روحانی، پاپ فرانسیسکوس و سیاست های خارجی

با توجه به وضعیت کنونی منطقه و شماری از کشورهای جهان و با توجه به تنش ها و درگیریهای کنونی می توان گفت که حسن روحانی رئیس جمهور ایران در یکی از مقاطع خاص زمانی به اروپا سفر می کند.

درست یک هفته قبل، حکومت بحرین اعلام کرد که یکی از سلولهای تروریستی را که با ایران و عراق در تماس بود، خنثی کرده است. در برابر، ایران این کشور را متهم به دخالت مداوم در کشورهای خلیج فارس کرده و همچنین آن را متهم به سعی در "اشتعال تنش های مذهبی" نموده است.

همزمان عربستان سعودی نیز با تدوین و ارائه یک مکتوب جامع عنوانی سازمان ملل، از این سازمان تقاضا کرده است تا ایران و روسیه را به دلیل مداخله هر دو کشور در سوریه تقبیح نماید. نامه مذکور همچنان به کشورهای ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و چندین کشور دیگر عربی نیز ارائه شده است.

در مقابل، ایران در نخستین واکنش رسمی به این مورد، اتهام "جنگجویان تروریست" علیه پاسداران انقلاب این کشور را به صراحت رد کرده است.

اکنون صرف نظر از اینکه تا چه حدی این اتهامات به طور جداگانه می توانند قناعت جوانب را کسب کنند یا خیر؟ هنوز دیده می شود که چهار ماه پس از امضای قرارداد اتومی کشورهای غربی با ایران هنوز هم سیاست های خارجی این کشور مناقشه برانگیز می باشند.

به گفته جمشید فاروقی، سردبیر بخش فارسی دویچه وله، سفر روحانی به ایتالیا و حین این سفر دیدار با رهبر کاتولیکهای جهان پاپ فرانسیسکوس می تواند در گام نخست پیام هایی در سیاست خارجی این کشور تلقی گردد. فاروقی افزود: «سفر روحانی به ایتالیا در سیاست های داخلی این کشور چندان مسئاله ساز نمی باشد، زیرا اکثر ایرانی ها مردمان لیبرالی اند و با مسیحیان و یهودیها اشکال قابل ملاحظه ای در این کشور محسوس نمی باشد».

بنابراین، این دیدار بیش از همه پیامهایی برای خارج از این کشوردارد؛ یعنی اینکه ایران می خواهد خود را از انزوا در سیاست های خارجی رها نموده و چهره جدیدی از خود به جهان نشان بدهد. فاروقی می گوید: «ایران می خواهد عملاً نشان بدهد که تغیر کرده و قابلیت سازش و همکاری را دارا می باشد. این کشور می خواهد مناسبات خود را با کشورهای دیگر عادی بسازد. بنابراین دیدار وی با پاپ فرانسیسکوس نیز عین همین پیام را دارد».

ثبات و یا هم مسیر توسعه؟

اینکه آیا این پیام واقعاً کارساز خواهد بود یا خیر؟ هنوز روشن نیست؛ زیرا در رابطه با سیاست های خارجی ایران هنوز هم اختلافاتی وجود دارند. بر اساس گزارشهای خبرگزاری دولتی ایران، "تسنیم نیوز" ایران در جهت ثبات منقطه تلاش می کند. در برابر به گزارش روزنامه "گلف نیوز" چاپ دوبی، ایران بر اساس استراتیژی توسعوی عمل می کند. اما در کل اصل مسئاله این است که در حال حاضر ایران یکی از دلایل نگرانیها در کشورهای عربی می باشد؛ به ویژه پس از انتشار خبر دریافت موشکهای دافع هوای روسی در هفته گذشته.

افزون بر این، فعالیت های ایران در سوریه نیز یکی دیگر از عوامل نگرانی های کشورهای عربی در برابر ایران را می سازد. زیرا جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر یک تشکل نظامی با حدود 200 هزار جنگجو با اکثریت علوی مذهبان را در منطقه ایجاد کرده است.

در همین ارتباط صاحب صدیقی در مجتمع انترنتی موسوم به "المونیتور" نوشته است که واحدهای نظامی مذکور در حال حاضر حتی از نیروهای نظامی رژیم اسد نیز نیرومندتر می باشند.

با آنهم به باور جمشید فاروقی، ایران تلاش می کند تا ساحه قدرت خود را در منطقه گسترش بدهد. او می گوید: «جنگ نیابتی میان ایران و عربستان سعودی نه تنها ادامه دارد؛ بلکه این جنگ بیشتر حساس و تهدید آمیز گردیده است». او افزود: «هر دو کشور قدرتمند سنی مذهب و شیعه مذهب نه تنها در کشورهای سوریه، عراق، لبنان و یمن در قطب مقابل هم قرار دارند، بلکه کشورهای بحرین و افغانستان نیز به میدان رقابت هر دو قدرت منطقه مبدل شده اند».

به گفته فاروقی اکنون پس از امضای توافقنامه هستوی ایران با کشورهای غربی، این کشور سعی می کند برعلاوه تثبیت ساحه قدرت خویش در منطقه همچنان آن را گسترش بدهد.

همکاری شکننده با روسیه

با آنکه ایران در رابطه با مساله سوریه در کنار روسیه و نزدیک به این کشور می باشد و هر دو کشور خواهان نابودی "دولت اسلامی" یا داعش اند، اما صاحب صدیقی در صفحه انترنتی خویش می نویسد که در دراز مدت هر دو کشور علایق خاصی را دنبال می کنند. او تاکید می کند که در رابطه با سیاست های خارجی ایران، مسیر این کشور را باید فقط از وجه عقیدتی ارزیابی کرد و به عنوان تداوم و تحکیم ریشه های ایدیولوژیکی آن را باید سنجید. افزون براین، "برای ایران این مساله نیز خیلی قابل اهمیت می باشد که سیستم حکومت آینده سوریه یک سیستم مخالف اسراییل باشد و در ادامه نیز به عنوان پلی میان ایران و حزب الله عمل کند".

اما روسیه در این ارتباط اصلاً گرایشی ندارد. برخلاف حکومت روسیه خواهان حفظ مناسبات نزدیک با اسراییل بوده و هر دو جانب مخالف تنشها با همدیگر می باشند و تا حد ممکن از بروز چنین وضعیتی خودداری می کنند.

همچنان روسیه در دراز مدت نگران نزدیکی بیشتر ایران با کشورهای غربی می باشد. مناسباتی که با امضای توافقنامه هستوی با ایران بیشتر تحکیم خواهد شد. در چنین صورتی روسیه یک شریک دیگر خود را در منطقه از دست می دهد.

مسئاله اسراییل

در حال حاضر ایران در وضعیت شدیداً دشوار سیاست های خارجی خویش قرار دارد. این کشور با ایالات متحده، روسیه و کشورهای دیگر غربی علایقی مشترکی در مبارزه با گروه های تروریستی سنی مذهب مثل القاعده را دنبال می کند. اما در ارتباط با سیاست های مخالف اسراییل، این کشور تنها و منزوی می باشد. بنابراین در درازمدت این کشور ناگزیر خواهد بود تا علایق خود را ارزیابی کرده و روشن نماید که چه موردی برای ایران از اولویت برخوردار است. دشمنی با اسراییل و یا مناسبات خوب با روسیه و ایالات متحده؟ اما همزمان دشمنی با اسراییل و مناسبات خوب با کشورهای مذکور ممکن نمی باشد. به این مفهوم که ادامه دشمنی با اسراییل در درازمدت باز هم سبب انزوای ایران خواهد شد. اکنون رئیس جمهور روحانی ضمن سفرش به ایتالیا خواهان اعتماد بین المللی خواهد شد. اما اینکه آیا در این زمینه دستاوردی خواهد داشت یا خیر؟ بیشتر منوط به زگینالهایی خواهند بود که این کشور در امور سیاست های خارجی خویش به جهان می فرستد، آنچه که برای کشورهای غربی نیز از اهمیت زیادی برخورداراست؛ زیرا کشورهای غربی بیش از پیش بر این مسئاله واقفند که بر معضلات منطقه می توان با همکاری ایران با موفقیت غلبه کرد.