Ρωσία: Ρήγματα στο σύστημα Πούτιν

Με εμφανή αμηχανία ο πρόεδρος Βλάντιμιρ Πούτιν παρακολουθεί τη μαζική αύξηση των κρουσμάτων κορωνοϊού. Αν και η Ρωσία βρίσκεται εδώ και πάνω ένα μήνα σε κατάσταση lockdown, στο μέτωπο του ιού οι αριθμοί ανεβαίνουν με ραγδαίο ρυθμό, τελευταία με 10.000 νέα κρούσματα την ημέρα. Ακόμη και ο πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν είναι θετικός στον ιό.

Ο Ρώσος πρόεδρος, που βρίσκεται κλεισμένος στην επίσημη κατοικία του σαν να είναι πολεμικό καταφύγιο, στο προάστιο της Μόσχας Νόβο Ογκαργιόβο, διαχειρίζεται την κρίση σύμφωνα με την άποψη πολλών Ρώσων εντελώς αμυντικά. Και όμως, θα μπορούσε να γιορτάσει μεγάλες επιτυχίες 20 χρόνια μετά την πρώτη ανάληψη της εξουσίας στις 7 Μαΐου. Ο 67χρονος στο μεταξύ πολιτικός μεταθέτει μέσω τηλεδιασκέψεων τη λήψη μη δημοφιλών αποφάσεων στους περιφερειάρχες, που όμως δεν διαθέτουν πραγματικές εξουσίες. Ο ίδιος ο Πούτιν έδωσε βέβαια ένα περιθώριο μέχρι τις 11 Μαΐου, κατά το οποίο δεν υπάρχει λόγω κορωνοϊού υποχρέωση να δουλεύει κανείς, όμως άφησε στη δικαιοδοσία των περιφερειών τις απαγορεύσεις εξόδου μαζί με τις απειλές για αυστηρές ποινές και αστυνομικούς ελέγχους.

Αβεβαιότητα και δυσαρέσκεια

Όχι μόνο τα ποσοστά δημοτικότητάς του βρίσκονται σε πτώση, αλλά διευρύνεται και το κλίμα δυσαρέσκειας, που εκδηλώνεται μέσω του διαδικτύου, γιατί διαδηλώσεις στο δρόμο απαγορεύονται. “Ο Πούτιν μεταβάλλεται σε εχθρό της πολυσυζητημένης σταθερότητας” παρατηρεί ο Αντρέι Περζέφ, πολιτικός επιστήμων από τη δεξαμενή σκέψης Carnegie Center της Μόσχας, “ο Πούτιν μεταβάλλεται σε αντί-Πούτιν”. 

Ο εμπειρογνώμων διαπιστώνει ότι ο Ρώσος πρόεδρος σαν να έχει χάσει την αίσθηση της πραγματικότητας, όταν για παράδειγμα διατείνεται ότι το 70% των Ρώσων ανήκει στη μεσαία τάξη.  Δηλαδή, όποιος κερδίζει 17.000 ρούβλια το μήνα, το αντίστοιχο των 200 ευρώ, πληροί τα κριτήρια.

Επίσης ο Περζέφ διαπιστώνει ότι ο Πούτιν δεν ακούει πλέον τους συμβούλους του και κάνει λάθη. Φέρνει ως παράδειγμα τη μεγαλύτερη συνταγματική τροποποίηση στην ιστορία της χώρας, που επιτρέπει στον Πούτιν να παραμείνει κι άλλο στην εξουσία και υπενθυμίζει τη διένεξη μεταξύ Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας για την τιμή πετρελαίου. Στην τωρινή κρίση, οι Ρώσοι βλέπουν τον ηγέτη τους να υιοθετεί ασυνήθιστα χαμηλούς τόνους, κάτι που δεν θυμίζει σε τίποτα τον άνδρα που εμφανιζόταν στο παρελθόν με γυμνό στέρνο, άλλοτε σαν αθλητής του τζούντο, κάτι σαν σούπερμαν. Στο μεταξύ πυκνώνουν οι εκκλήσεις απελπισμένων πολιτών και επιχειρηματιών που ζητούν βοήθεια, που καλούν τον πρόεδρο να ανοίξει το «πουγκί» του. Αν και η Ρωσία είναι μια από τις χώρες με τα μεγαλύτερα αποθέματα συναλλάγματος και χρυσού στον κόσμο, η κυβέρνηση δεν δίνει κρατική στήριξη σε αυτήν την τόσο κρίσιμη περίοδο, όπως το κάνουν πολλές άλλες κυβερνήσεις.

Φόβοι για ανεργία και φτώχεια 

Ο Αλεξέι Ναβάλνι, πολιτικός της αντιπολίτευσης, παρουσίασε σχέδιο με πέντε βήματα για τη σωτηρία των πολιτών και της οικονομίας. Ζητά την καταβολή άμεσης βοήθειας ύψους 20.000 ρουβλίων ανά πολίτη. Στα μέσα κοινωνικά δικτύωσης κατακλύζεται από μηνύματα απελπισμένων ανθρώπων, που δεν ξέρουν πώς θα τα βγάλουν πέρα. Σε πολλές περιοχές μοιράζονται πακέτα βοήθειας, ακόμη και σε είδος. Όμως το Κρεμλίνο απέκρουσε τις προτάσεις Ναβάλνι ως λαϊκιστικές.  Η πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας Ελβίρα Ναμπιουλίνα προειδοποίησε ότι τέτοια οικονομικά πακέτα βοήθειας οδηγούν στην έκρηξη του πληθωρισμού. Μέλημά της είναι να σώσει το ρούβλι από την κατάρρευση μετά το κραχ στις τιμές πετρελαίου. Το ρωσικό νόμισμα είναι συνδεδεμένο με τη τιμή του πετρελαίου και γι’ αυτό έχασε μαζικά από την αξία του απέναντι στο δολάριο και το ευρώ. Η τράπεζα έριξε συνάλλαγμα στην αγορά για να στηρίζει το ρούβλι. Λόγω της χαμηλής τιμής του πετρελαίου ο προϋπολογισμός εμφανίζει τρύπα πολλών δις. 

Πολλοί φοβούνται επιστροφή της χώρας στη φτώχεια της δεκαετίας του 1990. Ο Πούτιν διασφάλισε κατ’ αρχήν στη Ρωσία χρόνια ανάπτυξη και μετά το χάος έκανε τη χώρα να αποκτήσει αυτοπεποίθηση στον στρατιωτικό τομέα. Τώρα ωστόσο η Ρωσία μοιάζει ξαφνικά αδύναμη σε μια δύσκολη στιγμή, γράφει στην ανάλυσή του ο καθηγητής Οικονομίας Γεβγένι Γκοντμάχερ. Ο αριθμός των ανέργων απειλεί να αγγίξει τα δέκα εκατομμύρια. Ο ιός, οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, οι κυρώσεις της Δύσης λόγω του ουκρανικού, όλα αυτά απειλούν να τινάξουν στον αέρα το έργο ζωής του Πούτιν, πιστεύουν πολλοί εμπειρογνώμονες.  

Σε ποιον κόσμο ζει ο πρόεδρος

Η απογοήτευση ακόμη κι ανάμεσα στους οπαδούς του είναι μεγάλη. Νοσταλγούν έναν Πούτιν με ηγετικές ικανότητες και αποφασιστικότητα, όπως τόσο συχνά σε αυταρχικά καθεστώτα. Κυρίως από τον τομέα υγείας πληθαίνουν πληροφορίες για γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό που δεν έχουν προστατευτικές μάσκες και που κάποια στιγμή θα πεθάνουν από τον Covid-19.  Όλα αυτά δεν ταιριάζουν με την εικόνα που έχουν πλάσει τα κρατικά ΜΜΕ ότι η Ρωσία έχει τα πάντα υπό έλεγχο.

Πολλοί διερωτήθηκαν σε ποιον κόσμο ζει ο πρόεδρός τους, όταν σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα για το Πάσχα τον έβλεπαν να κάθεται μπροστά στο τζάκι, να πίνει τσάι και να τρώει γλυκό με την κλασσική φράση ότι όλα θα πάνε καλά.

Το Carnegie Center διακρίνει ρήγματα στο σύστημα Πούτιν. Ο Αντρέι Κολέσνικοφ από το Carnegie Center υποστηρίζει ότι η πολιτική κρίση είναι μεγαλύτερη από την οικονομική. Ακόμη και το άγραφο κοινωνικό συμβόλαιο, σύμφωνα με το οποίο το Κρεμλίνο φροντίζει για την ευημερία των ανθρώπων κι αυτοί σε αντάλλαγμα μένουν εκτός πολιτικής, οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Για πολλούς Ρώσους η κορωνοκρίση αποτελεί αυτή τη στιγμή στοίχημα επιβίωσης.

Ουλφ Μάουντερ, dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου