Το «τρένο της οργής» στο Κόσοβο

Το νέο επεισόδιο της έντασης άρχισε να εκτυλίσσεται στα μέσα Ιανουαρίου, όταν οι σερβικοί σιδηρόδρομοι ανακοίνωσαν ότι εγκαινιάζουν και πάλι, για πρώτη φορά μετά τους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας, απευθείας σιδηροδρομική σύνδεση ανάμεσα στο Βελιγράδι και τη Μιτρόβιτσα, μία πόλη στον Βορρά του Κοσόβου, όπου διαμένουν κυρίως Σέρβοι. Πρόκειται για ένα τρένο ρωσικής κατασκευής, στα εθνικά χρώματα της Σερβίας, το οποίο έχει διακοσμηθεί με εικόνες αγίων της ορθόδοξης εκκλησίας και φέρει το ευμέγεθες σύνθημα «Το Κόσοβο είναι Σερβία» σε είκοσι διαφορετικές γλώσσες. Η κατάληξη ήταν η αναμενόμενη: η κυβέρνηση της Πρίστινα έκανε λόγο για «σερβική πρόκληση» και απέστειλε στρατιωτικές μονάδες στη Μιτρόβιτσα. Κατόπιν αυτού οι ίδιοι οι Σέρβοι σταμάτησαν το τρένο στα 50 χλμ. πριν από τα σύνορα με το Κόσοβο, ώστε να αποτραπεί η «αιματοχυσία, που σχεδίαζαν οι Αλβανοί», όπως ισχυρίστηκε ο σέρβος πρωθυπουργός Αλεξάνταρ Βούτσιτς.

«Δεν θέλουμε πόλεμο, αλλά το Σύνταγμα μας υποχρεώνει να υπερασπιζόμαστε κάθε εκατοστό της επικράτειάς μας και να παρέχουμε προστασία στους πολίτες μας» δηλώνει ο πρόεδρος της Σερβίας Τόμισλαβ Νίκολιτς. Κάποιοι θυμήθηκαν ότι στη δεκαετία του ´90 τόσο ο πρόεδρος Νίκολιτς όσο και ο πρωθυπουργός Βούτσιτς ήταν δηλωμένοι εθνικιστές, οι οποίοι έστελναν στο μέτωπο ελεύθερους σκοπευτές, ενώ οι ίδιοι παρέμεναν στα μετόπισθεν. Αυτή τη φορά το μήνυμα του Νίκολιτς προς την Πρίστινα ήταν σαφές: «Αν πεθάνει έστω και ένας Σέρβος, θα στείλουμε στρατό και θα έρθουμε όλοι, ακόμα κι εγώ» προειδοποιεί ο σέρβος πολιτικός.

Η «λέξη που δεν έλεγαν»

Πάλι πόλεμος στο Κόσοβο; Δεν πέρασαν ούτε 20 χρόνια από τότε που η άλλοτε σερβική επαρχία αποσχίστηκε από την εξουσία του Βελιγραδίου μετά από πολύνεκρη σύρραξη. Συνολικά 120.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις πολεμικές συγκρούσεις, εθνοκαθάρσεις και εγκλήματα πολέμου που σημάδεψαν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Αμέτρητοι οικισμοί και χωριά ισοπεδώθηκαν. Όσοι επιβιώσαν από την καταστροφή απέμειναν με την πίκρα, αλλά και την αίσθηση ότι τους κυβερνούν διεφθαρμένοι πολιτικοί, οι οποίοι κάθε τόσο επιστρατεύουν και πάλι εθνικιστικά συνθήματα για να εξυπηρετήσουν την πολιτική τους. Μέχρι πρόσφατα είχαν τουλάχιστον την ευφυία να μην ξαναχτυπήσουν τύμπανα πολέμου. Κι όμως, η αντιπαράθεση για το σερβικό τρένο προς τη Μητρόβιτσα έφερε και πάλι στα επίσημα χείλη τη λέξη «πόλεμος», έστω και με ερωτηματικό, έστω και με την ελπίδα ότι δεν θα είναι αυτή η κατάληξη.

Η εφημερίδα Vreme του Βελιγραδίου υποστηρίζει πάντως ότι πρόκειται για χαρακτηριστική περίπτωση σκηνοθετημένης πολτικής αντιπαράθεσης, με ευθύνη και των δύο πλευρών: «Ο κοσοβάρος πρωθυπουργός Χασίμ Θάτσι, ο οποίος αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με πολιτικούς αντιπάλους και με ενδεχόμενη παραπομπή για εγκλήματα πολέμου, απέδειξε ότι παραμένει το αφεντικό στο Κόσοβο. Από την πλευρά του ο Βούτσιτς φιλοτεχνεί εικόνα ειρηνοποιού, ο οποίος ωστόσο παραμένει εθνικόφρων και αποφασισμένος να προασπίσει τα σερβικά συμφέροντα». Το σχόλιο της Vreme για το τρένο προς τη Μιτρόβιτσα φέρει τον παιγνιώδη τίτλο «Τερματικός σταθμός: εκλογές». Και αυτό γιατί τον Απρίλιο, και μόλις έναν χρόνο μετά τη νίκη του ισχυρού ανδρός Βούτσιτς στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές, οι Σέρβοι καλούνται και πάλι στις κάλπες, αυτή τη φορά για να εκλέξουν τον πρόεδρο της χώρας, καθώς και τον νέο δημοτικό άρχοντα του Βελιγραδίου. Κάποιοι εικάζουν μάλιστα ότι ο Βούτσιτς σκέπτεται σοβαρά να προκηρύξει και νέες βουλευτικές εκλογές, ώστε να εκμεταλλευθεί τη δημοφιλία του, αλλά και την παντοδυναμία του στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο της Σερβίας. 

«Επικίνδυνη προεκλογική καμπάνια»

Πρόκειται λοιπόν για προεκλογικό πυροτέχνημα, που δεν χρειάζεται να προκαλεί σοβαρή ανησυχία; Η Σρμπιγιάνκα Τουράιλιτς, ομότιμη καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου και παλαιότερα μία επιφανής μορφή αντίστασης στο καθεστώς Μιλόσεβιτς, εκφράζει διαφορετική άποψη και έντονη ανησυχία. «Πράγματι πρόκειται για προεκλογική καμπάνια, αλλά είναι μία επικίνδυνη προεκλογική καμπάνια», τονίζει. «Σε αυτή τη γειτονιά της Ευρώπης η κοινωνία παραμένει εύθραυστη, οι πληγές του πολέμου δεν έχουν επουλωθεί. Είναι πολλοί εκείνοι που ακόμη θυμούνται ότι η στρατονομία κυνηγούσε τα παιδιά τους για να τα στείλει στον πόλεμο».

Από την ΕΕ η Σρμπιγιάνκα Τουράιλιτς δεν έχει μεγάλες προσδοκίες. Λέει ότι η Ευρώπη θα εξακολουθεί να στηρίζει τον πρωθυπουργό Βούσιτς, όσο εκείνος θα επιδεικνύει μία στοιχειώδη διάθεση συμβιβασμού στο ζήτημα του Κοσόβου. «Αυτό είναι δυστυχώς το πεπρωμένο μίας μικρής χώρας. Αν είμαστε καλά ή όχι, αν πεινάμε ή όχι, αν έχουμε ή δεν έχουμε δημοκρατία, ποιον ενδιαφέρουν όλα αυτά, εκτός από εμάς τους ίδιους;» λέει η Σρμπιγιάνκα Τουράιλιτς.

Νεμάνια Ρούγεβιτς / Γιάννης Παπαδημητρίου