Το διεθνές Βραβείο Μπούκερ στη Γερμανίδα Τζέννυ Έρπενμπεκ

Με το διεθνέςΒραβείο Μπούκερ τιμώνται ξενόγλωσσα έργα που έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, συνοδεύεται μάλιστα με χρηματικό έπαθλο 58.000 ευρώ. Φέτος η διάκριση απονεμήθηκε στη Γερμανίδα συγγραφέα Τζέννυ Έρπενμπεκ που δανείστηκε τον τίτλο του βιβλίου της "Καιρός" από την ελληνική μυθολογία. Ο Καιρός ήταν ο θεός της ευνοϊκής χρονικής στιγμής. Είναι η δεύτερη φορά που η Έρπενμπεκ κερδίζει ένα σημαντικό βρετανικό βραβείο. Το 2015 είχε τιμηθεί με το Independent Foreign Fiction Prize, πρόδρομο του Μπούκερ, για το "Aller Tage Abend" που στα ελληνικά έχει εκδοθεί με τον τίτλο "Η συντέλεια του κόσμου".

Στο αιτιολογικό της απόφασης για τη φετινή βράβευση αναφέρεται πως το βιβλίο είναι «εξαιρετικό επειδή είναι όμορφο και ταυτόχρονα δυσάρεστο, προσωπικό και πολιτικό. Η Τζέννυ Έρπενμπεκ  συνδέει τις πολιτικές εξελίξεις που καθόρισαν γενιές με έναν καταστροφικό, γεμάτο βία έρωτα».

Μια ιστορία έρωτα και πολιτικής

Η ιστορία της Καταρίνα και του Χανς διαδραματίζεται στο Ανατολικό Βερολίνο τα τελευταία χρόνια της Ανατολικής Γερμανίας. Το ζευγάρι δεν θα μπορούσε να είναι πιο ετερόκλητο. Μια 19χρονη φοιτήτρια και ένας παντρεμένος συγγραφέας, 34 χρόνια μεγαλύτερός της. Παρά το γεγονός ότι και οι δυο αγαπούν την τέχνη και τη μουσική, η σχέση τους είναι τοξική. Στο τέλος δεν αντικρύζουν μόνο τα συντρίμμια της σχέσης τους, αλλά και τα ερείπια μιας ουτοπίας, αυτής του σοσιαλιστικού ανατολικογερμανικού κράτους.

Η Τζέννυ Έρπενμπεκ, γεννημένη το 1967, είναι και η ίδια Ανατολικογερμανίδα. Ήταν 22 χρονών όταν έπεσε το Τείχος και ξέρει από πρώτο χέρι πως είναι να βλέπεις την κατάρρευση της Ανατολικής Γερμανίας, την οποία περιγράφει τόσο γλαφυρά στον «Καιρό». Γρήγορα βρέθηκε σε μια νέα χώρα, στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, όπου οι κάτοικοί της όμως δεν ενδιαφέρονταν και πολύ για την ιστορία των αδελφών τους από την Ανατολική Γερμανία.

Για την ίδια αλλά και για πολλούς συμπατριώτες της Ανατολικογερμανούς προέκυψε το ερώτημα: ποιοι είμαστε και πού πάμε; Και γρήγορα έγινε σαφές ότι δεν ήταν ισότιμοι εταίροι με τους Δυτικογερμανούς.

Όσον αφορά τώρα το βιβλίο της, με το οποίο κέρδισε το διεθνώς γνωστό βραβείο Μπούκερ, η ανταπόκριση στη Γερμανία ήταν περιορισμένη. Και αυτό δεν είναι τυχαίο, δήλωσε μιλώντας στην εφημερίδα «Die Zeit», επειδή όπως ανέφερε ούτε ένα μέλος των κριτικών επιτροπών της χρονιάς που εκδόθηκε το «Καιρός» δεν ήταν ανατολικογερμανικής καταγωγής.

Η ιστορία θέμα του λογοτεχνικού της έργου

Η ιστορία της πρώην Ανατολικής Γερμανίας είναι πάντως ένα θέμα που απασχολεί γενικότερα το  λογοτεχνικό της έργο. Το ντεμπούτο της το έκανε το 1999 με τη νουβέλα "Ιστορία του γερασμένου παιδιού'. Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί και άλλα έργα της όπως "Σκύβαλα" (Tand, 2001), "Παιχνίδι με τις λέξεις" (Wörterbuch, 2004) και "Δοκιμασία' (Heimsuchung, 2008, "Η συντέλεια του κόσμου" (Aller Tage Abend, 2012), "Οι περαστικοί" (Gehen, ging, gegangen, 2015). Της έχουν απονεμηθεί σημαντικές διακρίσεις, όπως το Βραβείο Τόμας Μαν και το Ευρωπαϊκό Βραβείο Strega. To 2017 τιμήθηκε με το παράσημο του Σταυρού της Αξίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας.

Την Τζέννυ Έρπενμπεκ απασχολούν ακόμα θέματα όπως το προσωρινό και οι ανατροπές. Στο μυθιστόρημά της «Δοκιμασία» για παράδειγμα, οι κάτοικοι ενός σπιτιού ζουν μια σειρά από διαδοχικές ανατροπές: Δημοκρατία της Βαϊμάρης,  Εθνικοσοσιαλισμός και Τρίτο Ράιχ,  Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, το τέλος της Ανατολικής Γερμανίας και την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Αλλά και ο «Καιρός» περιγράφει τη μοίρα πολλών ανθρώπων με φόντο την πολιτική και φαίνεται πως καταφέρνει να χτίσει μια γέφυρα μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας. Γιατί είναι αλήθεια ότι ακόμα και τόσα χρόνια μετά την επανένωση οι σχέσεις των ανθρώπων δεν έχουν πλήρως εξομαλυνθεί.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου