Τι σχέση έχουν η Κίνα, οι Ουιγούροι και η Τουρκία;

Οι Ουιγούροι αποτελούν μια μουσουλμανική μειονότητα στην Κίνα, με τουρκικές καταβολές. Καταπιέζονται συστηματικά στην Κίνα και φυλακίζονται σε αμφιλεγόμενα «στρατόπεδα αναμόρφωσης», όπως επιβεβαιώνεται από διάφορες πηγές και διαρροές κυβερνητικών έγγραφων στο Πεκίνο. Πολλοί Ουιγούροι ζουν σήμερα εξόριστοι στην Τουρκία. Φοβούνται ωστόσο ότι ούτε εκεί είναι πλέον ασφαλείς. Το Πεκίνο φέρεται να πιέζει την Άγκυρα να επικυρώσει συμφωνία έκδοσης, την οποία η κινεζική κυβέρνηση έχει ήδη θέσει σε ισχύ. Η Τουρκία από την πλευρά της βρίσκεται υπό έντονη πίεση.

Σττην όλη συζήτηση μπαίνει και μια μια επιπλέον παράμετρος: το κινεζικό εμβόλιο για τον κορωνοϊό, το οποίο παρά τη συμφωνία Τουρκίας-Kίνας για άμεση παράδοση άργησε να φτάσει δύο εβδομάδες. Σύμπτωση; Σύμφωνα με τον Σεγίτ Τουμτούρκ, Ουιγούρο που ζει στην Τουρκία που εργάζεται για τα δικαιώματα της μειονότητας στην Τουρκία, η καθυστέρηση δεν είναι καθόλου τυχαία και συνδέεται… με τους Ουιγούρους. Η διμερής συμφωνία έκδοσής τους εκκρεμεί. «Ο χρόνος της αντιτρομοκρατικής συμφωνίας έκδοσης μεταξύ Τουρκίας και Κίνας είναι ύποπτος. Η Κίνα την επικύρωσε από την πλευρά της τη στιγμή που ήταν να φτάσει το εμβόλιο στην Τουρκία. Μήπως τελικά η Κίνα κρατά το εμβόλιο ως μέσο πίεσης;» διερωτάται ο Τουμτούρκ.

Διεθνής κριτική στην Κίνα για το ζήτημα των Ουιγούρων

Ο Τουμτούρκ δεν είναι ο μόνος που ανησυχεί για το μέλλον των Ουιγούρων. Η ΜΚΟ Society for Threatened Peoples (Εταιρεία για Απειλούμενους Λαούς) προειδοποιεί για μαζικές απελάσεις Ουιγούρων από την Τουρκία σε περίπτωση που επικυρώσει τη συμφωνία με την Κίνα, η οποία εκκρεμεί από το 2017. Η οργάνωση εκφράζει τον φόβο ότι η Τουρκία είναι επιρρεπής σε τέτοιες πιέσεις λόγω της βαθιάς οικονομικής κρίσης που βιώνει. Όπως παρατηρεί ο Τουμτούρκ, η Τουρκία έχει επίσης απομακρυνθεί από τη Δύση έχοντας επιλέξει να στραφεί προς την Ρωσία και την Κίνα, κάτι που περιπλέκει την κατάσταση για τους Ουιγούρους.

Την ίδια ώρα έντονη είναι η διεθνής κριτική κατά της Κίνας για την υπόθεση των Ουιγούρων, μετά από αναφορές για τα περιβόητα «στρατόπεδα αναμόρφωσης Ουιγούρων». Η Κίνα κάνει λόγο για ένα είδος οικοτροφείων, στο οποίο οι Ουιγούροι μαθαίνουν κινέζικα, κατά τη δική της οπτική «με καλές συνθήκες». Μαρτυρίες ωστόσο κάνουν λόγω για διώξεις, βασανιστήρια και παρακολουθήσεις.

Θα φτάσει η συμφωνία έκδοσης στο τουρκικό κοινοβούλιο;

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2009 ο Ταγίπ Ερντογάν είχε κάνει λόγο για «γενοκτονία των Ουιγούρων» και μάλιστα με αυτή την αφορμή ήρθε σε επαφή μαζί του ο Σεγίτ Τουμτούρκ. Ο ίδιος μεγάλωσε στην Τουρκία και δεν έζησε ποτέ στην Κίνα και πιο συγκεκριμένα στην κινεζική περιοχή Σινγιάνγκ ή αλλιώς στο  Ανατολικό Τουρκεστάν, την πατρίδα των Ουιγούρων. Οι γονείς του όμως κατάγονται από εκεί. Ο Τουμτούρκ ωστόσο ως εκπρόσωπος των Ουιγούρων στην Τουρκία ανησυχεί για τις παλινωδίες της τουρκικής κυβέρνησης. Όπως παρατηρεί: «Υπάρχουν κύκλοι στην Τουρκία που εδώ και δύο χρόνια πετούν από εδώ κι από εκεί το μπαλάκι για το ζήτημα του Ανατολικού Τουρκεστάν, μια στην Κίνα, μια στην Τουρκία. Σαν να είναι οι Ουιγούροι αυτοί που φταίνε για τις σχέσεις Κίνας και Τουρκίας. Νομίζω ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν εξαπατήθηκε με ψευδείς πληροφορίες, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια αρνητική εντύπωση για εμάς.»

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά πλέον ούτε η Τουρκία δεν είναι γι αυτούς ασφαλής χώρα. Εκεί φέρεται επίσης να δρα ως βραχίονας των κινεζικών μυστικών υπηρεσίων, που θέτει στο στόχαστρο μέλη της μειονότητας των Ουιγούρων. Ωστόσο ο ίδιος πιστεύει ότι η Τουρκία δεν θα επικυρώσει την αμφιλεγόμενη συμφωνία με την Κίνα, λόγω των θρησκευτικών αλλά και εθνοτικών δεσμών που συνδέουν τους Τούρκους με το Ανατολικό Τουρκεστάν. Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει γνωστή εξάλλου συγκεκριμένη ημερομηνία ψηφοφορίας για τη συμφωνία έκδοσης στο τουρκικό κοινοβούλιο. Ο Τουμτούρκ ελπίζει η συμφωνία να μην φτάσει ποτέ εκεί. Γεγονος είναι πάντως ότι τα τελευταία δύο με τρία χρόνια, τουλάχιστον 3.000 έως 4.000 Ουιγούροι έχουν καταφύγει από την Τουρκία σε ευρωπαϊκές χώρες.

Καρίν Σενζ, ARD Κων/Πολη

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη