Πώς να γίνετε εκατομμυριούχος με μία μπανάνα

Πόσα εκατομμύρια θα δίνατε για μία μπανάνα; Φαντάζει παράλογο, αλλά είναι ένα ερώτημα βγαλμένο από τη ζωή: Το έργο του Ιταλού καλλιτέχνη, Μαουρίτσιο Κατελάν, με τον τίτλο Comedian, μία μπανάνα κολλημένη με ταινία στον τοίχο, δημοπρατήθηκε στη Νέα Υόρκη. Δεν πρόκειται βέβαια για κάποια μπανάνα από χρυσό ή κάποια μπανάνα επεξεργασμένη ώστε να ζήσει για μία αιωνιότητα: Είναι μία απλή, συμβατική και βρώσιμη μπανάνα. Το… πρωτότυπο αυτό έργο δημοπρατήθηκε στον οίκο Sotheby’s για 6,2 εκατομμύρια δολάρια, δηλαδή περίπου 5,9 εκατομμύρια ευρώ. Οι αρχικές εκτιμήσεις έπεσαν έξω, καθώς υπολόγιζαν ότι θα φτάσει το 1,5 εκατομμύριο δολάρια.

Οι μπανάνες, όπως είναι γνωστό, σαπίζουν. Ωστόσο, ο αγοραστής του έργου θα παραλάβει μία φρέσκια, κατακίτρινη μπανάνα – συνοδευόμενη από κολλητική ταινία και λεπτομερείς οδηγίες για την έκθεση του έργου, καθώς και ένα πιστοποιητικό αυθεντικότητας.

Μπανάνες και Τέχνη

Ο Κατελάν, γνωστός για τα σατιρικά και προκλητικά του έργα, προκάλεσε μεγάλη αίσθηση με αυτό το έργο ήδη από το 2019 στην έκθεση τέχνης Art Basel Miami Beach. Η γκαλερί Perrotin πούλησε τότε τρία αντίγραφα του έργου σε τιμές που κυμαίνονταν από 120.000 έως 150.000 δολάρια.

Σε συνέντευξή του το 2021 στο περιοδικό The Art Newspaper, ο Κατελάν δήλωσε: «Για μένα, το Comedian δεν ήταν ένα αστείο, αλλά ένα ειλικρινές σχόλιο και μια σκέψη για το ποια πράγματα εκτιμάμε». Στις εκθέσεις τέχνης, εξήγησε, κυριαρχούν βιασύνη και εμπόριο. Έτσι σκέφτηκε: «Μπορώ να πουλήσω μια μπανάνα, όπως κάποιοι άλλοι πουλάνε πίνακες». Ήθελε, τόνισε, να παίξει με τους δικούς του κανόνες. Το Comedian μονοπώλησε τότε τις συζητήσεις, αναστατώνοντας τον κόσμο της τέχνης. Κριτικοί το χαρακτήρισαν ως «ένα ευφυέστατο σχόλιο για την καταναλωτική κουλτούρα και την ίδια την τέχνη». Άλλοι το χαρακτήρισαν ως ένα από τα χειρότερα έργα που έχει παρουσιαστεί ποτέ σε καλλιτεχνική έκθεση.

Από τον Άντι Γουόρχολ μέχρι τη Φρίντα Κάλο

Ο διάσημος Άντι Γουόρχολ, ο οποίος προερχόταν από τον κόσμο της διαφήμισης, αξιοποιούσε επίσης μοτίβα εμπνευσμένα από απλά οικιακά αντικείμενα - μεταξύ αυτών και μπανάνες. Η εικόνα της μπανάνας του Γουόρχολ έγινε εξώφυλλο δίσκου για το συγκρότημα Velvet Underground.

Σε αντίθεση με τον Κατελάν, ο Γουόρχολ έβλεπε το έργο του κατάλληλο για μαζική αγορά και πωλήσεις. Και φυσικά, όπως άλλωστε ταιριάζει και στον Γουόρχολ, ο Αμερικανός καλλιτέχνης δεν κατοχύρωσε ποτέ την εμβληματική εικόνα της μπανάνας του με πνευματικά δικαιώματα, προσελκύοντας έτσι άλλους καλλιτέχνες να ακολουθήσουν τα χνάρια του.

Ένας από τους μιμητές είναι ο Γερμανός Τόμας Μπαουμγκέρτελ, ο οποίος έχει κάνει στένσιλ τη δική του εκδοχή της μπανάνας του Γουόρχολ σε προσόψεις πάνω από 4.000 κτιρίων, μουσείων και γκαλερί, σε όλο τον κόσμο. Μία δράση που ξεκίνησε το 1986 και μετέτρεψε το κίτρινο φρούτο σε σύμβολο για την ίδια την τέχνη.

Η μπανάνα, όπως και τα φρούτα γενικότερα, αποτελούσε πάντα ένα σημαντικό καλλιτεχνικό μοτίβο. Λόγω μάλιστα του ιδιαίτερου σχήματός της, η μπανάνα συμβόλιζε συχνά και την ανδρική σεξουαλικότητα - όπως υποδηλώνει και το έργο του Γουόρχολ. Αλλά η μπανάνα έπαιξε επίσης ρόλο και στα έργα της Μεξικανής ζωγράφου Φρίντα Κάλο.

Το κίτρινο φρούτο, λόγω της καταγωγής του, δίνει σε κάθε περίπτωση ένα κάπως "εξωτικό άρωμα" στην τέχνη - τουλάχιστον στους Ευρωπαίους καλλιτέχνες...

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου