Χάος στη Λιβύη, αναβάλλονται οι εκλογές

Πριν από λίγες εβδομάδες, όταν ακόμη δεν είχαν ενταφιαστεί οι ελπίδες για την έγκαιρη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών στη Λιβύη, η εφημερίδα Al Wasat είχε δημοσιεύσει μία γελοιογραφία, στην οποία απεικονιζόταν ένας μαυροντυμένος θαυματοποιός να σαγηνεύει τις κάλπες με το μαγικό ραβδί του. Τελικά το σκίτσο αποδείχθηκε προφητικό. Γιατί μόνο με ένα θαύμα θα μπορούσαν να τηρηθούν οι προθεσμίες για τη διεξαγωγή προεδρικών και βουλευτικών εκλογών. Η ημερομηνία της 24ης Δεκεμβρίου είχε συμφωνηθεί στη Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη και υποκρύπτει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό, καθώς παραπέμπει στην επέτειο της ανεξαρτησίας, στις 24 Δεκεμβρίου του 1951. Θα ήταν ένα ορόσημο για την αποκατάσταση της ομαλότητας στη χώρα, δέκα ολόκληρα χρόνια μετά από τη δολοφονία του Μουαμάρ Καντάφι.

Σχεδόν τρία από τα επτά εκατομμύρια των κατοίκων της Λιβύης είχαν εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους. Οι υποψήφιοι για την προεδρία έφταναν αισίως τους εκατό. Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας θα διεξάγονταν ελεύθερες προεδρικές εκλογές, με κεντρικό σύνθημα «Η Λιβύη αποφασίζει». Ωστόσο, λίγο πριν ανοίξουν οι κάλπες, ο πολιτικός φανατισμός άρχισε να κλιμακώνεται και πάλι. Σε μία ντε φάκτο διχοτομημένη χώρα οι πολέμαρχοι συνέχισαν να μάχονται ο ένας τον άλλον, αυτή τη φορά με αφορμή τις οργανωτικές λεπτομέρειες της εκλογικής διαδικασίας, τις νομικές ρήτρες και τα ονόματα των υποψηφίων.

Τρεις μονομάχοι για τη Λιβύη

Μπορεί ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ, ο Σαΐφ Αλ Ισλάμ Αλ Καντάφι και ο μεταβατικός πρωθυπουργός Αμπντουλχαμίντ Αλ Ντιμπεϊμπά να έχουν ένθερμους οπαδούς, αλλά δεν τους λείπουν και οι φανατικοί αντίπαλοι. Η παρουσία τους εντείνει την πόλωση. Ο στρατηγός Χαφτάρ με τα στρατεύματά του είχε επιχειρήσει προ μηνών να καταλάβει την πρωτεύουσα Τρίπολη. Ο Αλ Καντάφι, γιος του επί σειρά ετών αδιαμφισβήτητου ηγέτη της χώρας Μουαμάρ Καντάφι, κατηγορείται για τη βίαιη καταστολή διαδηλώσεων εναντίον του πατέρα του στο παρελθόν. Ο μεταβατικός πρωθυπουργός Ντιμπεϊμπά αποφάσισε να μπει στο πολιτικό παιχνίδι αιφνιδιαστικά, αθετώντας παλαιότερες διαβεβαιώσεις πως δεν θα είναι υποψήφιος στην εκλογική αναμέτρηση του Δεκεμβρίου. Η προσμονή των εκλογών είχε προκαλέσει προσδοκίες, ενώ εντείνονταν οι έξωθεν πιέσεις για να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα. Μέχρι την τελευταία στιγμή κανείς δεν ήθελε να γίνει κομιστής δυσάρεστων ειδήσεων. Τελικά την Τετάρτη η εφορευτική επιτροπή πρότεινε την αναβολή των προεδρικών εκλογών για έναν μήνα, μέχρι τις 24 Ιανουαρίου, ημέρα διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών.

