کتابخانه دانشگاه کابل؛ مراجعان زياد و امکانات محدود
۱۳۸۸ آبان ۸, جمعه
در چند سال گذشته، برخي کشورها و اشخاص به اين کتابخانه در ايجاد مراکز تحقيقي و فراهمآوري منابع معلوماتي و تحقيقي کمک کرده اند و تغييراتي که در اين کتابخانه مشاهده ميشود، نيز بيشتر ناشي از فعاليتهاي اين کشورها و اشخاص است.
از سراج الدين عليمي، آمر کتابخانهي مرکزي دانشگاه کابل ميپرسم که آيا هزينهاي براي خريد کتاب سالانه از سوي نهادهاي مسوول براي اين کتابخانه تخصيص داده ميشود، پاسخ ميدهد: "در اين سالهاي جديد نه، در اين چند سال نه. ولي در سالهاي قبل، تاجايي که من معلومات داشتم، يک وجه پولي تخصيص (داده) ميشد و سالانه در حدود يک لک، يکونيم لک افغاني کتب خريداري ميشد".
بخش زيادي از کتابها و منابع کتابخانهي دانشگاه کابل، از گذشتهها باقي مانده است. با آنکه کتابهاي جديد از سوي اين کتابخانه خريداري نشده، اما برخي اشخاص، نهادها، و کشورها، کتابهايي را به اين کتابخانه اهدا کرده اند.
کتابهايي به زبان انگليسي و آلماني در کنار کتابهايي به زبانهاي دري و پشتو، در اين کتابخانه وجود دارد.
شعبههاي اختصاصي
در درون کتابخانهي مرکزي دانشگاه کابل، شعبههاي اختصاصي از سوي برخي کشورها گشايش يافته است. يک شعبه از سوي سفارت ايران، يک شعبه از سوي سفارت امريکا، يک شعبه از سوي سفارت آلمان، و يک شعبه هم از سوي خانم نانسي دوپري همسر لويس دوپري مورخ فقيد است که خود يکي ازحاميان فرهنگ افغانستان مي باشد.
هرچند اين شعبهها منابع و نيز فرصت استفاده از انترنت را در اختيار دانشجويان قرار ميدهند و دانشجويان نيز از استفادهي آنها راضي به نظر ميرسند، اما به گفتهي مسوولين اين کتابخانه، ايجاد اين شعبهها، فضاي کتابخانه را نيز محدود کرده، طوري که فعلا اين کتابخانه ظرفيت گنجايش همه مراجعهکنندگان را ندارد.
نيازمندي دانشجويان
از نظر دانشجويان، منابع موجود در کتابخانهي مرکزي دانشگاه کابل، نميتوانند پاسخگوي نيازمنديهاي شان باشند.
آمر کتابخانهي مرکزي دانشگاه کابل ميگويد هرچند کتابهايي از گذشته موجود ميباشند، اما نبود کتابهاي جديد، يکي از مشکلات اين کتابخانه است. به گفتهي او کتابهايي از گذشته در اين کتابخانه يافت ميشوند که نه تنها دانشجويان بلکه استادان نيز با عنوان آن آشنايي ندارند. به اين دليل، دانشجويان بخشي از نيازمنديهاي خود به منابع را، از خارج از دانشگاه تکميل ميکنند.
شفيقالله، دانشجوي دانشکده ساينس، از خدماتي که در کتابخانهي مرکزي کابل ارايه ميشود، راضي است.
شفيق الله که در اتاق انترنت نشسته است، ميگويد: "نسبت به سابق، وقتي که ما قبلا اينجا ميآمديم، از اين هم خرابتر و بدتر بود، اما خوشبختانه حالي اوضاع و محيط کتابخانه بسيار خوب شده است. قسمي که من خبر دارم، وقتي که من خصوصا روزهاي پنجشنبه به کتابخانه ميآيم، کتابهايي که من در کتابخانه ميبينم، تقريبا جديد شده اند".
اما علي نقي، دانشجوي دانشکدهي ادبيات، منابع موجود در کتابخانه را پاسخگوي نيازمنديهاي خود نميداند و ميگويد که براي به دست آوردن منابع بهروز شده، به کتابفروشيها مراجعه ميکند.
علي نقي ميگويد: "ولا اگر راستاش را بگويم، کتابهايي که فعلا در کتابخانهي مرکزي است، آنقدر نميتواند که تمام مشکلات يک دانشجو را حل کند. کتابهايي که در اينجا است، به اصطلاح آپديت (بهروز) شدگي نيست. مثلا کتابهايي است که بسيار در واقع قديمي است".
برعلاوه، دانشجويان فضاي کتابخانه را براي مطالعه نيز مساعد نميدانند. علي نقي در سالون مصروف مطالعه است، اما سروصداها فضاي سالون را براي مطالعه غيرمناسب ساخته است. مسوولين ميگويند با وجود ازدحام زياد و فضاي محدود، رعايت نکردن نظم و سکوت از سوي دانشجويان، به اين مشکل افزوده و فضا را غيرمناسب ساخته است.
يک بخش از کتابخانهي مرکزي دانشگاه کابل، به دانشجويان که کارت عضويت داشته باشند، کتاب را براي يک هفته به امانت ميدهد. همچنان بخشهايي از کتابخانه، سهولت چاپ کردن برخي مطالب و يا کاپي کردن تعداد محدودي از صفحات کتاب را براي دانشجويان نيز مهيا ساخته اند.
استفاده از تکنولوژي محدود
تسيهلات استفاده از تکنولوژي و انترنت نيز در دانشگاه کابل محدود ميباشد. بانک جهاني، بخشي را به نام "مرکز انکشافي معلوماتي" در کتابخانهي مرکزي دانشگاه کابل براي استفاده از انترنت راه اندازي کرده است.
اين مرکز فقط پنج پايه کمپيوتر دارد که هر دانشجو براي نيم ساعت ميتواند از آن استفاده نمايد.
حبيب الله لمر، مسوول مرکز انکشافي معلوماتي اين کتابخانه در مورد تعداد مراجعه کنندگان ميگويد: "تقريبا در روز اگر به طور اوسط بگوييم، به تعداد هفتاد الي هفتاد و پنج نفر ميتوانند استفاده کنند از اين دفتر".
برعلاوه، شعبههاي مربوط به ايران و امريکا نيز فرصتهاي هرچند محدودي را براي استفاده از انترنت مهيا کرده اند.
همچنان، خانم نانسي دوپري، مرکز تحقيقات افغانستان شناسي را تاسيس کرده است که تصميم دارد آثاري در مورد افغانتسان را ديجيتالي سازد. اين مرکز، قبلا در پيشاور پاکستان بوده، اما بعد از سال 2006 به دانشگاه کابل انتقال يافته است. تا حالا اين مرکز حدود 15 هزار جلد کتاب را ديجيتالي نموده و برعلاوهي در دسترس قرار دادن آن به صورت آنلاين، آن را به ديگر دانشگاههاي کشور نيز ميفرستد.
خانم نانسي دوپري، شهروند کهنسال امريکايي، ميگويد: "اگر شما به مردم افغانستان دانش بياموزيد، مطمين هستم که آنها در توسعه و بازسازي افغانستان کارهاي زيادي را انجام خواهند دارد، بدون وابستگي به ديگران".
مرکز تحقيقات افغانستان شناسي نيز سهولت استفاده از انترنت را براي دانشجويان مهيا ساخته است.
با اين هم، به دليل محدود بودن کمپيوترها، دانشجويان به صورت دستهجمعي، از کمپيوترها استفاده ميکنند. به گفتهي علي بشريار، مسوول مرکز افغانستان شناسي در دانشگاه کابل، گاهي حتا تا حدود هشت نفر از يک پايه کمپيوتر استفاده ميکنند.
حوريه، يکي از دانشجوياني است که به صورت دستهجمعي از يک پايه کمپيوتر استفاده ميکنند. از حوريه ميپرسم که چرا سه نفره از يک پايه کمپيوتر استفاده ميکنند، در پاسخ ميگويد: "اول در اين کتابخانه کمبود کمپيوتر است. هر محصل بايد از يک کمپيوتر استفاده کند، اما چون اينجا کمبود است، کمپيوتر آن قدر نيست، که هر کس از يک کمپيوتر استفاده کند، از اين خاطر، سه نفر از يک کمپيوتر استفاده ميکنيم".
تعداد کتابها و سابقه
به گفتهي نسيمه شريفزاده، معاون فني کتابخانهي مرکزي دانشگاه کابل، در حدود بيشتر از سهصد هزار کتاب و مجله وجود دارند.
نسيمه شريفزاده در مورد تعداد مراجعين کتابخانهي دانشگاه کابل ميگويد: "مراجعين ما بسيار زياد است. کساني که کارت عضويت کتابخانه را گرفته اند، ما در سالهاي زمان طالبان، فقط حدود 900 نفر عضو کتابخانه داشتيم و فعلا، در حدود 19 هزار تا 20 هزار محصلين و مراجعين ما کارت عضويت کتابخانه را دارند. برعلاوه، ما مراجعيني داريم که از ديگر دانشگاهها هستند".
کتابخانهي مرکزي دانشگاه کابل در سال 1342 هجري همزمان با ساختمان فعلي دانشگاه کابل، تاسيس شد. در زمان جنگهاي گروهي، قسمتهايي از اين کتابخانه تخريب و بسياري آثار آن نابود گرديد.
آقاي عليمي، آمر اين کتابخانه ميگويد: "کتابخانه در همان وقت (زمان جنگها) زياد تخريب شده، مثلا ما در کتابخانه در حدود – در آن وقت تاجايي که من معلومات دارم- در حدود چهارصد نسخهي خطي داشت که از آنها حالا يکياش هم نيست".
ساختمان اين کتابخانه که فعلا گنجايش دانشجويان را ندارد، از سال 1342 به اين طرف تغيير نکرده است. به گفتهي مسوولين اين کتابخانه، هرچند خواستار توسعهي اين کتابخانه شده اند، اما مراجع مسوول از عدم تمويل آن توسط نهادهاي کمک کننده، سخن ميگويند.
فرهمند
ويراستار: رسول رحیم