Πόσο ρεαλιστική είναι η επιστήμη στην οθόνη;

Στον κόσμο του κινηματογράφου και της τηλεόρασης εμφανίζονται επιστήμονες κάθε είδους: Ο μεγαλομανής Δόκτωρ Φράνκενσταϊν, ο λάτρης της περιπέτειας αρχαιολόγος Ιντιάνα Τζόουνς, ο Ντοκ Μπράουν με τη χρονομηχανή του, οι μελετητές των δεινοσαύρων από το Τζουράσικ Παρκ και οι πειραματικοί φυσικοί της άκρως πετυχημένης αμερικανικής τηλεοπτικής σειράς Big Bang Theory. Η συγκεκριμένη σειρά, της οποία ξεκινά στη Γερμανία αισίως η δέκατη σεζόν, ξεχωρίζει για τη λεπτομερή επιστημονική επεξεργασία του σεναρίου της. Μάλιστα η Μάργκαρετ Βάιτεκαμπ, επιμελήτρια του Εθνικού Μουσείου Αεροναυπηγικής και Διαστήματος στη Ουάσιγκτον (National Air and Space Museum) αφιέρωσε στη δημοφιλή σειρά μια ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Physics Today.

Για την επιμέλεια του επιστημονικού περιεχομένου των επεισοδίων οι δημιουργοί της σειράς ζητούν τη συνδρομή του Ντέιβιντ Ζάλτσμπεργκ, καθηγητή Φυσικής και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Ειδικά για τα πρώτα επεισόδια οι ηθοποιοί χρειάστηκε να εξοικειωθούν με την απαιτητική επιστημονική ορολογία που χρησιμοποιείται διαρκώς στη σειρά. Το επιστημονικό περιβάλλον της σειράς είναι τόσο ρεαλιστικό ώστε αρκετοί γνωστοί επιστήμονες, όπως ο αστροφυσικός Νιλ ντε Γκρας Τάισον, αποδέχθηκαν την πρόσκληση για μια σύντομη εμφάνιση δίπλα στους τηλεοπτικούς πρωταγωνιστές.

Εκτός από το ρεαλιστικό επιστημονικό φόντο της όμως, η σειρά παρουσιάζει και μια στερεότυπη εικόνα που έχει επικρατήσει για τους επιστήμονες, παρατηρεί η Μάργκαρετ Βάιτενκαμπ. Αυτή του «nerd» (σπασίκλα), που έχει προβλήματα κοινωνικής συναναστροφής και προσαρμοστικότητας και είναι βυθισμένος στον κόσμο της επιστήμης του. Επίσης διαδεδομένα κλισέ είναι αυτά του τρελοεπιστήμονα αλά Τζέκιλ και Χάιντ και του ερευνητή που κυνηγά την περιπέτεια, όπως στον Κώδικα ντα Βίντσι, επισημαίνει η καθηγήτρια ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Μπίλεφελντ Πέτρα Πανζεγκράου.

Επανάληψη δημοφιλών κλισέ

Η ίδια ανέλυσε πάνω από 220 ταινίες του 20ού αιώνα με επιστημονικά σημεία αναφοράς, διαπιστώνοντας ότι πάνω από 82% των πρωταγωνιστών ήταν άνδρες. Όπως παρατήρησε, οι γυναικείοι ρόλοι είναι σπανιότεροι και περιορίζονται σε πολλές περιπτώσεις σε υποδεέστερους χαρακτήρες, όπως αυτόν της επιστημονικής βοηθού.

Σε κάθε περίπτωση οι συντελεστές κινηματογραφικών ταινιών και τηλεοπτικών σειρών με πρωταγωνιστές επιστήμονες ή ιδιοφυείς χαρακτήρες θέλουν κατά πρώτο λόγο να φτιάξουν ενδιαφέροντες ήρωες που να τραβούν την προσοχή του κοινού, τονίζει η Πέτρα Πανζεγκράου. Και σε πολλές περιπτώσεις το πετυχαίνουν, όπως δείχνει και η πετυχημένη βρετανική σειρά Σέρλοκ, με πρωταγωνιστή τον διάσημο ήρωα των βιβλίων του Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ. Σε αυτήν φαίνεται ότι ακόμη και παράλογα ευφυείς ήρωες με αυτιστικά χαρακτηριστικά μπορούν να ενθουσιάσουν τους θεατές.

Τι λένε όμως γι' αυτό οι επιστήμονες; «Ο Σέρλοκ είναι για μένα μια καλή ψυχαγωγική σειρά. Αλλά δεν έχει καμία σχέση με την επιστήμη», σχολιάζει η αμερικανίδα ερευνήτρια Νευρολογίας Σούζαν Κέστερ.

Αντρέα Μπαρτελεμί, dpa / Άρης Καλτιριμτζής