Δεν αποκλείεται όμως να αναβληθεί εκ νέου μία από τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις ή ακόμη και οι δύο. Όπως γράφει ο Ταρέκ Μεγκερίσι, συνεργάτης του European Council of Foreign Relations, οι σημερινοί κυβερνώντες βλέπουν την εκλογική αναμέτρηση ως «ευκαιρία για να ανανεώσουν την παραμονή τους στην εξουσία ή και να αναρριχηθούν σε άλλα αξιώματα». Εάν όμως αποτύχει η διαδικασία, κύριος στόχος τους θα είναι να επιβιώσουν πολιτικά. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνεται ο πρόεδρος της Βουλής Αγκίλα Σαλέχ, ο οποίος τον περασμένο Σεπτέμβριο ενέκρινε νέο εκλογικό νόμο, χωρίς να προηγηθεί σχετική ψηφοφορία στην Ολομέλεια. Προφανώς είχε υπολογίσει ότι αυτή η πρωτοβουλία θα καθιστούσε εκ των προτέρων αναξιόπιστη την προσφυγή στις κάλπες, με αποτέλεσμα ο ίδιος να διατηρήσει τη θέση του μέχρι νεωτέρας. 

Εύθραυστη εκεχειρία από το φθινόπωρο 

Ούτως ή άλλως η δραματική κατάσταση που επικρατεί στη Λιβύη καθιστά σχεδόν αδύνατη τη διεξαγωγή ελεύθερων και δίκαιων εκλογών. Από το καλοκαίρι του 2020 έχουν τερματιστεί οι στρατιωτικές συγκρούσεις μεγάλης κλίμακας, ενώ τον Οκτώβριο τέθηκε σε ισχύ εκεχειρία, που όμως αποδεικνύεται ιδιαίτερα εύθραυστη. Τοπικοί πολέμαρχοι διατηρούν τον έλεγχο μεμονωμένων περιοχών. Τα ξένα στρατεύματα παραμένουν στη χώρα. Σήμερα η Λιβύη θεωρείται μία από τις πιο επικίνδυνες χώρες του κόσμου. Τα Ηνωμένα Έθνη εκφράζουν φόβους για κλιμάκωση των συγκρούσεων. Σχολεία και πανεπιστήμια παραμένουν κλειστά. Οι διαμάχες για τα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου εντείνονται.

Τα Ηνωμένα Έθνη, η Γερμανία και άλλες χώρες καταβάλλουν προσπάθειες για να εξομαλυνθεί η κατάσταση. Για τον σκοπό αυτό έχουν ήδη συγκληθεί διεθνείς διασκέψεις στο Βερολίνο, στο Παρίσι και στην Τρίπολη, με όλες τις εμπλεκόμενες δυνάμεις να κάθονται στο ίδιο τραπέζι.Ωστόσο, μία διεθνής διάσκεψη δεν αποτελεί εγγύηση για την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων, ούτε για τη διεξαγωγή των εκλογών. Για τα Ηνωμένα Έθνη, που έσπευσαν να ορίσουν την Στέφανι Γουίλιαμς νέα εντεταλμένη για τη Λιβύη στη θέση του παραιτηθέντος Γιαν Κούμπις, η τήρηση των συμπεφωνημένων και η ομαλή προσέλευση στις κάλπες θα αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός - με τον κίνδυνο ωστόσο να μην αναγνωρίσουν το αποτέλεσμα και να καταφύγουν εκ νέου στη βία οι χαμένοι των εκλογών. Ποιος θα μπορούσε άραγε να εξασφαλίσει την παρουσία αδέκαστων παρατηρητών στα εκλογικά τμήματα; Και ποιος θα μπορούσε να εγγυηθεί ότι οι ένοπλες παραστρατιωτικές ομάδες δεν θα εκφοβίσουν τους εκλογείς, αλλά και τους υποψηφίους; Για τον αναλυτή Ταρέκ Μεγκερίσι η Λιβύη παραμένει «ένας φαύλος κύκλος πολιτικού τακτικισμού, υποτυπώδους οικονομικής δραστηριότητας που βασίζεται στο εμπόριο πρώτων υλών και επίμονων στρατιωτικών αντιπαραθέσεων που διαβρώνουν τον θεσμικό και κοινωνικό ιστό ή ό,τι έχει απομείνει από αυτόν».

Γιοχάνες Σταρκ (DPA)

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου