تحولات اقلیمی چه نقشی در گسترش بیماری ها دارد؟

ده سال پیش، پشه ببری آسیایی با نام علمی (Aedes albopictus) به آلمان رسید. در آن زمان محققان در دانشگاه هایدلبرگ وجود این حشره آزاردهنده خونخوار را برای نخستین بار ثابت کردند. این حشره در نزدیکی یک شاهراه در حاشیه شهر «وایل ام راین» کشف شد. 

نوربرت بکر، ویروس شناس و انگل شناس آلمانی می گوید که از آن زمان تعداد این پشه ها در جنوب غرب آلمان به شدت افزایش یافته است. او می گوید: «در سال ۲۰۱۵، شمار این پشه ها برای نخستین بار در شهر فرایبورگ از طریق تولید مثل انبوه به شدت افزایش یافت».

نوربرت بکر ادامه داد: «آن جا پشه های ببری مردمی را که در یک باغ به سر می بردند، به شدت گزیدند. آن ها دیگر نمی توانستند روزها در این باغ بمانند، چون پشه های ببری برخلاف پشه های بومی در طول روز فعال هستند». به گفته این ویروس شناس «در شهرهای هایدلبرگ، لوراش، کارلسروهه و سینس هایم نیز وجود این پشه ثابت شده است...پشه های ببری در حال حرکت به سوی شمال آلمان هستند».

 این پشه ها فقط نیش نمی زنند، بلکه می توانند ویروس های خطرناکی مانند زیکا، دنگی یا شیکونگونیا را به انسان ها منتقل کنند. این ویروس ها هنوز در آلمان وجود ندارند، اما پشه هایی که می توانند حامل این بیماری باشند، این جا هستند و به این ترتیب خطر بروز یک بیماری همه گیر واقعا بالا است.

پشه ها در وسایل نقلیه ترانسپورتی سفر می کنند

در منطقه مدیترانه، به طور مثال در کشورهای اسپانیا، جنوب فرانسه و کرواسیا مواردی از این بیماری های عفونی دیده شده است. مهمترین نقش در گسترش محدوده فعالیت پشه های ببری را آن جا وسایل نقلیه حمل و نقل ترانسپورتی داشته اند.

پشه ببری در دهه ۷۰ قرن بیست میلادی به اروپا رسید. نخست این پشه احتمالا با محموله های ارسالی اجناس از چین به البانیا رسید. انزوای سیاسی البانیا باعث شد که این پشه به کشورهای دیگر انتقال پیدا نکند.

پس از برافتادن پرده آهنین پای این پشه تا جنوای ایتالیا باز شد. تخم های پشه ها احتمالا در آب هایی بود که در تایرهای کهنه موترها جمع شده بود. 

از آغاز قرن بیست و یکم میلادی محدوده فعالیت پشه ببری – در موترهای بزرگ مسافربری، کانتینرهای مخصوص حمل و نقل اجناس و کشتی ها – تقریبا در امتداد تمام بحیره مدیترانه تا اسپانیا گسترش یافت.

پشه ها و ویروس ها درجه حرارت بالا را دوست دارند

با ورود پشه ببری پای ویروس ها نیز به اروپا باز شد: براین اساس در منطقه مدیترانه از اسپانیا تا کرواسیا مواردی از تب دنگی مشاهده شده است. در تابستان سال روان ایتالیا شاهد شیوع ناگهانی و نگران کننده ویروس شیکونگویا بود.

یوناس شمیت خانازیت از بنیاد برنهارد – نوخت برای بیماری های مناطق گرمسیری به یاد می آورد: «درجه حرارت در ماه های تابستان به شدت بالا بود... به این ترتیب شرایط گسترش (پشه ها و ویروس ها) فراهم شد. تا حالا بیش از 300 تن به ویروس تب دنگی مبتلا شده اند».

 قدرت تولید مثل پشه ها در درجه های بالای حرارت افزایش می یابد. این مساله در مورد ویروس ها نیز صدق می کند.

تحولات شدید آب و هوایی نیز یک عامل مهم است

برای پشه ها و ویروس های شان افزایش حرارت زمین به چند درجه نقش چندان بزرگی بازی نمی کند. مهم تر از همه تحولات آب و هوایی است که راه را برای گسترش انگل ها و عوامل بیماری باز می کند. 

همزمان با تغییرات اقلیمی، موارد تحولات شدید آب و هوایی نیز افزایش پیدا می کند. اشمیت – خانازیت می گوید: «امواج گرما مشخصا به نفع ویروس است... در دوره های طولانی خشک و گرم شمار پشه ها و عوامل بیماری که این حشرات حامل آن هستند، افزایش می یابد».

پشه ها آمده اند تا بمانند

به جنوب غرب آلمانظ نوربرت بکر، انگل شناس آلمانی در هایدلبرگ به مبارزه با پشه های ببری ادامه می دهد. او می گوید: «ما می خواهیم از دست این حیوانات کوچک خلاص شویم».

بکر و همکارانش در مبارزه با پشه ببری پیشرفت های قابل توجهی داشته اند. آن ها پشه های نری پرورش داده اند که از طریق اشعه گاما عقیم شده اند. در صورتی که این گونه پشه ها با نوع ماده جفت گیری کنند، فرزندان آن ها قادر به تولید مثل نخواهند بود.

آیا می توان اینگونه پشه ببری را کاملا در جنوب غرب آلمان از بین برد؟ بکر شک دارد: «هنگامی که من در سال روان دیدم که تعداد پشه ها چگونه به شدت افزایش یافت، همه امیدم را از دست دادم. من فکر نمی کنم که ما بتوانیم دیگر از دست شان خلاص شویم، اما دست کم سعی خودمان را می کنیم».

م. ا./فابیان اشمیت