Τι σχέση έχουν οι ντομάτες της Θεσσαλίας με τον Βάγκνερ;

Δύσκολα θα βρει κανείς το χωριό Ηλιάς της Καρδίτσας στο χάρτη. Περίπου 30 κάτοικοι έχουν απομείνει, καθόλου παιδιά, μόνο ενήλικες. Μόνιμή τους έγνοια τους είναι τι θα γίνει με τις ντομάτες; Πως θα πάει η παραγωγή φέτος και πως μπορεί να αυξηθεί; Ενδεχομένως με μουσική! Αλλά με ποια μουσική; Με δημοτική η με κλασική;

Οι κάτοικοι αυτού του χωριού είναι οι ήρωες του ντοκιμαντέρ «Όταν οι ντομάτες συνάντησαν τον Βάγκνερ» της πολυβραβευμένης σκηνοθέτιδος Μαριάννας Οικονόμου. Την Τρίτη η ταινία είχε πρεμιέρα στο παράλληλο τμήμα της Berlinale με τίτλο «Γαστρονομικό Σινεμά» (Culinary Cinema).

Η σωτήρια δύναμη της παγκοσμιοποίησης

 Η Μαριάννα Οικονόμου ανακάλυψε το χωριό Ηλιάς πριν από επτά χρόνια γυρίζοντας ένα ντοκιμαντέρ για την ΕΡΤ που αφορούσε τη βιολογική καλλιέργεια. Από την επαφή της με τους κατοίκους ανακάλυψε ότι εκτός από τα προϊόντα που καλλιεργούν και οι ίδιοι οι άνθρωποι έχουν μια ιστορία που σε πρώτη ανάγνωση δεν φαινόταν. «Είναι ένα χωριό που έχει μια κανονικότητα, ένα χωριό του Θεσσαλικού κάμπου που ζει από τη γεωργία, αλλά όλα διαδραματίζονται με έναν ιδιαίτερο τρόπο», επισημαίνει η σκηνοθέτης στη Deutsche Welle, στο περιθώριο του φεστιβάλ κινηματογράφου στο Βερολίνο

Μια από τις ιδιαιτερότητες αυτού του μικρού χωριού είναι ότι τα προϊόντα που παράγει εξάγονται σε όλο τον κόσμο - από το Χονγκ Κονγκ ως την Κόστα Ρίκα και τη Νέα Υόρκη. Από το αρχικό προϊόν,τη βιολογική ντομάτα παράγεται σάλτσα αλλά και γεμιστή ντομάτα σε βάζο. Πρόκειται για μια σπεσιαλιτέ της περιοχής. Χάρη στην εξωστρέφεια της παραγωγής το χωριό καταφέρνει ακόμη να υπάρχει.

Ο μαγικός ρεαλισμός ενός χωριού

Ιθύνων νους του όλου εγχειρήματος είναι ο Αλέξανδρος Γκουσιάρης. Πρόκειται για τον ιδιοκτήτη μιας οικογενειακής επιχείρησης που ξεκίνησε πριν από 22 χρόνια με μέλι και επεκτάθηκε στη συνέχεια στη ντομάτα.
Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει την παραγωγή σε όλα της τα στάδια – από την καλλιέργεια της ντομάτας ως την επεξεργασία της. Ενδιαφέρουσα είναι και η καταγραφή του ταξιδιού τριών γυναικών που εργάζονται στην επιχείρηση μαζί με τον Αλέξανδρο Γκουσιάρη στις Βρυξέλλες. Όπως διαβεβαιώνει: «σίγουρα το ταξίδι ήταν μαγικό για αυτές, ήταν ταξίδι ζωής. Ήταν μια ευκαιρία να δουν ένα βαζάκι που φτιάχνουν με τα χέρια τους πού πηγαίνει». Στις Βρυξέλλες μαθαίνουν οι επισκέπτες από το Ηλιάς από τον βέλγο μεγαλέμπορα πως για να έχουν τα προϊόντα τους ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία στην αγορά, θα πρέπει να συνδέοντα με μια ιστορία, με ένα αφήγημα: ποιος και πάς παράγει τις σάλτσες και τα γεμιστά στο βάζο

Αυτή η πτυχή δεν είναι άγνωστη στην μικρή κοινωνία του χωριού. Σαν ένας «γκριό», ένας ραψωδός της Δυτικής Αφρικής, ο Αλέξανδρος Γκουσιάρης αφηγείται ιστορίες και παραμύθια στις συνεργάτιδες του για το πώς ήρθε η ντομάτα στην Ευρώπη, για τις τοπικές νύμφες και την επιρροή που ασκούν στους ανθρώπους, για τη θετική επίδραση της μουσικής στην ανάπτυξη της ντομάτας. Η Μαριάννα Οικονόμου κατέληξε με τον καιρό στο συμπέρασμα πως «όλα αυτά είναι πάρα πολύ σημαντικά. Οι άνθρωποι αυτοί χρειάζονται αυτές τις ιστορίες. Τους δίνουν νόημα στην καθημερινότητα τους. Επίσης τους είναι και ώθηση στο να κάνουν καινούργια πράγματα. Δηλαδή, αυτός είναι ο τρόπος για να ανοιχτούν στον έξω κόσμο». 

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο