Το κυνήγι του «κόκκινου χρυσού»

Ο Μουράντ Αρφάουι έχει αφιερώσει τη ζωή του στα κοράλλια. Στο μικρό μαγαζί που έχει στην Ταμπάρκα της Τυνησίας ο τεχνίτης τα επεξεργάζεται και τα μετατρέπει σε κοσμήματα. Εδώ και 20 χρόνια αυτή η ενασχόληση προσφέρει μια καλή ζωή σε αυτόν και την οικογένειά του. «Όλοι βάζουν το χεράκι τους στο μαγαζί. Κάποιοι δουλεύουν το πρωί, άλλοι έρχονται το απόγευμα» λέει περήφανα. «Όλα τα κοσμήματα τα φτιάχνουμε εξ ολοκλήρου μόνοι μας, από την πρώτη ύλη μέχρι την πώληση. Οι γιοί μου μεγάλωσαν ουσιαστικά εδώ μέσα».

Η πατρίδα του Αρφάουι, η Ταμπάρκα, βρίσκεται στη βορειοδυτική Τυνησία μόλις 200 χλμ. από τη Σαρδηνία. Για αιώνες σχεδόν αποκλειστική ενασχόληση της μικρής πόλης είναι τα κόκκινα κοράλλια. Παρόλα αυτά λόγω έλλειψης πρώτης ύλης, όλο και περισσότεροι ντόπιοι επιχειρηματίες τα παρατάνε. Οι τιμές που ζητούν οι δύτες για τα λιγοστά εναπομείναντα κοράλλια είναι συχνά απαγορευτικές. 

Ο τεχνίτης επίσης δεν πιστεύει πως τα παιδιά του θα συνεχίσουν να εξασκούν το ίδιο επάγγελμα. «Κάποια στιγμή δεν θα υπάρχουν άλλα κοράλλια εδώ, απλώς θα εξαφανιστούν». Η υπάρχουσα έλλειψη έχει επηρεάσει ήδη την αγορά λόγω των υψηλών τιμών, στις οποίες μπορούν να φτάσουν τα κοσμήματα. Το κόκκινο κοράλλι όπως ονομάζεται, είναι ο σκελετός πολλών μικρών θαλάσσιων ζώων που συναντώνται στο βυθό της Ερυθράς Θάλασσας και της Μεσογείου. Οι ντόπιοι τα ονομάζουν επίσης και "κόκκινα δέντρα" της Μεσογείου λόγω του σημαντικού ρόλου που έχουν στο τοπικό οικοσύστημα.

Από αρχαιοτάτων χρόνων αποτελούν περιζήτητη πρώτη ύλη για παραγωγή κοσμημάτων στην περιοχή. Αμέτρητοι δύτες έχουν πεθάνει προσπαθώντας να τα εντοπίσουν, ενώ η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN) τα έχει συμπεριλάβει στην Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών. Για πολύν καιρό αλίευαν τα κοράλλια με τεράστια δίχτυα τράτας, τα οποία εξαφάνισαν ολοσχερώς τα αποθέματα σε ορισμένα σημεία. Από τη δεκαετία του 1980 ωστόσο η πρακτική αυτή απαγορεύτηκε στις περισσότερες χώρες. Το 2019 η Επιτροπή Αλιείας για τη Μεσόγειο (GFCM) εξέδωσε μια σειρά από κατευθυντήριες γραμμές για να σώσει τα πολύτιμα κοράλλια.

Ανθίζει το παράνομο εμπόριο

Μεταξύ άλλων, επιτρέπεται η κατάδυση μόνο σε βάθος μεγαλύτερο των 50 μέτρων. Στην Τυνησία επίσης μόνο μερικές δεκάδες αδειοδοτημένοι δύτες επιτρέπεται να αλιεύουν πολύτιμα κοράλλια, τουλάχιστον επίσημα. Πολλοί επιχειρηματίες στην Ταμπάρκα όμως συνεχίζουν να αναφέρουν μια ακμάζουσα μαύρη αγορά. Οι υψηλές τιμές πώλησης των κοραλλιών προσελκύουν τη λαθραία αλιεία, αλλά δεν μιλάει κανείς ανοιχτά για αυτό. Μια πρόσφατη μελέτη που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση αναφέρει πως κοράλλια αξίας πολλών εκατομμυρίων ευρώ διοχετεύονται λαθραία από τη Μεσόγειο κάθε χρόνο. Η Βόρεια Αφρική και η Νότια Ιταλία θεωρούνται οι σημαντικότεροι κόμβοι της παράνομης επιχείρησης.

