Ύφεση, άνοδος της ακροδεξιάς, τέλος της δημοκρατίας;

«Μια νέα κρίση θα μπορούσε να διαβρώσει πολλά τμήματα στον πυρήνα του γερμανικού οικονομικού μοντέλου, όπως την αυτοκινητοβιομηχανία και τους προμηθευτές της» υποστηρίζει ο πολιτικός επιστήμων Φίλιπ Μάνο από το Πανεπιστήμιο της Βρέμης. «Σε τελική ανάλυση ο κινητήρας καύσης δεν ανήκει πλέον στην τεχνολογία με τη μεγαλύτερη ζήτηση, από την οποία όμως στη Γερμανία εξαρτώνται εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας. Οι εταιρείες Continental, Bosch, Ford, Volkswagen και άλλες εξήγγειλαν ήδη τη μείωση θέσεων εργασίας. Μπορώ να φανταστώ ότι αυτό θα οδηγούσε σε μαζικές διαμαρτυρίες», προσθέτει ο Μάνο.

AfD εναντίον στο κατεστημένο

Προς ποια κατεύθυνση θα μπορούσε να κινθεί μια τέτοια διαμαρτυρία, προέβλεψε στο βιβλίο του «Η πολιτική οικονομία του εθνολαϊκισμού», που κυκλοφόρησε πέρυσι. Η θέση του είναι ότι οι ειδικευμένοι εργάτες της μεσαίας τάξης στα ανατολικογερμανικά κρατίδια, που ψήφισαν την «Εναλλακτική για τη Γερμανία» AfD, εργάζονται στον πυρήνα του γερμανικού οικονομικού μοντέλου. Το τι τους περιμένει, το υποψιάζονται: Μετά από 20 χρόνια στην εταιρεία, καταγγελία του συμβολαίου, ανεργία και μετά από ενάμιση χρόνο εξάρτηση από τα επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας. Αυτή άλλωστε είναι και η πορεία μετά τη μεταρρύθμιση του κοινωνικού κράτους από τις αρχές του 21ου αιώνα. «Κι αυτό, για να το εκφράσω γενικά, είναι τα χρήματα που παίρνουν οι πρόσφυγες, Μπορώ πολύ καλά να αντιληφθώ, γιατί οι άνθρωποι ψηφίζουν μάλλον  δεξιά» προσθέτει ο Φίλιπ Μάνο. Η AfD έχει βάλει από καιρό το θέμα της ύφεσης στην ατζέντα της. Συχνά στο παρελθόν έστελνε ανακοινώσεις τύπου, όπου αναφέρονταν στο ποιος ευθύνεται γι αυτό. «Τα άλλα κόμματα απέτυχαν στην προσπάθειά τους να κάνουν τη γερμανική οικονομία ανταγωνιστική για το μέλλον», τονίζει ο Τίνο Χρουπάλα, αντιπρόεδρος  του AfD, το όνομα του οποίου παίζει και για πρόεδρος σε περίπτωση που ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ, εκ των δύο συμπροέδρων, δεν ξαναβάλει υποψηφιότητα. Αυτό θα φανεί στο ομοσπονδιακό συνέδριο του κόμματος αρχές Νοεμβρίου.  

Οι γερμανοί εθνολαϊκιστές είναι το πολιτικό απότοκο των κρίσεων. Η ευρωκρίση ήταν η «μαμή» τους, κυρίως ως διαμαρτυρία της μεσαίας τάξης στην δημοσιονομική αστάθεια για την εξασφάλιση της περιουσίας τους. Ως μοναδικό κόμμα το AfD χρησιμοποίησε την προσφυγική κρίση συστηματικά προκαλώντας ούριο άνεμο που το έβαλε σε όλα τα τοπικά κοινοβούλια.Τώρα μπορεί να έρθουν και νέες κρίσεις. Αυτοκίνητα με βενζίνη ή ντίζελ, θεωρούνται ότι σκοτώνουν το περιβάλλον. Όμως απαρτίζουν το μεγαλύτερο κομμάτι αυτού που αντιλαμβάνεται κανείς κάτω από το made in Germany και συμβάλλουν αποφασιστικά στην αύξηση των εξαγωγών, από τις οποίες τόσο εξαρτάται η χώρα, Τα δίλλημα είναι ότι οι εκπομπές CO2 είναι βλαβερές για το κλίμα, αλλά από την άλλη λιγότερα αυτοκίνητα σημαίνουν παράλληλα εξασθενημένη οικονομία.

Κλίμα και παγκοσμιοποίηση

«Η συζήτηση για το κλίμα σπρώχνει τους ψηφοφόρους περισσότερο προς το AfD από φόβο στο ενδεχόμενο οικονομικής συρρίκνωσης», υποστηρίζει η Ρενάτε Κέχερ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Δημοσκοπήσεων ΄Αλενσμπαχ. «Διότι σε αυτό το θέμα οι οπαδοί του AFD διαφέρουν ουσιαστικά από άλλα κόμματα». Αυτό το ακούει κανείς κάθε τόσο από τους βουλευτές του AfD στη βουλή. Εκείνο που φέρνουν ως επιχείρημα είναι ότι δεν υπάρχει μετρήσιμη επιρροή του ανθρώπου στην κλιματική αλλαγή. «Η πλειοψηφία θεωρεί τη συζήτηση για το κλίμα υπερβολική και κρατά επικριτική στάση στην πολιτική των άλλων κομμάτων», σύμφωνα πάλι με την Κέχερ. Αλλά τα εργασιακά και κοινωνικά θέματα δεν γίνονται επίσης στόχος διαμαρτυριών από τον αριστερό χώρο;  «Προς το παρόν μπορώ πολύ δύσκολα να το φανταστώ», απαντά ο πολιτικός επιστήμων Φίλιπ Μόνο. «Από τη μια το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και η Αριστερά έχουν ξεγράψει τη παραδοσιακή πελατεία τους από τον χώρο των εργατών. Από την άλλη η AfD παρουσιάζεται με κοινωνικό προφίλ, αν και οι απόψεις της για το τι σημαίνει, διαφέρουν».

Ο Χρουπάλα πιστεύει ότι χρειάζεται επειγόντως μάζεμα της παγκοσμιοποίησης σε κοινωνικό επίπεδο, μια και έχει πλήξει κυρίως τη μεσαία τάξη, ενώ προέκυψε μια νέα τάξη των ολιγαρχών της πλουτοκρατίας. Και αποδίδει την ευθύνη στους αριστερούς που «απέτυχαν σε όλη τη γραμμή». «Η απορρύθμιση των χρηματαγορών, που είναι κεντρικό σημείο της παγκοσμιοποίησης, είναι ένα σοσιαλδημοκρατικό πρότζεκτ, που το επεδίωξε ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ» επιμένει. Θα ζήσουμε λοιπόν την επανάληψης της ιστορίας – ύφεση, άνοδος των δεξιών, τέλος της δημοκρατίας - όπως τη δεκαετία του 1920; «Δεν υπάρχει λόγος υστερίας, γιατί αυτό θα δηλητηρίαζε το πολιτικό κλίμα» πιστεύει ο Μάνο. «Σύγκριση με τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης και την άνοδο των εθνικοσοσιαλιστών το θεωρώ επιπόλαιο». Ο πολιτικός επιστήμων θυμίζει ότι η κατάσταση τότε είχε φτάσει σε ακραίο σημείο και ότι η παρουσία του εθνολαϊκιστικού AfD ως πολιτικό κόμμα υποδηλώνει την ύπαρξη προβλημάτων που μόνο με πολιτικό διάλογο μπορείς κανείς να αντιμετωπίσει. Σε αυτό συμφωνεί και η δημοσκόπος Κέχερ. «Η σημερινή οικονομική και πολιτική κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική και δεν υπάρχει κάποιος νόμος της φύσης που να καταγράφει ποιο κόμμα επωφελείται από ποιά κρίση. Για παράδειγμα, σε μια οικονομική κρίση η αντίδραση των πολιτών εξαρτάται πρώτα από το εάν τα κυβερνητικά κόμματα είναι σε θέση με ρεαλισμό και αποφασιστικά να τα αντιμετωπίσουν. Και σε οικονομικά προβλήματα οι πολίτες θεωρούν ως ικανότερη να τα λύσει την Κοινωνική Ένωση (Χριστιανοδημοκράτες και Χριστιανοκοινωνιστές).

Κάι Αλεξάντερ Σολτς/dw

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου