Το «αυθεντικό» Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ

Η Λορίν Νουσμπάουμ δεν μπορεί να περιμένει άλλο. «Γι αυτήν τη μέρα δούλευα επί 25 χρόνια» λέει η επιστήμων σε θέματα λογοτεχνίας και ρίχνει τη ματιά της αυτό το κρύο απόγευμα του Μαΐου σε ένα μικρό βιβλίο. Στις 200 σελίδες του βρίσκεται ένα ιστορικό ντοκουμέντο, μια λογοτεχνική κληρονομιά. «Αγαπητή Κίτυ», είναι το τίτλος ενός νέου βιβλίου, ενός σχεδίου μυθιστορήματος υπό μορφή επιστολών, εκείνης της συγγραφέως, που με το Ημερολόγιό της από την κρυψώνα της στο Άμστερνταμ, κατασυγκίνησε εκατομμύρια αναγνώστες στον κόσμο, της Άννας Φρανκ.

«Άφησε κομμάτια έξω»

Για πρώτη φορά εμφανίζεται το λογοτεχνικό ταλέντο της Φρανκ σε έναν τόμο, που κυκλφοφορεί σήμερα στα γερμανικά από τις εκδόσεις Secession Verlag Berlin σε μετάφραση από τα ολλανδικά της Βαλτράουτ Χούσμερ και σε συνεργασία με το Σπίτι της Άννα Φρανκ στο Άμστερνταμ. Η Λορίν Νουσμπάουμ, γεννήθηκε στη Φραγκφούρτη το 1927, ως Εβραία  κατέφυγε με τους γονείς στο Άμστερνταμ, όπου και επέζησε. Αν και 91ός χρονών, ήρθε από τις ΗΠΑ ειδικά για την παρουσίαση του νέου βιβλίου. Μιλώντας στο γερμανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο διηγείται με ζωντάνια λεπτομέρειες από το επιστημονικό της έργο και τις αναμνήσεις της από την οικογένεια Φρανκ. «Από τις δύο κόρες του Ότο Φρανκ, ήξερα καλύτερα την μεγαλύτερη αδελφή της Άννας, τη Μαργκότ. Ήταν πρότυπο για μένα. Η Άννα ήταν ακόμη μικρό παιδί και επειδή είχε την τυπική για παιδιά αλαζονεία, δεν την πήρα στα σοβαρά» διηγείται. Διαβάζοντας αργότερα το Ημερολόγιό της παρατήρησε ότι η μικρή είχε λογοτεχνικό ταλέντο. Και έτσι, όντας πλέον από το 1954 στις ΗΠΑ και επικεφαλής των Σπουδών Γερμανικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Portland State του Όρεγκον, έπεσε με τα μούτρα στη δουλειά.

«Το Ημερολόγιο, όπως το ξέρουμε, είναι ένα αμάλγαμα των αυθόρμητα γραμμένων κειμένων της και της μετέπειτα επεξεργασίας τους». Ο πατέρας της Ότο, ο μόνος διασωθείς από την οικογένεια, ανακάλυψε μετά τον πόλεμο σε κρυψώνα στο πίσω σπίτι της οδού Prinsengracht 263, το ημερολόγιο της κόρης του που τότε ήταν αγνοούμενη.  Όταν έγινε σαφές ότι δεν θα επέστρεφε ζωντανή από το στρατόπεδο του Μπέργκεν Μπέλσεν, αποφάσισε να το δώσει προς δημοσίευση συμβουλευόμενος τους γονείς της Νισμπάουμ. «Τον συμβούλεψαν να το κάνει, αλλά εκείνος άφησε κομμάτια εκτός, όπως έριδες των γονέων της στην κρυψώνα, πολύ ιδιωτικές κατά την άποψή του. Και έτσι ανέμειξε τα πρωτότυπα κείμενα με επεξεργασμένα κείμενα από την ίδια την ΄Αννα Φρανκ».

«Αυτό το βιβλίο ήθελε να εκδώσει η Άννα Φρανκ

Από όλα αυτά φαίνεται ότι η Άννα είχε αποφασίσει από τις αρχές του 1944 να επεξεργαστεί ολόκληρο το Ημερολόγιο, να το μετατρέψει υπό μορφή επιστολών σε μυθιστόρημα. Γράμματα και ημερολόγιο ήθελε να χρησιμεύσουν στην έρευνα μετά το τέλος της καταδίωξης των Εβραίων. «Όλοι με βομβαρδίζουν λόγω του Ημερολογίου» διηγείται στη νοερή φίλη της, την Κίτυ στις 29 Μαρτίου του 1944. Και συμπληρώνει: «Σκέψου πόσο ενδιαφέρον θα ήταν να γράψω ένα μυθιστόρημα για το πίσω σπίτι. Μόνο και μόνο από τον τίτλο, θα νομίσει ο κόσμος ότι πρόκειται για μυθιστόρημα με ντεντέκτιβ». Σε άλλο σημείο εξέφραζε την επιθυμία να γίνει δημοσιογράφος και φημισμένη λογοτέχνης. Μετά τον θάνατο του πατέρα της το 1989 η Νουσμπάουμ έλυσε το αίνιγμα. Ο πατέρας της «για λόγους μέχρι σήμερα ανεξήγητους» ανέμειξε τη Ημερολόγιο με τα σχέδια για μυθιστόρημα σε μια τρίτη εκδοχή, που είναι το Ημερολόγιο της Άννα Φρανκ στο βιβλίο που ξέρουμε ήδη.

«Για το 1943 δεν βρέθηκαν καταχωρήσεις στο ημερολόγιό της, παρά μόνο σκέψεις και σχέδια για το μυθιστόρημα» λέει η Νουσμπάουμ. «Σκηνές από την καθημερινότητα ή συνομιλίες με ενήλικες. Δεν πρόκειται και παιδιάστικες εκρήξεις συναισθημάτων, αλλά για διηγήσεις του πώς ήταν τότε». Σε μερικά κομμάτια η Νουσμπάουμ ήταν βέβαιη ότι «αυτό ήταν το βιβλίο που ήθελε να εκδώσει η Άννα Φρανκ». Η νέα έκδοση αποτελεί και πράξη επανόρθωσης. «Είναι σημαντικό να καταγράψουμε την Άννα Φρανκ ως λογοτέχνιδα, να πάρουμε έναν νέο άνθρωπο στα σοβαρά» λέει η Νουσμπάουμ. «Το μυθιστόρημα από επιστολές δείχνει τί μπορεί να κάνει ένας νέος άνθρωπος. Χρωστάμε στην Άννα να δημοσιεύσουμε αυτό που μας πρόσφερε» προσθέτει και ο εκδότης Γιόαχιμ Τσέπελιν.

Έστεμπαν Ένγκελ/dpa

Ειρήνη Αναστασοπούλου