Ποιος ήταν ο Εμπραχίμ Ραΐσι

Ο Εμπραχίμ Ραΐσι θα μείνει στην ιστορία ως ο εισαγγελέας, ο «δικαστής του θανάτου» που εκτέλεσε χιλιάδες αντιπάλους του καθεστώτος. Ο θάνατός του με έναν τόσο απροσδόκητο τρόπο έρχεται λίγο διάστημα μετά την άνευ προηγουμένου επίθεση με ντρόουνς και πυραύλους κατά του Ισραήλ. Ποιος ήταν ο Ραΐσι, επικεφαλής μιας τόσο ιστορικής χώρας, αλλά τόσο βασανισμένης; Γεννήθηκε τον Δεκέμβριο του 1960 ως γιός ενός κληρικού στην προσκυνηματική πόλη Μασχάντ του βόρειου Ιράν. Ήταν μόλις 18 ετών όταν ανατράπηκε ο Σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλεβί το 1979. Νεαρός φοιτητής Θεολογίας τότε, ο Ραΐσι αντελήφθη πολύ γρήγορα ποιες ευκαιρίες του ανοίγονταν με αυτή την πολιτική ανατροπή. Αν και οι γνώσεις του για τον ισλαμικό νόμο ήταν περιορισμένες τότε, μόλις δύο χρόνια αργότερα διορίστηκε εισαγγελέας για την πόλη Καράτζ κοντά στην Τεχεράνη.

Σκληροπυρηνικός μέχρι τέλος

Εκεί έγινε γνωστός για την ανελέητη δίωξη των αντιπάλων του καθεστώτος. Η επιρροή του στο ισλαμικό σύστημα της χώρας του ήταν τεράστια. Ως ένας από τους τέσσερις δικαστές της Σαρία, ο Ραΐσι είχε την ευθύνη για την εκτέλεση χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων ήδη από το 1988. Όταν οι Ιρανοί διαδήλωναν κατά της επανεκλογής του προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ το 2009, οι αντίπαλοι του καθεστώτος οδηγήθηκαν στη φυλακή. Ο Ραΐσι ανέλαβε να διερευνήσει τους ισχυρισμούς ότι οι διαδηλωτές είχαν βιαστεί στη φυλακή. Ωστόσο, όταν ολοκλήρωσε την έρευνά του, δεν ήταν εκείνοι που κατηγορήθηκαν ως υπεύθυνοι που κατέληξαν στο δικαστήριο, αλλά εκείνοι που είχαν διατυπώσει τις κατηγορίες. Λόγω των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων το 2019, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις σε βάρος του Ραΐσι. Στις 18 Ιουνίου του 2021 εξελέγη πρόεδρος της χώρας μέσα σε κλίμα δυσαρέσκειας για την οικονομική κατάσταση στη χώρα. Στον προεκλογικό αγώνα δεσμεύτηκε ότι θα τηρήσει τη συμφωνία με τη Δύση για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας του. 

"Απόκτηση πυρηνικών όπλων δεν υπάρχει καθόλου στο δόγμα μας" είχε υποστηρίξει. "Απαγορεύεται, όχι εξαιτίας των διεθνών κανόνων ή της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, αλλά λόγω του ηγέτη των μουσουλμάνων και του σοφού ηγέτη της επανάστασης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ που σε θρησκευτική μας αναφορά έχει εκδώσει φετφά ότι αυτό απαγορεύεται, και σε αυτή τη βάση αυτό δεν υπάρχει στο δόγμα μας". Ωστόσο, μετά την εκλογή του ως προέδρου, η οικονομική κατάσταση στο Ιράν και υπό το βάρος των διεθνών κυρώσεων επιδεινώθηκε. Ο Ραΐσι επικεντρώθηκε κυρίως στη λήψη μέτρων κατά των αντιφρονούντων. Σκλήρυνε τα μέτρα λογοκρισίας και την παρακολούθηση των ακτιβιστών της αντιπολίτευσης. Ο αριθμός των εκτελέσεων αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της προεδρίας του. Κυρίως οι γυναίκες και μέλη των θρησκευτικών μειονοτήτων ένιωσαν τις απίστευτες διώξεις.

Μαχσά Αμινί, σύμβολο βίας κατά γυναικών

Το φθινόπωρο του 2022 ο θάνατος της κουρδικής καταγωγής Μαχσά Αμινί προκάλεσε μαζικές διαμαρτυρίες στο Ιράν. Η νεαρή γυναίκα πέθανε υπό αστυνομική επιτήρηση αφού συνελήφθη από την αστυνομία ηθών, επειδή δήθεν δεν συμμορφώθηκε στους ενδυματολογικούς κανόνες του Ισλάμ. Ο θάνατός της πυροδότησε διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα. Το πρόσωπό της έγινε σύμβολο της βίας κατά των γυναικών στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.  Οι δυνάμεις ασφαλείας απάντησαν με βία και σκληρές ποινές. Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές συνελήφθησαν, πολλοί σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων και αρκετοί εκτελέστηκαν. Οι διαδηλώσεις βύθισαν την πολιτική ηγεσία στη χειρότερη κρίση των τελευταίων δεκαετιών. Ο Ραΐσι κατηγόρησε ξένους παράγοντες για την υποδαύλιση των ταραχών. Η ΕΕ επέβαλε επανειλημμένα κυρώσεις κατά του Ιράν για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και λόγω της υποστήριξης της Ρωσίας στον επιθετικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

"Οι κυρώσεις κατά του ιρανικού λαού πρέπει να αρθούν" είχε πει τελευταία σε μια από τις διεθνείς διασκέψεις. "Θα υποστηρίξουμε κάθε διπλωματικό στόχο που θα φέρει σε πέρας αυτόν τον στόχο". Αλλά ο Εμπραχίμ Ραΐσι δεν ήταν πολιτικός του διαλόγου και της συνεννόησης. Το βαθύ μίσος του προς το Ισραήλ λίγο έλλειψε να οδηγήσει την παγκόσμια κοινότητα στο κατώφλι ενός παγκοσμίου πολέμου. Ίσως το μόνο θετικό σημάδι των τελευταίων χρόνων ήταν η ιστορική προσέγγιση της χώρας του με τη Σαουδική Αραβία και η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων το 2023. 

DPA, Spiegel, SZ