Πώς έξι Ρώσοι λιποτάκτες βρήκαν καταφύγιο στη Γαλλία

 «Οι λιποτάκτες δεν είναι προδότες και η λιποταξία δεν είναι έγκλημα, επειδή εν προκειμένω δεν υπάρχει καμία άλλη διέξοδος», λέει ο Αλεξάντερ στην DW. Όπως τονίζει, πρόκειται για «μία συνετή απόφαση ενός ανθρώπου με καλή ανατροφή, ο οποίος δεν θέλει να συμμετάσχει σε έναν επεκτατικό πόλεμο».

Ο Αλεξάντερ είναι ένας από τους έξι Ρώσους λιποτάκτες που ήρθαν στο Παρίσι μέσα στους τελευταίους μήνες, έχοντας ταξιδέψει στη Γαλλία από τη Ρωσία μέσω Καζακστάν με την ελπίδα να λάβουν πολιτικό άσυλο.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της οργάνωσης Pro Asyl από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία έως και τον Σεπτέμβριο του 2023τουλάχιστον 250.000 Ρώσοι λιποτάκτες ζήτησαν προστασία σε άλλες χώρες, όπως στο Καζακστάν, τη Γεωργία, την Αρμενία, την Τουρκία, τη Σερβία και το Ισραήλ – σε κράτη του χώρου Σένγκεν κατευθύνθηκαν πάντως ελάχιστοι, αφ’ ενός μεν επειδή δεν υπάρχει κάποια προσφυγική οδός από τη Ρωσία προς αυτές τις χώρες, αφ’ ετέρου δε επειδή το κανονιστικό πλαίσιο για την έκδοση θεωρήσεων στα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι αρκετά αυστηρό.

Η πρωτιά της Γαλλίας στην ΕΕ

Η Γαλλία έγινε το πρώτο κράτος της ΕΕ που επιτρέπει σε Ρώσους στρατιωτικούς, που αντιτίθενται στον πόλεμο, να εισέλθουν στη χώρα χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα – οι άνδρες είχαν περάσει από έλεγχο στο Καζακστάν.

«Αντιλαμβάνομαι τις ανησυχίες των κρατών της Δύσης και τον δισταγμό τους να μοιράζουν απλόχερα ταξιδιωτικά έγγραφα σε λιποτάκτες, μιας και ανάμεσα σε αυτούς θα μπορούσαν να υπάρχουν και πράκτορες της ρωσικής μυστικής υπηρεσίας FSB ή εγκληματίες πολέμου», λέει ο Αλεξάντερ.

«Έχουμε ελέγξει τις ιστορίες και των έξι λιποτακτών», διαβεβαιώνει την DW ο Αλεξέι Αλσάνσκι από τη ρωσική ομάδα αναλυτών Conflict Intelligence Team (CIT). Ο Αλσάνσκι, ο οποίος ήταν επίσης στον ρωσικό στρατό παλαιότερα, βοήθησε τους λιποτάκτες να έρθουν στη Γαλλία.

Εγκαταλείποντας τον ρωσικό στρατό

Από τους έξι άνδρες μόνο ο νεαρός αξιωματικός Αλεξάντερ συμμετείχε ενεργά στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Όταν είχε φτάσει στα ουκρανικά σύνορα τον Φεβρουάριο του 2022, του είχε δοθεί η εντύπωση πως πρόκειται για στρατιωτική άσκηση. «Δεν είχαμε λάβει διαταγή να επιτεθούμε στην Ουκρανία, απλώς περάσαμε τα ουκρανικά σύνορα και τότε καταλάβαμε τι συνέβαινε. Ήμουν σοκαρισμένος και δεν ήξερα γιατί είμαστε στην Ουκρανία», θυμάται ο Αλεξάντερ, προσθέτοντας πως δεν ήθελε να συμμετάσχει στην επίθεση – αν και κατάλαβε αμέσως πως δεν μπορούσε απλώς να κάνει μεταβολή και να γυρίσει πίσω. «Είτε θα με πυροβολούσαν οι σύντροφοί μου είτε θα με συλλάμβαναν στα σύνορα. Έπρεπε να βρω έναν νόμιμο τρόπο να επιστρέψω στη Ρωσία», λέει ο λιποτάκτης.

Όταν έλαβε τελικά άδεια, υπέβαλε αμέσως στη Ρωσία αίτηση απόλυσης από τον στρατό. Τον Σεπτέμβριο του 2022 όμως διατάχθηκε επιστράτευση. «Τότε κατάλαβα πως υπάρχουν τρεις επιλογές: να μπω φυλακή, να επιστρέψω στο μέτωπο ή να εγκαταλείψω τη Ρωσία», λέει ο Αλεξάντερ.

Το Καζακστάν ως ενδιάμεση στάση

Μία από τις ελάχιστες χώρες που υποδέχονται Ρώσους ακόμη και χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα είναι το Καζακστάν. Γι’ αυτό και πολλοί αποφασίζουν να διαφύγουν εκεί – όπως και ο Αλεξάντερ. Από εκεί επικοινώνησε με ακτιβιστές, προκειμένου να μπορέσει να κάνει αίτηση ασύλου.

«Ήξερα πως θα είναι δύσκολο να λάβω καθεστώς προστασίας στο Καζακστάν, καθώς πρόκειται για μία χώρα που εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία», λέει ο λιποτάκτης. «Πάντως, αν και δεν μου αναγνωρίστηκε καθεστώς πρόσφυγα, παρατάθηκε τουλάχιστον η νόμιμη παραμονή μου στη χώρα».

Ταυτοχρόνως «χτύπησε την πόρτα» διαφόρων πρεσβειών δυτικών κρατών ζητώντας βοήθεια. Μετά από δύο χρόνια κατάφερε τελικά να ταξιδέψει στη Γαλλία. «Λάβαμε τη σχετική άδεια, επειδή τασσόμαστε ενεργά κατά του πολέμου – και όχι επειδή είμαστε λιποτάκτες», τονίζει.

Κανένα στοιχείο για εγκλήματα πολέμου

«Το είχε απλώς η μοίρα του να συμμετάσχει στην εισβολή», λέει ο Αλσάνσκι για τον Αλεξάντερ. Όσον αφορά τον τελευταίο, δεν υπάρχει τίποτα που να καταδεικνύει πως ο Αλεξάντερ ενδέχεται να διέπραξε εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.

Ο ειδικός χαίρεται που ο Αλεξάντερ έλαβε προστασία – μία άποψη που δεν θα συμμερίζονταν πολλοί Ουκρανοί. Για τους ανθρώπους εκεί «είναι δύσκολο να δουν τα πράγματα και από την οπτική του άλλου και να αντιληφθούν πως υπάρχουν και Ρώσοι στρατιώτες που δεν θέλουν να πολεμούν στην Ουκρανία», εξηγεί. Εξάλλου, κατά τη διάρκεια της εισβολής πολλοί από τους στρατιώτες προσπαθούσαν απλώς να επιβιώσουν.

Ο Αλσάνσκι υπενθυμίζει πως βάσει διεθνούς δικαίου δεν θεωρείται εγκληματίας πολέμου οποιοσδήποτε έχει συμμετάσχει απλώς σε έναν πόλεμο. Αντιθέτως, το δίκαιο «διασφαλίζει πως σε μία ένοπλη σύγκρουση δικαιούνται προστασία όλοι όσοι δεν έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου».

Κριτική στη ρωσική κοινωνία των πολιτών

Σύμφωνα με την ομάδα CIT, από την έναρξη του πολέμου ο αριθμός των Ρώσων λιποτακτών αυξάνεται διαρκώς. Πρόκειται για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, το οποίο όμως δεν στηρίζεται από την υπόλοιπη κοινωνία, όπως λέει ο Αλσάνσκι – παρ’ ότι η λιποταξία αποτελεί «ένα πραγματικά γενναίο βήμα».

«Όταν κάποιος συμμετέχει σε μία αντιπολεμική διαδήλωση κρατώντας ένα πλακάτ που γράφει “Όχι στον πόλεμο!” και καταλήγει στη φυλακή, αντιμετωπίζεται ως ήρωας – και υπάρχουν διεθνή προγράμματα που βοηθούν τέτοια άτομα, ώστε να λάβουν βίζα στο εξωτερικό», παρατηρεί ο ειδικός.

«Όταν όμως κάποιος διαφεύγει από τη Ρωσία, έχοντας περάσει εβδομάδες μέσα σε έναν λάκκο, εξασθενημένος από την πείνα και ξυλοφορτωμένος, επειδή αρνήθηκε να λάβει μέρος στον πόλεμο του Πούτιν, αυτός ο άνθρωπος είναι μόνος του», λέει ο Αλσάνσκι.

Τέτοιοι άνθρωποι λαμβάνουν συνήθως βοήθεια από ανθρωπιστικές οργανώσεις του εξωτερικού. «Η ρωσική κοινωνία των πολιτών δεν προτίθεται να βοηθήσει λιποτάκτες», επισημαίνει ο ειδικός, προσθέτοντας πως η στάση αυτή του φαίνεται «άδικη».

Πλέον οι έξι Ρώσοι δραστηριοποιούνται στη Γαλλία, όπου έχουν δημιουργήσει και μία ομάδα, με στόχο να βοηθήσουν και άλλους Ρώσους λιποτάκτες.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς