Χίτλερ, «ένας δεξιοτέχνης της παραπλάνησης»

(Ακρο-) δεξιοί λαϊκιστές αμφισβητούν σήμερα τη γερμανική κουλτούρα διατήρησης της ιστορικής μνήμης. Επιδίωξή τους είναι να τερματίσουν την αυτοκριτική προσέγγιση της περιόδου του εθνικοσοσιαλισμού, χαρακτηρίζοντάς της κάτι σαν παραφωνία στην κατά τα άλλα ένδοξη γερμανική Ιστορία. Τέτοιες τακτικές «πλήττουν τα θεμέλια της δημοκρατίας», τονίζει ο ιστορικός και δημοσιογράφος Φόλκερ Ούλριχ. Μετά το πρώτο μέρος του βιογραφικού του έργου για τον Αδόλφο Χίτλερτο 2013, κυκλοφόρησε και ο δεύτερος τόμος. Ο Ούλριχ χαρακτηρίζει την περίπτωση του Χίτλερ σε ένα παράδειγμα που διδάσκει πόσο γρήγορα μπορεί να αρθεί η δημοκρατική νομιμότητα και πόσο εύθραυστο είναι το όριο μεταξύ πολιτισμού και βαρβαρότητας.

Η προσωπικότητα του αιμοσταγούς δικτάτορα βρίσκεται στο επίκεντρο και του δεύτερου τόμου, σε αντίθεση με την κυρίαρχη τάση στην ιστορική έρευνα για τον εθνικοσοσιαλισμό επί σειρά ετών. Αυτή εστίαζε κυρίως στις δομικές προϋποθέσεις που επέτρεψαν την άνοδο και κυριαρχία των εθνικοσοσιαλιστών. Ο Φόλκερ Ούλριχ δεν άφησε εκτός της ανάλυσής του τους συγκεκριμένους παράγοντες, ωστόσο επιχειρεί να τονίζει παράλληλα τις ιδιότητες του χαρακτήρα του Χίτλερ, οι οποίες τον έκαναν τόσο ελκυστικό σε πολλούς Γερμανούς ως τον «Φύρερ» τους. Το βιβλίο εστιάζει στην υποκριτική δεινότητα του Χίτλερ, στο ταλέντο του ως ομιλητή ενώπιον του πλήθους και την ενστικτώδη ικανότητά του να προσαρμόζεται ταχύτατα στις αλλαγές των πολιτικών συνθηκών.

Κινητήριος μοχλός για το Ολοκαύτωμα

Στον δεύτερο τόμο του έργου του ο Φόλκερ Ούλριχ προεκτείνει την εκτίμησή του για τον κυρίαρχο ρόλο του Χίτλερ ως επικεφαλής των πολεμικών επιχειρήσεων της Γερμανίας, αλλά και σε ό,τι αφορά το Ολοκαύτωμα. Σύμφωνα με τον Ούλριχ, ναι μεν οι μαζικές εκτελέσεις Εβραίων της Ευρώπης δεν θα ήταν εφικτές χωρίς τη συμβολή χιλιάδων βοηθών και υπηρετών του ναζιστικού καθεστώτος, όμως θα ήταν εξίσου αδύνατο να συμβούν χωρίς τον ίδιο τον Χίτλερ. Σύμφωνα με τον γερμανό ιστορικό, ο Χίτλερ είχε πάντα στα χέρια του τα ηνία για τη χάραξη των πολιτικών και τους χειρισμούς της Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το έργο καταδεικνύει ότι ο Χίτλερ δεν έδωσε απλά τη γενική διαταγή για συστηματική εξολόθρευση των Εβραίων, αλλά έδωσε την προσωπική του έγκριση και σε μεμονωμένες πολιτικές και ενέργειες, όπως την υποχρέωση των Εβραίων να φέρουν το Άστρο του Δαβίδ ή την απόφαση να εκτοπιστούν οι Εβραίοι από την επικράτεια του Γ' Ράιχ.

Ο Χίτλερ δεν συνιστά δικαιολογία

Στον ρόλο του ως στρατάρχη της ναζιστικής Γερμανίας αποκαλύφθηκαν κατά τον Φόλκερ Ούλριχ τα μειονεκτήματα του Χίτλερ. Όχι μόνο η τάση του να υπερεκτιμά τη στρατιωτική του ισχύ και να υποτιμά την ικανότητα των αντιπάλων του. Πολύ πιο βαρυσήμαντη είναι κατά τον γερμανό ιστορικό η τάση του ναζιστή ηγέτη να «τζογάρει», να ρισκάρει τα πάντα. Αναφέρεται το παράδειγμα των ηττών της Γερμανίας στο ανατολικό μέτωπο, στις οποίες αντέδρασε με ξεσπάσματα οργής και μίσους, θεωρώντας ότι γνωρίζει τα πάντα καλύτερα και επιβάλλοντας ο ίδιος προσωπικά ποινές σε ηγετικά στελέχη των επιχειρήσεων της Βέρμαχτ.

Αξιοσημείωτο στοιχείο του δεύτερου τόμου της βιογραφίας του Χίτλερ από τον Φόλκερ Ούλριχ είναι ότι παρά το ότι εστιάζει στην προσωπικότητα του ναζιστή ηγέτη, δεν επιχειρεί να δώσει έδαφος σε προσεγγίσεις που απαλλάσσουν από τις ευθύνες τους τούς Γερμανούς στρατηγούς, οι οποίοι μετά το 1945 επιχείρησαν να υποβαθμίσουν το μερίδιο ευθύνης τους για την ηθική και στρατιωτική καταστροφή που προκάλεσε το Γ' Ράιχ. Ο Φόλκερ Ούλριχ δεν προσπαθεί να απαλλάξει από τις ευθύνες τους ούτε τους γερμανούς πολίτες που ισχυρίζονταν ότι δεν γνώριζαν τίποτα για το Ολοκαύτωμα. «Ισχύει μεν ότι λίγοι μόνο Γερμανοί γνώριζαν τα πάντα για την Τελική Λύση, αλλά ισχύει επίσης ότι πάρα πολύ λίγοι δεν ήξεραν τίποτα», τονίζει ο γερμανός ιστορικός.

Τίλμαν Μπεντικόφσκι

Επιμέλεια: Άρης Καλτιριμτζής