ديدگاههاي مسوولان امور ودانشمندان درمورد شيوع فقروگرسنگي درافغانستان

کنفرانس لندن که درجنوري 2006 م داير گرديده بود هدف آن مبارزه باتروريزم، کاهش فقر وگرسنگي، ايجادساختارمنظم سياسي واقتصادي، استحکام يک حکومت منتخب، قانونمدار ومرکزي درافغانستان و بازسازي افغانستان بود، بيش از30 کشورمقتدرجهان دران اشتراک ورزيده بودند.

اما درحاليکه دوسال از اين کنفرانس ميگذرد؛ نه تنها جامعه جهاني ودولت افغانستان به اين مامول دست نيافته اند که دامنه فقر دراين کشورگسترده ترشده وگرسنگي به يک معضل بزرگ وچالش برانگيز تبديل شده است.گفته ميشود درزمستان پيش رو؛ بيش از 8 مليون انسان در افغانستان درخطر گرسنگي قرار دارد ولي منابع حکومتي و وزارت زراعت افغانستان 6 ميليون آن را تاييد ميدارد.

با تشديد وگسترش گرسنگي درافغانستان اکنون اين پرسش ايجاد شده است که چرا جامعه جهاني ودولت افغانستان موفق نشدند تا لا اقل امروز پاسخي ميداشت درمقابل گرسنگي پيش رو؟

آقاي نعمت الله بيژن مسوول نظارت استراتيژي انکشاف ملي افغانستان، فقر وگرسنگي در اين کشور را يک چالش کلان خوانده وکاهش آنرا منوط به يک زمان طولاني ميداند وي دراين خصوص از يک استراتيژي درافغانستان صحبت به ميان مياورد :

« استراتيژي انکشاف ملي افغانستان که يک استراتيژي همه جانبه وجامع است فقرزدايي را دراولويت کاري خود قرارداده، دراين جا دو ديد وجود دارد، يکي مصونيت اجتماعي است که ان عده از نفوس افغانستان که درحالت بسيار وخيم قرار دارند و به کمک هاي عاجل ضرورت دارند. همچنان اين استراتيژي تاکيد مينمايد که علاوه برانکه مسايل کوتاه مدت وميان مدت درنظر گرفته شود؛ چگونه ميتوانيم يک اقتصاد مولد داشته باشيم وزيربناهاي موثر وجود داشته باشد که بتوانند باحمايه ازتوليد دردرازمدت سطح فقر پايين بيايد».

وزارت اقتصاد افغانستان تاييد مينمايد که هم اکنون 40% نفوس افغانستان زير خط فقر زندگي ميکنند. همچنان اين وزارت اعتراف مينمايد که 42 % از نيروي مستعد کاري افغانستان بيکار ميباشند که براساس آمار وزارت کار وامور اجتماعي، افغانستان هشت مليون نفر، نيروي مستعد کاري دارد .

بيژن، بيکاري، خشکسالي وجنگ هاي گذشته را بزرگترين عوامل فقر ميداند.به گفته بيژن درآمد سرانه اکنون در افغانستان به 300$ امريکايي رسيده درحاليکه دراغاز حکومت موقت صرف 150$ امريکايي دالربود.

ولي آقاي سيف الدين سيحون استاداقتصاد دانشگاه کابل 300$ درآمد سرانه را دست آورد نمي داند بلکه به عقيده وي افتخار کردن به چنين درآمدي سرانه باعث خجالتي ميباشد. سيحون ميگويد: اين سه صد دالر اوسط عايدي است که ميان يک بيوه زني که نان خشک ندارد وباندهاي مافياي که تمام سرمايه را دراختيار دارد سنجيده ميشود.

استاد سيحون درکنار اينکه خشکسالي وساير عوامل را تاييد ميکند توزيع نا عادلانه سرمايه و درآمد را بزرگترين عامل فقر درافغنستان ميداند. سيحون مي گويد:

« اگر قرارباشد که 10% مردم 90$ درآمد را دراختيار داشته باشند وبراي 90% مردم 10% درامد باقي بماند ما نميتوانيم پيشرفت وتوسعه بگوييم، از اين زاويه واضح است که درافغانستان بيشتر عوامل و نهادهاي استفاده ميکنند که دست به تجارت هاي قانوني وغير قانوني ميزنند، بيشتر اجنسي ها وعمال هستند که براي انها کار ميکنند يعني گروه که دراينجا\{افغانستان\} شکل ميگرد بيشتر اين رويکرد را دارد که منافع انها\{خارجي ها\} را تامين کند».

انجنير شريف شريف معين مسلکي واداري وزارت زراعت ومالداري افغانستان خشکسالي هاي پيهم درمنطقه را يک عامل عمده فقر وگرسنگي قلمداد ميکند.

به گفته اقاي شريف درسال جاري افغانستان 2.643 مليون تن گندم توليد کرده است درحاليکه 4.722 ميليون تن گندم ضرورت جدي مردم افغانستان ميباشد، به قول آقاي شريف طي سه سال اخير گراف توليد گندم وغله جات افغانستان به علت خشکسالي ها همواره پايين بوده است. وي علاوه نمود که دولت افغانستان درتلاش است که حدود بيشتراز 2 مليون تن گندم را از کشورهاي پاکستان، روسيه، اوکراين وقزاقستان خريداري وبه کشور وارد نمايد که به قول وي دراين خصوص کارهاي صورت گرفته وروي آن کارجدي جريان دارد.اما اينکه براي کاهش فقر بطور نسبي در درازمدت دولت افغانستان چه کرده است از آقاي شريف ميشنويم :

« ولي براي اينکه \{فقر\} را ضربه دايمي زده باشيم، ما تدابير درستي گرفته ايم، ما کشوري جنگ زده بوديم که سي سال به حال مردم ومواد غذايي مردم هيج توجهي صورت نگرفته است، فلهاذا در دوران حکومت آقاي کرزي ما درحال ساختن ذخيره خانه هاي استراتيژيک در سيلوي بلخ، سيلوي مزار، سيلوي پلخمري وسيلوي کابل ميباشيم. همچنان در 9 ولسوالي ديگربه ما ذخيره خانه هاي ده هزار تنه هدايت داده شده که ما به داوطلبي گذاشته ايم وپلان طويل المدت داريم که هرگونه حوادث که بيايد ما جوابگويي مثبت داشته باشيم».

بنا به اظهارات اقاي شريف هم اکنون از مجموع 7.9 مليون هکتار زمين زراعتي افغانستان، فقط 1.2 مليون زمين رزاعتي ازآب کافي برخورداراند.وي اذعان نمود که اگرهفت بندکلان آبي وسيزده بند متوسط ابي که درنطر است ساخته شود، درحدو 5.23 ميليون هکتار زمين زراعتي افغانستان به آب کافي دسترسي پيداخواهد کرد که اجراي اين کار به بوديجه هنگفت ودوپلان پنج ساله نياز دارد.معين مسلکي واداري وزارت زراعت ومالداري از توزيع تخم هاي اصلاح شده به دهقانان يا اوري کرد.

اما استاد سيحون زراعت سنتي وبه دور از انکشاف وميکانيزه ي افغانستان را يکي ديگر از عوامل فقر دراين کشور ميداند وي ميگويد در کشورهاي توسعه يافته 3% از نفوس به زراعت وکشاورزي مصروف اند که براي بيشتراز 97% ديگر غذا وزمينه هاي اشتغال دومي از اين طريق فراهم مينمايد . اما درافغانستان بيشتر از80 % نفوس که به زراعت مصروف ميباشند نميتوانند براي خودشان صرفا غذا آماده کنند.

اشتغال وکار يکي ديگر اززمينه هاي کاهش فقر وگرسنگي ميباشد افغانستان که طي هفت سال گذشته از کمک هاي پولي وغير پولي جامعه جهاني برخوردار بوده است دراين مورد چه کرده است؟محمد غوث بشيري معين امورکار وزارت کار واموراجتماعي افغانستان دراين خصوص مي گويد:

« وزارت کار وامور اجتماعي نهادي نيست که داراي فابريکه وفارم زراعتي باشد وافراد را استخدام نمايد، بلکه ما زمينه ساز براي فرصت هاي کاريابي هستيم که اين فرصت هاي کاريابي از طريق اموزش هاي فني وحرفه اي، ايجاد مرکزهاي کاريابي، ازطريق طرح قوانين ومقررات، سروي هاي مارکيت کار وزمينه سازي براي اعزام کارگر ها به خارج صورت ميگيرد».

اقاي بشيري ميگويد وزارت کار وامور اجتماعي درسال گذشته درحدود يکصدوسي چهار هزارنفر و دو سال پيش 40 هزار نفر را ازبخش هاي مختلف حرفه وفن فارغ داده که اين رقم بيشتر از تمام فارغان دانشگاه ها ومکتب هاي فني حرفه اي افغانستان ميباشد.وي قانون کار را يکي ديگر از دست آورد هاي اين وزارت ميداند.

بشيري ادعا مينمايد که وزارت کار وامور اجتماعي به همکاري يازده وزارت ديگر روي برنامه انکشاف مهارت ها وسروي بازارهاي کاربه طورجدي کارميکند وکارهاي خوبي نيز دراين مورد تا حال انجام شده است.به قول معين امور کار ازمدتي به اين سو مقرره استخدام خارجيان نيز مورد تطبيق قرار گرفته است که طي يک سال گذشته به اساس اين مقرره بيش از 50 % خارجيان جاي شان را به داخلي ها داده اند و هم اکنون 22 هزار خارجي درافغانستان داراي جواز کارميباشند.

سيد عبدالصمد مشتاق استاد جامعه شناسي دانشگاه کابل درکنار خشکسالي و تاثيرات جنگ ها، نا کارآيي دولت را بيشترعامل فقر وگرسنگي ميداند« نخستين مساله بي کاري درافغانستان ميباشد، ما ذخيره کارگر داريم يعني دولت متاسفانه کارايي نداشته که بتواند زمينه هاي شغلي ايجاد کند؛ فقر توام با بيکاري است. دومين مساله توزيع نابرابرامتيازات درافغانستان است، متاسفانه بي عدالتي ها ونابرابري ها به اوج رسيده فرصت ها وزمينه در دست يک عده اي خاصي قرار دارد ومردم از امکانات وفرصت هاي لازم براي معيشت برخوردارنيستند».

به گفته مشتاق نظام اقتصادي بازار درشرايط کنوني افغانستان يک نظام بيماريست که به نياز هاي اقتصادي اين کشور پاسخگو بوده نميتواند.وي عامل خارجي يعني چشم انداز کشور هاي متروپول به کشوراقماريا پيرامون را نيز درمبارزه عليه فقر درافغانستان موثر قلمداد ميکند.

اما به طور کلي به عقيده سيف الدين سيحون مبارزه عليه فقر از تهداب اشتباه و سطحي نگرانه ميباشد« اينها\{جامعه جهاني ودولت افغانستان\} بيشتر يک رويکرد محافظه کارانه ونيوليبرال دارند وتصور ميکنند که گويا با اقدامات مقطعي ورشد برون زا، رشد عايد سرانه سرانجام به مبارزه عليه فقرميتوانند برخيزند، به عقيده من نگاه از بنياد غلط است به اين معنا که اينها فقر را به عنوان يک پديده نمي شناسند، اينها تاحال پديده فقر را تعريف نتوانستند ونشناختند که فقر چيست».

با اين همه افغانستان درحالي از چند سال به اين طرف بيشترين اتکا به کمک هاي خارجي داشته که براساس معلومات بانک جهاني گفته ميشود بحران مالي جهاني درسال 2009 م حدود چهل مليون انسان را درجهان به گروسنگي خواهد کشانيد.