Φλερτάρει με τους εθνολαϊκιστές ο Μερτς;

Μια ματιά στις δημοσκοπήσεις δείχνει ότι το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα της αντιπολίτευσης (CDU) δεν έχει ιδιαίτερο λόγο να ανησυχεί. Εδώ και πολλούς μήνες αναδεικνύεται σταθερά πρώτο, ενώ τελευταία σφυγμομέτρηση το εμφανίζει στο 28% των προτιμήσεων, από κοινού φυσικά με το αδελφό κόμμα των Βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών (CSU). Με αυτό το ποσοστό οι Χριστιανοδημοκράτες θα μπορούσαν να έχουν κερδίσει τις εκλογές του 2021 και να κυβερνούν ακόμη και σήμερα.

Κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Το μεγαλύτερο κόμμα της γερμανικής Κεντροδεξιάς κατέληξε στα έδρανα της αντιπολίτευσης και φαίνεται ότι δεν μπορεί εύκολα να συμβιβαστεί με αυτήν την εξέλιξη. Άλλωστε, από την ίδρυση της Ομοσπονδιακής Γερμανίας, το 1949, το CDU έχει κυβερνήσει για 52 ολόκληρα χρόνια. Ισχυρές προσωπικότητες, όπως ο Κόνραντ Αντενάουερ, ο Χέλμουτ Κολ, αλλά και η Άνγκελα Μέρκελ - η οποία κυβέρνησε επί 16 συναπτά έτη - σφράγισαν την ιστορία του κόμματος και της μεταπολεμικής Γερμανίας.

Οι επόμενες βουλευτικές εκλογές διεξάγονται το 2025. Ακόμη δεν θεωρείται δεδομένο ποιος θα είναι ο υποψήφιος του κόμματος για την καγκελαρία. Εάν επρόκειτο να ληφθεί σήμερα η σημαντική αυτή απόφαση, η επικράτηση Μερτς δεν θα ήταν αυτονόητη. Ένας από τους λόγους είναι οι αμφιταλαντεύσεις που παρουσιάζει ο επικεφαλής της αντιπολίτευσης στη στάση του απέναντι στο εθνολαϊκιστικό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD), το οποίο στις τελευταίες δημοσκοπήσεις φτάνει το 20%. 

Πιθανές συνεργασίες σε «τοπικό επίπεδο»

Σε πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξη ο πρόεδρος του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος απέρριψε για μία ακόμη φορά μία συνεργασία με την AfD στην Ομοσπονδιακή Βουλή ή ακόμη και στα τοπικά Κοινοβούλια των γερμανικών κρατιδίων, για να προσθέσει όμως ότι σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης τίποτα δεν αποκλείεται. «Εάν εκλεγεί ένας δήμαρχος που ανήκει στην AfD» ανέφερε χαρακηριστικά ο Φρίντριχ Μερτς, «τότε είναι αυτονόητο ότι θα αναζητήσουμε τρόπους για να συνεργαστούμε από κοινού σε αυτή την πόλη».

Η μόνη θετική αντίδραση προήλθε από την συμπροεδρεύουσα της AfD Αλίς Βάιντελ, η οποία προειδοποιεί μέσω Twitter: «Οι Χριστιανοδημοκράτες δεν θα έχουν άλλη εναλλακτική λύση, παρά να άρουν την ανόητη απαγόρευση συνεργασίας που ισχύει σήμερα για την AfD». Το κόμμα της πάντως, διευκρινίζει η Βάιντελ, παραμένει ανοιχτό σε κάθε ενδεχόμενο συνεργασίας.

Ήδη από τις βουλευτiκές εκλογές του 2018 το κεντροδεξιό κόμμα είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν συνεργάζεται με «ακραία κόμματα» του πολιτικού φάσματος, δηλαδή ούτε με το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke), αλλά ούτε και την AfD. Λίγους μήνες αργότερα, μετά τις τοπικές εκλογές στο κρατίδιο της Θουριγγίας το 2019, φάνηκε πόσο δύσκολο θα ήταν να τηρηθεί αυτή η υπόσχεση. Λόγω του κατακερματισμένου πολιτικού τοπίου στο συγκεκριμένο κρατίδιο, οι Χριστιανοδημοκράτες αναγκάστηκαν να τηρήσουν «στάση ανοχής» - χωρίς να συμμετέχουν επισήμως - στην τοπική κυβέρνηση συνασπισμού, την οποία συναποτελούν το Κόμμα της Αριστεράς, οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) και οι Πράσινοι. Χωρίς τη σιωπηρή συγκατάθεση των Χριστιανοδημοκρατών, η τοπική κυβέρνηση της Θουριγγίας δεν θα μπορούσε ούτε καν να καταρτίσει προϋπολογισμό.

Πόσο πιστός στις δεσμεύσεις του είναι ο Μερτς;

Την ίδια χρονιά η δολοφονία του χριστιανοδημοκράτη πολιτικού Βάλτερ Λίμπκε από ακροδεξιό οδήγησε το προεδρείο του CDU στην απόφαση να επαναλάβει με ακόμη μεγαλύτερη έμφαση την απαγόρευση συνεργασίας με την AfD. «Οποιοσδήποτε εντός του κόμματος στηρίζει την προσέγγιση και πολύ περισσότερο τη συνεργασία με την AfD, θα πρέπει να γνωρίζει ότι προσεγγίζει ένα κόμμα, που ανέχεται ακροδεξιές, αντισημιτικές και ρατσιστικές ιδέες», αναφέρεται στην απόφαση του προεδρείου.

Αλλά και στις αρχές του 2022, όταν ο Φρίντριχ Μερτς ανέλαβε την προεδρία των Χριστιανοδημοκρατών ήταν εξαιρετικά σαφής, λέγοντας ότι υπό την ηγεσία του το κόμμα θα υψώσει ένα «αδιαπέραστο τείχος» απέναντι στους εθνολαϊκιστές. Ωστόσο, οι τελευταίες του δηλώσεις αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας, αν μή τι άλλο.

Τη διαφοροποίησή τους από τους εθνολαϊκιστές έσπευσαν να δηλώσουν δύο πρωθυπουργοί της Κεντροδεξιάς που διεκδικούν την επανεκλογή τους τον Οκτώβριο του 2023. Ο Βαυαρός πρωθυπουργός και επικεφαλής των Χριστιανοκοινωνιστών Μάρκους Ζέντερ τόνισε μέσω Twitter ότι η AfD είναι ένα κόμμα «αντιδημοκρατικό, ακροδεξιό, που διχάζει την κοινωνία μας». Παρόμοιες δηλώσεις έκανε και ο πρωθυπουργός της Έσσης Μπόρις Ράιν.

«Κατανόηση» για τον Μερτς

Ωστόσο ο Ράιν, ο οποίος μέχρι στιγμής - σε αντίθεση με τον Ζέντερ - δεν έχει εκφράσει ηγετικές φιλοδοξίες στο «στρατόπεδο» της Κεντροδεξιάς, έσπευσε να υπερασπιστεί τον πρόεδρο του κόμματος. Αυτό που ο ίδιος κατάλαβε από τις δηλώσεις Μερτς, είπε, δεν είναι ότι πραγματικά ο Μερτς θέλει να συνεργαστεί με την AfD, αλλά ότι, σε περίπτωση εκλογής ενός δημάρχου που ανήκει στην AfD «δεν μπορεί να αποκλειστεί εκ των προτέρων ότι θα συνομιλήσουμε και μαζί του».

Δύο τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν μέχρι στιγμής: Στα τέλη Ιουνίου εξελέγη στη Θουριγγία ο πρώτος περιφερειάρχης του AfD, ενώ, λίγες μέρες αργότερα, στο επίσης ανατολικογερμανικό κρατίδιο της Σαξονίας, εξελέγη ο πρώτος δήμαρχος του AfD. Μετά τις αρνητικές εντυπώσεις που προκάλεσε η αρχική τοποθέτησή του, ο Φρίντριχ Μερτς προέβη σε διευκρινιστική δήλωση, λέγοντας ότι «οι αποφάσεις του προεδρείου του CDU παραμένουν σε ισχύ, δεν θα υπάρξει καμία συνεργασία με την AfD, ούτε σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης». Αναμένεται η συνέχεια.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου