسی رئیس جمهور ازبیکستان می‌شود؟
۱۳۹۵ مهر ۲۳, جمعه
شوکت میرضیایف ۵۹ ساله ماه گذشته زمانی رئیس جمهور موقت ازبیکستان شد که اسلام کریموف بعد از ۲۷ سال ریاست جمهوری درگذشت. میرضیایف که از سال ۲۰۰۳ نخست وزیر اسلام کریموف بوده است، شانس بالایی برای پیروزی در انتخابات چهارم دسمبر دارد.
با وجود این، ترتیبات تقسیم قدرت که حالا به بیرون درز کرده است، نشان دهنده این است که سیاستمداران این کشور نتوانسته اند مساله جانشینی اسلام کریموف را کاملاَ حل کنند. از سوی دیگر نگرانی از بی‌ثبات شدن این کشور غنی از منابع که با افغانستان همسرحد است، وجود دارد.
دو منبع دیپلوماتیک و یک تاجر ازبیک به رویترز گفته اند که طایفه‌های رقیب توافق کرده اند که میرضیایف به عنوان رئیس جمهور چهره عامه رهبری ازبیکستان باشد، اما در واقعیت امر او نمی‌تواند به تنهایی تصمیم بگیرد.
این منابع گفته اند که در ترتیبات تقسیم قدرت سه نفر شامل اند. برعلاوه میرضیایف، رستم عنایتوف ۷۲ ساله رئیس امنیت کریموف، و رستم عظیموف ۵۸ ساله معاون نخست وزیر که به عنوان وزیر مالیه نیز کار می‌کند، دیگر شرکای قدرت خواهند بود.
یکی از این منابع دیپلوماتیک گفته است که نمایندگان قبایل محلی که بر اقتصاد و جامعه ازبیکستان غلبه دارند، در جلسه‌ای به تاریخ بیست و هشتم سپتمبر موافقت کردند که میرضیایف با اختیارات محدود رئیس جمهور شود.
همه این منابع که با رویترز صحبت کرده اند، نخواسته اند نام شان گرفته شود. میرضیایف، عظیموف و عنایتوف نیز به درخواست‌های رویترز در این رابطه پاسخ نداده اند.
مخاطره‌ها
برخی تحلیلگران می‌گویند رهبری جمعی یا تقسیم قدرت در ازبیکستان مخاطراتی نیز دارد، چون افراد شریک در قدرت برای سال‌ها زیر رهبری اسلام کریموف رقیب یک دیگر بوده اند و ممکن است علیه همدیگر اقدام کنند.
در سنت سیاسی اتحاد جماهیر شوروی که هنوز در صحنه سیاسی ازبیکستان نیز حاکم است، ترتیبات رهبری جمعی مانند آنچه بعد از مرگ ولادیمیر لنین و جوزف استالین روی دست گرفته شد، سرانجام خوبی نداشته است و در نهایت یکی از شرکا قدرت را قبضه و دیگران را از صحنه دور کرده است.
الیکسی مالاشنکو از مرکز تحقیقاتی کارنگی در مسکو می‌گوید: «میرضیایف هیچ زمانی پدر ملت شده نمی‌تواند. اما او شخص بسیار خشن است و در نهایت در تلاش به دست گرفتن کنترول کامل خواهد بود... این واقعاَ مشکل است که شما برای چند سال با شخصی مانند عنایتوف در عقب تان کار کنید.»
عنایتوف، عضو سابق استخبارات و امنیت اتحاد جماهیر شوروی (کا گ ب)، برای بیش از دو دهه بخش امنیتی را زیر رهبری خود داشته است و مدت‌هاست که دیپلومات‌ها و تحلیلگران او را به عنوان گرداننده اصلی قدرت در عقب صحنه می‌بینند.
دوسیم ساتپایف، تحلیلگر سیاسی قزاق می‌گوید که اختلافات میان شرکای قدرت در آینده می‌تواند منجر به بی‌ثباتی این کشور ۳۲ میلیونی اغلب مسلمان نشین شود که تبدیل به هدفی برای شورشیان اسلامگرا شده است.
ناآرامی در ازبیکستان، کشور صادرکننده پنبه و همچنین غنی از نفت و طلا، بر روسیه که قدرت منطقه‌ای و میزبان صدها هزار کارگر مهاجر ازبیک است و افغانستان که در حال مبارزه با شورشگری اسلامگرا است، نیز تاثیر خواهد گذاشت.
ساتپایف می‌گوید: «این به صورت خودکار مخاطرات امنیتی را در سراسر منطقه افزایش می‌دهد و این چیزی است که نه روسیه خواهان آن است و نه ایالات متحده امریکا.»
برخی تحلیلگران دیگر اما به این باور نیستند که تقسیم قدرت به بی‌ثباتی منجر شود. ارکادی دوبنوف، تحلیلگر روسی در امور آسیای مرکزی می‌گوید: «من فکر می‌کنم همه مراحلی که در آنها بروز منازعه داخلی محتمل بود، قبلاَ سپری شده است.»
این تحلیلگر روسی می‌گوید: «عنایتوف در یکی دو سال آینده قدرت را به جانشین خود، به یک جنرال جوان‌تر خواهد سپرد. اما ارتباطی میان این سه شخص باقی می‌ماند که نمایانگر اجماع نخبگان و سلسله مراتب است.»
بعد از وفات اسلام کریموف، رهبری جدید این کشور برخی محدودیت‌ها را کمی سست‌تر کرده است و از جمله ممنوعیت اجرای چندین ستاره پاپ در ازبیکستان را برداشته است.