Όταν η διαφθορά και ο νεποτισμός σκοτώνουν

Επί δύο χρόνια ένας άνδρας στην Κρεβεντία, ένα χωριό 25 χιλιόμετρα βόρεια του Βουκουρεστίου, διαμαρτυρόταν σε όλες τις τοπικές αρχές για μια έντονη μυρωδιά αερίου στην αυλή του, όμως κανείς δεν τον πήρε ποτέ στα σοβαρά. Μέχρι το Σάββατο της 26ης Αυγούστου 2023, όταν στον δρόμο του ήρθαν οχήματα της πυροσβεστικής. Και περιπολικά. Και ασθενοφόρα. Όμως για αυτόν τον άνδρα ήταν πλέον πολύ αργά. Είχε ήδη πεθάνει από θανατηφόρο καρδιακό επεισόδιο, αφ’ ότου έγινε μία έκρηξη στην αυλή του γείτονα και είδε τη γυναίκα του να τυλίγεται στις φλόγες. Με το 95% του δέρματός της καμένο, μια μέρα αργότερα πέθανε και αυτή.

Στην αυλή δίπλα από το σπίτι όπου ζούσε το ζευγάρι λειτουργούσε επί χρόνια ένα πρατήριο υγραερίου που εφοδίαζε αυτοκίνητα ή γέμιζε φιάλες για τα ιδιωτικά συστήματα θέρμανσης - υπό αμφιλεγόμενες συνθήκες ασφαλείας. Κατά τη διάρκεια επιθεώρησης το 2020, οι αρμόδιες αρχές είχαν διαπιστώσει ότι ο σταθμός δεν τηρούσε τα πρωτόκολλα ασφαλείας και είχε ανακληθεί η άδεια λειτουργίας του. Όμως οι ιδιοκτήτες συνέχισαν τις δραστηριότητές τους κρυφά, με αυτοσχέδιες αντλίες.

Εκείνο το βράδυ του Σαββάτου μια από τις αυτοσχέδιες αντλίες είχε διαρροή και το άεριο έπιασε φωτιά. Από κάποιο τσιγάρο; Λόγω της ζέστης; Κανείς δεν ξέρει. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ανατινάχθηκε ένα βυτιοφόρο και οι δεξαμενές πεπιεσμένου αερίου, τραυματίζοντας πάνω από 50 άτομα. Οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονταν εκεί ως διασώστες που προσπαθούσαν να περιορίσουν τη φωτιά - πυροσβέστες, τραυματιοφορείς και χωροφύλακες.

Το τραγικό γεγονός επανέφερε μνήμες από την καταστροφική πυρκαγιά στο νυχτερινό κέντρο Colectiv στο Βουκουρέστι το 2015. Τότε 65 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και περίπου 150 τραυματίστηκαν. Έγιναν μαζικές διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα και η κυβέρνηση παραιτήθηκε.

Η τραγωδία στην Κρεβεντία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί - όπως και άλλες καταστροφές. Στη Ρουμανία τέτοια ατυχήματα συμβαίνουν σχεδόν κάθε μήνα, καθώς το κράτος αποτυγχάνει να προστατεύει τους πολίτες του αποτελεσματικά και έγκαιρα λόγω της διαφθοράς, των κομματικών συμφερόντων, του νεποτισμού, της ανικανότητας και της αδιαφορίας.

Αβοήθητοι ασθενείς στο νοσοκομείο

Στη Ρουμανία τα σπίτια καίγονται ολοσχερώς επειδή οι δρόμοι που οδηγούν σε αυτά είναι συχνά κακοσχεδιασμένοι και πολύ στενοί, με αποτέλεσμα τα πυροσβεστικά οχήματα να μην έχουν πρόσβαση. Τα ασθενοφόρα φτάνουν αργότερα από ό,τι υπαγορεύει το πρωτόκολλο, καθώς πολλοί από τους δρόμους που οδηγούν σε απομακρυσμένες περιοχές, αν και δηλώνονται ως ασφαλτοστρωμένοι είναι στην πραγματικότητα κακοτράχαλοι αγροτικοί ή δασικοί δρόμοι. Η άσφαλτος χρησιμοποιήθηκε περισσότερο για την επίστρωση λεωφόρων που οδηγούσαν στα επιβλητικά σπίτια της ελίτ του εκάστοτε χωριού. Μιας ελίτ που είχε το απαραίτητο «μέσο» στη δημόσια διοίκηση.

Στα νοσοκομεία πεθαίνουν ασθενείς επειδή οι πληγές τους μολύνονται από μικρόβια σε βρώμικα δωμάτια. Ή επειδή οι νοσηλευτές αγνοούν τους αρρώστους. Στα μέσα Αυγούστου μια νεαρή γυναίκα πέθανε στο νοσοκομείο του Μποτοσάνι, περιοχής κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία. Η 25χρονη, μητέρα τριών παιδιών και έγκυος στον τρίτο μήνα, είχε εισαχθεί βράδυ με πόνους και έντονη αιμορραγία. Επτά ώρες αργότερα ήταν νεκρή, επειδή κανείς δεν τη βοήθησε κατά τη διάρκεια της νύχτας. «Δεν έχω άλλο οξυγόνο!», ήταν το τελευταίο μήνυμα της γυναίκας προς την οικογένειά της. Οι γιατροί και το προσωπικό του νοσοκομείου αλληλοκατηγορούνται, η εισαγγελία διεξάγει έρευνα.

Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, μια άλλη νεαρή έγκυος στο Ουρζιτσένι δεν εισήχθη στο νοσοκομείο και γέννησε στο πεζοδρόμιο μπροστά από την κλινική. Ορισμένοι υποψιάζονται πως αυτό συνέβη λόγω του ότι η γυναίκα είναι Ρομά.

Αδιάφορη η γραμμή έκτακτης ανάγκης της αστυνομίας

Ξανά και ξανά λαμβάνουν χώρα αντίστοιχα τρομακτικά περιστατικά. Μια 15χρονη κοπέλα που είχε απαχθεί από έναν άνδρα, κατάφερε να καλέσει τη γραμμή έκτακτης ανάγκης στο 112, όμως την απέρριψαν λέγοντάς της «Μην κρατάτε τη γραμμή απασχολημένη χωρίς λόγο!». Λίγο αργότερα δολοφονήθηκε από τον απαγωγέα της.

Στη Ρουμανία οι ερευνητές δημοσιογράφοι αποκαλύπτουν τακτικά περιπτώσεις όπου ηλικιωμένοι με ειδικές ανάγκες και άτομα με αναπηρία κλείνονται υπό τραγικές συνθήκες σε εγκαταστάσεις που μοιάζουν με στρατόπεδα. Αυτές οι «κατοικίες» συχνά χρηματοδοτούνται πλουσιοπάροχα, όμως τα χρήματα εξαφανίζονται στα σκοτεινά κανάλια της διαφθοράς και του νεποτισμού. Οι επιθεωρήσεις αυτών των εγκαταστάσεων ανακοινώνονται εγκαίρως ή πραγματοποιούνται μόνο «στα χαρτιά» και ενώ όλοι οι εμπλεκόμενοι γνωρίζουν τις απάνθρωπες συνθήκες, κανείς δεν κάνει τίποτα γι’ αυτό. Μέχρι ο Τύπος να αποκαλύψει τις συνθήκες. Στη συνέχεια κάποιοι παραιτούνται, οι αντιδράσεις κοπάζουν, μονάχα όμως μέχρι το επόμενο περιστατικό, που θα έρθει σίγουρα.

Λειτουργία χωρίς άδεια εν γνώσει των υπευθύνων

Επιστρέφουμε στην τελευταία τραγωδία, η οποία συνέβη σε ένα μέρος που δεν είχε άδεια λειτουργίας για τρία χρόνια. Επτά κρατικοί φορείς είχαν ενημερωθεί για τις παρατυπίες στο πρατήριο υγραερίου.

Ωστόσο η επιχείρηση συνέχισε να ακμάζει. Πριν από τρία χρόνια ο πατέρας του βασικού μετόχου της εταιρείας έγινε δήμαρχος μιας πόλης στη νότια Ρουμανία με το κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD). Από τότε ο κύκλος εργασιών της εταιρείας του γιου του πολλαπλασιάστηκε. Ο λόγος δεν ήταν άλλος από τη σύναψη γενναιόδωρων συμβάσεων με δημόσιους φορείς. Πρόκειται για μια δοκιμασμένη συνταγή επιτυχίας στον άκρως πολιτικοποιημένο ρουμανικό επιχειρηματικό κόσμο: Οι συγγενείς διορισμένων ή εκλεγμένων πολιτικών υπογράφουν συμβόλαια με το κράτος.

Τα κρατικά όργανα αποφεύγουν να ελέγχουν τέτοιες εταιρείες για να μην διαταράξουν την επιχειρηματικότητα. Συχνά οι ελεγκτές είναι πρώην στενοί συνεργάτες πολιτικών με επιρροή. Δημιουργούνται δίκτυα αμοιβαίας προστασίας και οι παραβάτες μένουν ατιμώρητοι.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι τραγωδίες στη Ρουμανία αποτελούν την κατάληξη μιας μακράς αλυσίδας πράξεων διαφθοράς και οι εμπλεκόμενοι είναι πεπεισμένοι ότι δεν θα αποκαλυφθούν ποτέ. Αισθάνονται πως εντός της σφαίρας επιρροής τους παραμένουν στο απυρόβλητο, σε ένα κράτος που φαίνεται να απουσιάζει ή τουλάχιστον να κάνει τα στραβά μάτια μπροστά στη διαφθορά και την ανικανότητα. Ορισμένοι παρατηρητές κάνουν λόγο ακόμη και για συνέργεια του κράτους και των μαφιόζικων δομών στους κρατικούς θεσμούς.

Και τι μένει μετά από μια τέτοια καταστροφή; Για πολλούς Ρουμάνους πολίτες υπάρχει μονάχα η βεβαιότητα ότι σύντομα θα ακολουθήσει η επόμενη τραγωδία.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς