Σε ελεύθερη πτώση η τουρκική λίρα

Εδώ και μήνες η τουρκική λίρα βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Από το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του περασμένου καλοκαιριού, το εθνικό νόμισμα της Τουρκίας έχει απολέσει το 30% της αξίας του. Λόγω της πολιτικής αβεβαιότητας και των διαδοχικών τρομοκρατικών χτυπημάτων όλο και περισσότεροι επενδυτές αποσύρουν τα κεφάλαιά τους από τη χώρα.

Ακόμη μεγαλύτερη ανασφάλεια προκαλούν τώρα οι μεγαλεπίβολες βλέψεις του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν για τη συνταγματική αναθεώρηση και την εγκαθίδρυση προεδρικής δημοκρατίας με αυξημένες για τον ίδιο και περιορισμένες για το κοινοβούλιο αρμοδιότητες. Και την ώρα που η λίρα σπάει το ένα αρνητικό ρεκόρ μετά το άλλο, η κεντρική τράπεζα παρακολουθεί ανήμπορη να αντιδράσει.

Δεν αναμένεται βελτίωση της κατάστασης

Από τις αρχές του χρόνου η κατάσταση όμως έχει επιδεινωθεί. Απώλειες της τάξης του 2% ημερησίως θεωρούνται πλέον συνήθεις. Την Τετάρτη μάλιστα η λίρα κατέγραψε νέο απόλυτο αρνητικό ρεκόρ. Εν τω μεταξύ η ισοτιμία του ευρώ διαμορφώνεται στις τέσσερις περίπου λίρες την ώρα που το καλοκαίρι μετά βίας ξεπερνούσε τις τρεις.

Αναλυτές εκτιμούν ότι η κατάσταση δεν πρόκειται να βελτιωθεί άμεσα. «Δεν διαφαίνεται σταθεροποίηση ή και βελτίωση στον ορίζοντα», προβλέπει ο Μάνουελ Σιμ, οικονομολόγος της Bayerische Landesbank. Και την τρέχουσα χρονιά η λίρα θα είναι κάθε άλλο παρά ελκυστική για τους επενδυτές.

Το εθνικό νόμισμα της Τουρκίας άρχισε να τελεί υπό ασφυκτικές πιέσεις ήδη μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου. Η αβεβαιότητα που προκαλούν οι παρούσες πολιτικές εξελίξεις ήρθαν να εντείνουν ακόμη περισσότερο το γενικευμένο κλίμα ανασφάλειας. Η Εθνοσυνέλευση συζητά αυτές τις μέρες την προτεινόμενη από τον Ερντογάν αναθεώρηση του τουρκικού Συντάγματος. Ο τούρκος πρόεδρος επιδιώκει την εισαγωγή ενός προεδρικού συστήματος με διευρυμένες για τον ίδιο αρμοδιότητες. Οι βουλευτές ενέκριναν ήδη τα πρώτα από τα συνολικά 18 άρθρα. Στο τέλος της διαδικασίας το προτεινόμενο νέο Σύνταγμα θα τεθεί και ενώπιον των πολιτών στο πλαίσιο δημοψηφίσματος. Κόμματα της αντιπολίτευσης αντιδρούν έντονα, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο δικτατορίας στην Τουρκία.

Ανεπαρκείς οι παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας

Αυτό που τρομάζει περισσότερο δυνητικούς επενδυτές είναι ένας απρόβλεπτος αρχηγός κράτους που θα αποφασίζει κατά το δοκούν. Και αυτό ασκεί ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στη λίρα. Η κεντρική τράπεζα επιχείρησε να αντιδράσει, επιτρέποντας στις εγχώριες τράπεζες να πουλήσουν μεγαλύτερες ποσότητες δολαρίων απ' ό,τι συνήθως. Το μέτρο αυτό όμως κρίνεται ανεπαρκές. Αναλυτές εκτιμούν ότι σε βάθος χρόνου η κεντρική τράπεζα θα αναγκαστεί να προχωρήσει στην αύξηση των επιτοκίων. Υψηλότερα βασικά επιτόκια όμως θα φέρουν σε ακόμη μεγαλύτερη θέση τη δοκιμαζόμενη τουρκική οικονομία. Ο Ταγίπ Ερντογάν παρακολουθεί πολύ στενά τις κινήσεις της κεντρικής τράπεζας. Και μολονότι δεν αμφισβητεί δημοσίως την ανεξαρτησία της, έχει ζητήσει επανειλημμένως τη μείωση των επιτοκίων. Ως πρόεδρος έχει το δικαίωμα να ασκεί κριτική, όπως λέει, διότι «εγώ θα είμαι αυτός που θα φάει χαστούκι από τους πολίτες και όχι οι γραφειοκράτες της κεντρικής τράπεζας».

Την ίδια ώρα η Τουρκία αντιμετωπίζει ένα χρόνιο έλλειμμα του εμπορικού της ισοζυγίου. Από τις αρχές της χιλιετίας ο όγκος των εξαγωγών είναι σχεδόν κάθε χρόνο μικρότερος από τις εισαγωγές. Αυτό την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη όταν υποχωρεί η αξία της λίρας καθώς οι εισαγωγές γίνονται ακριβότερες. Αυτό οδηγεί με τη σειρά του σε αύξηση του πληθωρισμού που τελευταία κινήθηκε στο 8,5%. Πρακτικά αυτό σημαίνει για τους καταναλωτές μικρότερη αγοραστική δύναμη, με τα ίδια χρήματα στο πορτοφόλι δηλαδή μπορούν να αγοράζουν λιγότερα προϊόντα.

Η αύξηση του βασικού επιτοκίου στην οποία είχε προχωρήσει η κεντρική τράπεζα τον Νοέμβριο πάντως -στο σημερινό 8%- κατάφερε να ανακόψει την αρνητική πορεία της λίρας μόνον πρόσκαιρα. Αμέσως μετά η ελεύθερη πτώση του τουρκικού νομίσματος συνεχίστηκε. Και συνεχίζεται.

Τομπίας Σμιτ (dpa) / Κώστας Συμεωνίδης