Ποιος σώζει ακόμα πρόσφυγες στη Μεσόγειο;

Η Μεσόγειος είναι ένα μέρος άκρως επικίνδυνο, ιδίως για μετανάστες που προσεγγίζουν την Ευρώπη διά θαλάσσης, πολύ συχνά με σαπιοκάραβα. Οι επικίνδυνες διελεύσεις αυξάνονται, ενώ πριν από λίγες ημέρες, ένα σκάφος με τουλάχιστον 150 επιβαίνοντες ναυάγησε στα ανοικτά των ακτών της Καλαβρίας και 62 άτομα σκοτώθηκαν. Λόγω της θέσης της στην κεντρική Μεσόγειο, η Ιταλία έχει ιδιαίτερη ευθύνη. Οι μετανάστες που πατούν για πρώτη φορά το πόδι τους εκεί δικαιούνται να υποβάλλουν αίτηση χορήγησης ασύλου.

Σύμφωνα με το ιταλικό υπουργείο Εσωτερικών της Ρώμης, κατά το πρώτο δίμηνο του 2023 έχουν φτάσει 14.104 πρόσφυγες και μετανάστες, περίπου οι τριπλάσιοι συγκριτικά με την ίδια περίοδο το 2021 και 2022.

Τι μέτρα έχει λάβει η Τζόρτζια Μελόνι;

Μετά την τραγωδία της Καλαβρίας, η Μελόνι αποφάσισε να «σταματήσει την παράνομη μετανάστευση για να αποφευχθούν περαιτέρω τραγωδίες», περνώντας διάταγμα για τον περιορισμό των ΜΚΟ διάσωσης στη θάλασσα. Πλέον, τα πλοία διάσωσης θα αναφέρουν αμέσως μια ενδεχόμενη επιχείρηση και θα κατευθύνονται σε ιταλικό λιμάνι δίχως να μπορούν να αναλάβουν πολλές αποστολές διάσωσης στην ίδια περιοχή σε σύντομο χρονικό διάστημα. Πάνω απ' όλα, όμως, συχνά θα κατευθύνονται σε απομακρυσμένα λιμάνια στη βόρεια Ιταλία, όπως συνέβη με το "Ocean Viking", το οποίο αφ’ ότου ολοκλήρωσε μια αποστολή διάσωσης κοντά στις λιβυκές ακτές, στάλθηκε εν συνεχεία στη Ραβέννα, ένα λιμάνι που βρίσκεται πιο κοντά στο Λονδίνο παρά στη Λιβύη.

Η ιταλική κυβέρνηση υποστηρίζει ακόμη ότι οι διασωθέντες θα πρέπει να υποβάλλονται στη διαδικασία χορήγησης ασύλου από τις χώρες-σημαίας των διασωστικών πλοίων και όχι από αυτές που πρώτες υποδέχονται τους ανθρώπους. Ωστόσο, το αίτημα αυτό είναι νομικά αμφιλεγόμενο, καθώς οι επιχειρήσεις διάσωσης λαμβάνουν χώρα σε διεθνή ύδατα και τα πληρώματα των πλοίων δεν ενεργούν για λογαριασμό των κυβερνήσεών τους.

Πώς αντιδρούν οι ιδιώτες διασώστες στην πίεση;

Λίγο αφότου έγινε γνωστό το διάταγμα, 18 ΜΚΟ διάσωσης στη θάλασσα και άλλοι υποστηρικτές εξέφρασαν από κοινού τη «βαθύτατη ανησυχία τους σχετικά με την προσπάθεια μιας ευρωπαϊκής κυβέρνησης να εμποδίσει την παροχή βοήθειας προς τους ανθρώπους που κινδυνεύουν στη θάλασσα», με ένα διάταγμα που παραβιάζει «τη διεθνή ναυτιλιακή νομοθεσία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους ευρωπαϊκούς νόμους» και θα πρέπει να προκαλέσει την αντίδραση των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και κρατών.

Οι οργανώσεις είναι αποφασισμένες να συνεχίσουν το έργο τους. Το πλοίο "Geo Barents" των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, από την άλλη πλευρά, έχει παραλύσει προς το παρόν, όντας υπό κράτηση στη Σικελία με κατηγορίες πως το πλήρωμά του παραβίασε τους νέους κανονισμούς, ενώ υπάρχει ακόμη ο κίνδυνος επιβολής προστίμου. Πάντως, οι οργανώσεις και τα διασωστικά τους σκάφη πληθαίνουν, ενώ άλλες, όπως η ιταλική Emergency, διευρύνουν το πεδίο δραστηριοποίησής τους. Οργανώσεις όπως οι Mission Lifeline και Open Arms είναι επίσης παρούσες στην κεντρική Μεσόγειο με μεγαλύτερα πλοία ενώ επιχειρούν στην περιοχή πολλά μικρότερα πλοία, αλλά και δύο αεροσκάφη.

Θα μπορούσε η πρόσφατη τραγωδία να είχε αποφευχθεί;

Η Βερόνικα Αλφόνζι της Open Arms γράφει ότι το ναυάγιο στα ανοικτά της Καλαβρίας «δεν είναι τραγωδία, αλλά αποτέλεσμα πολιτικών αποφάσεων», αιτούμενη να επανεκτιμηθεί η δράση της ακτοφυλακής. Κατόπιν ειδοποίησης από τη Frontex, «δύο περιπολικά σκάφη έφυγαν για να αναζητήσουν το πλοίο, αλλά στη συνέχεια γύρισαν πίσω λόγω κακών καιρικών συνθηκών. Το πώς συνέβη αυτό πρέπει να διερευνηθεί διότι ποτέ δεν εγκαταλείπεται ένα σκάφος που βρίσεται σε κίνδυνο, σε καμία περίπτωση». Το πλοίο που συνετρίβη είχε ξεκινήσει από τη Σμύρνη, σε ένα δρομολόγιο που ακολουθούν εκατοντάδες μετανάστες το τελευταίο διάστημα. Οι αρχές της Καλαβρίας προσπάθησαν να βοηθήσουν, ωστόσο δεν υπάρχει καμία δομημένη κυβερνητική αποστολή διάσωσης εκεί, όπως δεν υπάρχει και στην κεντρική Μεσόγειο.

Ντάβιντ Ελ

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς