اختلاف‌های داخلی طالبان به کجا می‌انجامد؟
۱۴۰۱ بهمن ۲۵, سه‌شنبه
از مدت‌ها به این سو از وجود اختلافات میان مقام‌های طالبان گزارش می‌شد، اما در یک هفته گذشته این اختلافات به صورت آشکار و در مراسم‌های عمومی ابراز شده است.
عبدالسلام حنفی، معاون رئیس‌الوزرای طالبان در تازه‌ترین مورد در یک سخنرانی در دانشگاه کابل گفته است که باید نهادهای تعلیمی و تحصیلی از نگاه کیفیت و کمیت تقویت شوند. او ظاهراً خطاب به رهبر طالبان گفته است: «در صورتی که ممنوعیت یک مسئله را بیان کنید، باید یک راه سالم و درست را هم برای مسلمان نشان بدهید.»
حتی سراج‌الدین حقانی به عنوان رهبر خشن‌ترین شاخه طالبان یعنی شبکه حقانی که مسئول شماری از مرگبارترین حملات در ۲۰ سال جنگ افغانستان عنوان شده است، لب به انتقاد گشوده است.
حقانی، سرپرست وزارت داخله طالبان اوایل این هفته در مراسم فراغت دانش‌آموزان یک مدرسه دینی در ولایت خوست رهبری طالبان را به "انحصار قدرت" متهم کرد. حقانی بدون این که از کسی نام ببرد، گفت که "انحصار قدرت و تحمیل دیدگاه" بالای دیگران به سود نظام نیست.
بیشتر بخوانید: دیدگاه: اختلافات درونی طالبان چه اندازه واقعی و جدی است؟
انتقاد این مقام‌های طالبان از رهبر این گروه در رسانه‌ها و صفحات اجتماعی انعکاس گسترده داشته است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان نیز به اظهارات شماری از مقام‌های این گروه واکنش نشان داده و گفته است: «اگر کسی بالای یک امیر و یا یک مسئول انتقاد داشته باشد، اخلاق اسلامی ایجاب می‌کند که حق حرمت را رعایت کند، عزت‌اش را حفظ کند و از طریق محرم، مصئون و محفوظ انقتادش را برساند.»
حکومت طالبان در یک و نیم سال اخیر از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشد و همواره به خاطر نوع حکومت‌داری و محدودیت‌های که علیه زنان و دختران وضع کرده اند، مورد انتقاد قرار گرفته است. با وجود این، دیپلومات‌هایی که با مقام‌های طالبان دیدار کرده اند، از موضع ملایم‌تر مقام‌های طالبان در کابل سخن می‌گویند که ظاهراً نمی‌توانند تصمیم‌های رهبری در قندهار را تغییر بدهند.
تصویر بسیار واضحی از مناسبات درونی طالبان وجود ندارد. ظاهراً چنین برداشت می‌شود که بسیاری مقام‌های طالبان در کابل با تصمیم‌هایی که از سوی ملا هبت‌الله رهبر این گروه و اطرافیان‌اش گرفته می‌شود، راضی نیستند.
میرویس افغان، تحلیلگر و خبرنگار به دویچه وله گفت که اختلافات از گذشته بین طالبان وجود داشته است، اما در این اواخر رهبر طالبان اطرافیان و افراد مورد اعتماد خود را در برخی پست‌ها جابجا کرده است که باعث افزایش اختلافات شده است.
افغان می‌گوید که سراج الدین حقانی به این دلیل به ولایت خوست رفته و این اظهارات را بیان کرده است که نشان بدهد در این منطقه طرفداران زیادی دارد. به گفته او، وقتی مقام‌های طالبان به جماعت‌های قومی خود رجوع می‌کنند و آن‌ها را جمع می‌نمایند، این یک چالش بزرگ برای طالبان است.
هرچند طالبان تلاش کرده اند چنین وانمود کنند که یکپارچه اند، اما برخی تصمیم‌ها به شمول ممنوعیت تحصیل و کار زنان که انتقادهای شدید جامعه بین‌المللی را در پی داشت، شکاف‌ها در درون طالبان را نیز برجسته کرد.
سمیع یوسفزی، تحلیلگر و خبرنگار می‌گوید که برعلاوه تصمیم‌های رهبری طالبان، تقسیم قدرت نیز یک دلیل اختلاف‌های داخلی طالبان است. او می‌گوید که در ماه‌های اول حکومت طالبان، اکثر مسئولین از سوی سراج الدین حقانی، ملا یعقوب و ملا برادر تعیین شدند، اما بعداً شماری از این مسئولین از سوی رهبر طالبان برکنار شدند که این مساله باعث نارضایتی شده است.
یوسفزی گفت: «اختلافات در تعیینات وزرا، معین‌ها، والی‌ها و دیگر مسئولین دولتی و همچنان بالای تعلیم و تحصیل دختران و زنان وجود دارد. کم کم این اختلافات بروز کرده است. اما این اختلافات به معنی انشعاب و جدایی از یکدیگر نیست.»
مایکل سمپل، کارشناس امور طالبان که در گذشته به عنوان معاون فرستاده ویژه اتحادیه اروپا در افغانستان کار کرده است، با این برداشت موافق است که اختلاف میان اعضای طالبان بر سر تقسیم قدرت و اعمال محدودیت در برابر زنان بسیار جدی است.
سمپل قبلاً در مصاحبه‌ای با دویچه وله گفته بود: «اختلافات بین طالبان پشتون مشرقی و قندهاری زیاد وجود دارد. حتی آن‌هایی که وابسته به سراج الدین حقانی نیستند، خود را محروم و سهم خود در قدرت را کم می‌دانند.»
به گفته سمپل، شاخه حقانی و طالبان مشرقی طرفدار انعطاف‌پذیری هستند و می‌خواهند با دنیا «گذاره» کنند. به گفته او، این بخش طالبان به این نظر است که «اگر پای رژیم را محدود کنیم و مشروعیت کسب نکنیم، عمر امارت ما کوتاه می‌شود.»
معلوم نیست که این اختلاف‌ها منجر به اصلاحات و یا بحران جدی‌تر خواهد شد. جنرال محمد رادمنش، کارشناس نظامی که در نظام جمهوریت در وزارت دفاع کار می‌کرد، می‌گوید: «یا بین این‌ها جنگ صورت می‌گیرد، چون قندهار وضعیت نظامی به خود گرفته است. در کابل هم خواست‌های بعضی افراد که در بین طالبان میانه‌رو اند، زیادتر شده است.»
رادمنش در مورد احتمال دوم می‌گوید که برخوردها بین طالبان باعث خواهد شد که تحولات در حکومت این گروه به وجود بیاید و توافقنامه‌ای که در دوحه صورت گرفته بود، تطبیق شود.