Ο Σάλα Μπζάουι ήταν για χρόνια δύτης κοραλλιών, νόμιμα πάντα όπως ισχυρίζεται. Εξηγεί πως η παράνομη αλιεία αποτελούσε πάντα ένα τεράστιο πρόβλημα. Ειδικά στη γειτονική Αλγερία σε ορισμένα σημεία τα κοράλλια έχουν εξαφανιστεί. Εκεί όπου αποκαλούνται «αίμα του κόκκινου ταύρου» έχει αναπτυχθεί μια ολόκληρη βιομηχανία παράνομου εμπορίου. Σύμφωνα με ειδικούς κάθε χρόνο περίπου τρεις τόνοι του πολύτιμου κόκκινου λίθου, αξίας πολλών εκατομμυρίων, διακινούνται λαθραία από την Αλγερία.

Από εκεί, μέσω Τυνησίας, αποστέλλονται σε άλλα μέρη. Υψηλή ζήτηση υπάρχει στη Νότια Ευρώπη και την Ασία. Στην άλλη πλευρά της Μεσογείου βρίσκεται το Τόρρε ντελ Γκρέκο, μια ιταλική πόλη στην επαρχία της Νάπολης. Θεωρείται η ανεπίσημη παγκόσμια πρωτεύουσα του εμπορίου των κοραλλιών. Εδώ υπάρχουν πολλές εταιρείες που παράγουν κοσμήματα υψηλής ποιότητας από πολύτιμα κοράλλια. Σε αντίθεση με την Ταμπάρκα, οι τιμές πώλησης είναι αρκετά πιο οικονομικές. Κορυφαία διεθνή brands όπως Gucci και Bulgari προμηθεύονται κοράλλια από αυτή τη μικρή πόλη. Με αυτόν τον τρόπο οι πολύτιμοι αυτοί λίθοι επανήλθαν ξανά στην μόδα.

Αβέβαιο το μέλλον του κοραλλιού

Ωστόσο, ακόμη και στο Τόρρε ντελ Γκρέκο λίγοι είναι αυτοί που μιλάνε ανοιχτά για την άνθηση της μαύρης αγοράς των πολύτιμων κοραλλιών. Ο Μίκο Κατάλντο διατηρεί οικογενειακώς εδώ και πολλές γενιές επιχείρηση πώλησης κοραλλιών. Ο Κατάλντο αναφέρεται ανοιχτά στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. «Αγωνιζόμαστε καθημερινά απέναντι στο πρόβλημα του παράνομου εμπορίου». Ο Κατάλντο αναφέρει πως δέχθηκε απειλές από λαθρεμπόρους ακόμη και στο μαγαζί του καθώς τόλμησε να λάβει μέτρα εναντίον τους. Η Ιταλία στα πλαίσια ενίσχυσης της βιωσιμότητας ανέπτυξε ένα εθνικό σχέδιο για την καλύτερη προστασία της θαλάσσιας ζωής. Παρόλα αυτά στον βωμό του κέρδους οι έμποροι βρίσκουν πάντα νέους τρόπους να περάσουν λαθραία τα εμπορεύματα, εξηγεί ο ίδιος.

Ο τεχνίτης Αρφάουι δεν ανησυχεί καθόλου για το δικό του μέλλον, αλλά κυρίως για το μέλλον των πολύτιμων κοραλλιών. Η αιτία του παράνομου εμπορίου, όπως δηλώνει ο ίδιος, δεν είναι άλλη παρά η οικονομική απληστία. «Τα κοράλλια, όπως και πολλά άλλα είδη, απειλούνται επειδή δεν τους δίνουμε χρόνο να αναπτυχθούν. Έχουμε ξεχάσει πώς να είμαστε υπομονετικοί και να εκτιμούμε τον πλούτο της θάλασσας».

Η έρευνα για το ρεπορτάζ ενισχύθηκε από την „Mediterranean Media Initiative" του Earth Journalism Network.

Γιαν-Φίλιπ Σολτς

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου