«Στοπ» στην ανθρωπιά στη Μεσόγειο

Περίπου 130 μετανάστες στριμωγμένοι σε μια λαστιχένια βάρκα. Ανάμεσά τους έγκυες, παιδάκια και βρέφη. Όλοι τους κάνουν απέλπιδα προσπάθεια να ξεφύγουν από βασανισμούς, βιασμούς και πείνα ξεκινώντας από τις ακτές τις Λιβύης με προορισμό την Ευρώπη. Ένα ευρωπαϊκό διασωστικό πλοίο τους πλησιάζει. Το ίδιο και η λιβυκή ακτοφυλακή. Ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις με τους πρόσφυγες: Ποιος μπορεί να συνεχίσει το ταξίδι του και ποιος πρέπει να επιστρέψει στην «κόλαση» της Λιβύης; Τελικά το πλοίο Aquarius της γερμανο-γαλλο-ιταλικής οργάνωσης SOS Mediterranée κατευθύνεται προς τις ευρωπαϊκές ακτές με επιβάτες 39 γυναίκες και παιδιά. Οι υπόλοιποι έμειναν πίσω.

Περιστατικά όπως το παραπάνω συμβαίνουν επανειλημμένα το τελευταίο διάστημα στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ βόρειας Αφρικής και Ευρώπης. Το Σαββατοκύριακο που πέρασε περί τους 900 πρόσφυγες διασώθηκαν υπό τις οδηγίες της ιταλικής ακτοφυλακής. Πάνω από 250 αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη Λιβύη. Ευρωπαϊκά διασωστικά έρχονται συχνά αντιμέτωπα με πλοία της λιβυκής ακτοφυλακής. Συχνά είναι ασαφές ποιος πρέπει να αναλάβει τους πρόσφυγες. Επιχειρήσεις διάσωσης καθυστερούν και ως εκ τούτου ανθρώπινες ζωές τίθενται σε κίνδυνο, καταγγέλλει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ).

Η Ιταλία νίπτει τα χείρας της

«Η Ιταλία αποσύρεται ολοένα και περισσότερο από τον συντονισμό των επιχειρήσεων διάσωσης στη Μεσόγειο», επισημαίνει η Γιάνα Τσίρνοχ, εκπρόσωπος της οργάνωσης SOS Mediterranée, προσθέτοντας ότι στόχος είναι το έργο αυτό να περάσει μέχρι το 2020 εξ ολοκλήρου στα χέρια της Λιβύης –μιας χώρας βυθισμένης στις εμφύλιες συγκρούσεις, στην οποία έχουν καταρρεύσει οι κρατικές δομές. Εξοπλισμένη και εκπαιδευμένη από την ΕΕ, η λιβυκή ακτοφυλακή θα μεριμνά προκειμένου να ανακόπτεται η πλεύση μεταναστών προς την Ευρώπη.

Η Διεθνής Αμνηστία κατηγορεί πάντως τμήμα της λιβυκής ακτοφυλακής για συνεργασία με δίκτυα διακινητών και εμπορίας ανθρώπων. Εξάλλου η ανθρώπινη ζωή δεν αξίζει πια σχεδόν τίποτα σε μια χώρα όπου μετανάστες στριμώχνονται σε καταυλισμούς στους οποίους –σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη- «οι βασανισμοί και η κακοποίηση έχουν συστηματικό χαρακτήρα». Η ανθρωπιστική προσέγγιση που είχε η ιταλική κυβέρνηση σε σχέση με τη διάσωση προσφύγων το 2013 έχει τελειώσει, θεωρεί ο Πάολο Κουτίτα από τo ερευνητικό κέντρο Amsterdam Centre for Migration and Refugee Law. Όπως παρατηρεί, οι οργανώσεις βοήθειας μετατράπηκαν έτσι από συνεργάτες σε αντιπάλους και η λιβυκή ακτοφυλακή αναλαμβάνει να απωθεί τους πρόσφυγες για λογαριασμό της Ιταλίας.

Κατά διαστήματα είχαν απομείνει μόλις δύο πολιτικά πλοία που πραγματοποιούσαν διασώσεις στη Μεσόγειο: το Aquarius και το Seefuchs, της γερμανικής πρωτοβουλίας Sea-Eye. Κάποτε ο αριθμός τους ξεπερνούσε τα δέκα. Ορισμένες οργανώσεις διάσωσης προσφύγων αποσύρθηκαν είτε επειδή η χρηματοδότησή τους συρρικνώθηκε λόγω της διάχυτης ξενοφοβίας, είτε επειδή δεν είχαν υπογράψει τον «κώδικα δεοντολογίας» της ιταλικής κυβέρνησης, είτε επειδή τα πλοία τους κατασχέθηκαν.

Ευρωπαϊκή προτεραιότητα να μείνουν μακριά οι πρόσφυγες

Ένα από τα κατασχεθέντα πλοία είναι και το luventa της γερμανικής οργάνωσης Jugend Rettet. Μάλιστα με χθεσινή απόφαση του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου της Ιταλίας το σκάφος παραμένει υπό κατάσχεση. Σύμφωνα με εκπρόσωπο της οργάνωσης, δεν υπάρχει ακόμη αιτιολόγηση της απόφασης του δικαστηρίου να απορρίψει την έφεση που είχε ασκηθεί. Η ιταλική δικαιοσύνη διεξάγει έρευνες εναντίον της γερμανικής οργάνωσης με την υποψία της συνέργειας σε παράνομη μετανάστευση, ωστόσο οκτώ μήνες μετά την κατάσχεση του πλοίου της οργάνωσης δεν έχουν απαγγελθεί συγκεκριμένες κατηγορίες.

Προτεραιότητα της ιταλικής αλλά και εν γένει της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής φαίνεται να είναι σαφώς να κρατήσουν πάση θυσία μακριά πρόσφυγες και μετανάστες. Μετά την υπογραφή της επίμαχης συμφωνίας με τη Λιβύη κατέφθασαν πέρυσι ένα τρίτο λιγότεροι μετανάστες συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά. Φέτος έχουν καταμετρηθεί μέχρι στιγμής περίπου 18.500 έναντι 46.000 πέρυσι. Ωστόσο, έχουν χάσει τη ζωή τους στη θάλασσα πάνω από 550 άνθρωποι. Και τώρα που τα νερά ηρεμούν βαθμιαία μετά το πέρας του χειμώνα οι οργανώσεις διάσωσης αναμένουν αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στη Μεσόγειο.

Ανέτε Ρόιτερ, Ζίμον Κρέμερ (dpa) / Άρης Καλτιριμτζής