Παρίσι Ιούνιος 1940: Σβάστικες και μαζική φυγή

Οι πρώτοι στρατιώτες εμφανίστηκαν τα χαράματα στις πεντέμισι. Με μοτοσυκλέτες και καμιόνια έφθασαν στην Πορτ ντε λα Βιλέτ στο βορειοανατολικό άκρο του Παρισιού. Στη συνέχεια οι Γερμανοί έφθασαν μέσω των μεγάλων αρτηριών στο κέντρο της μεγαλούπολης. Μέσα σε τρεις ώρες η πρώτη σημαία με τη σβάστικα κυμάτιζε στη στέγη του Υπουργείου Ναυτικού στην Πλας ντε λα Κονκόρντ στην καρδιά του Παρισιού. Στις δέκα η ώρα η πόλη είχε καταληφθεί ολοκληρωτικά από τις ναζιστικές δυνάμεις.

Κάποιοι Παριζιάνοι βγήκαν στους δρόμους στις 14 Ιουνίου 1940 από περιέργεια, άλλοι κατέβασαν εξοργισμένοι τα ρολά. Πολλοί είχαν ήδη εγκαταλείψει την πρωτεύουσα που έμοιαζε έρημη. «Το Παρίσι κηρύχθηκε ανοιχτή πόλη», σημείωνε στο ημερολόγιό του ο Γερμανός στρατιώτης Άρνολντ Μπίντερ. «Την καταλάβαμε αμαχητί. Η καρδιά της Γαλλίας στα χέρια μας!» Η γερμανική κατοχή θα διαρκούσε μέχρι τις 25 Αυγούστου 1944. Ήταν τα «σκοτεινά χρόνια» για την Πόλη του Φωτός.

Η Γαλλία θεωρούνταν πριν από 80 χρόνια η ηγετική στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης και όμως καταλήφθηκε από τη Βέρμαχτ σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Ήταν ένας «πόλεμος-αστραπή» που οδήγησε στη χειρότερη ήττα της γαλλικής ιστορίας. Δεκάδες χιλιάδες Γάλλοι στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους στις μάχες, 1 εκατομμύριο 800 χιλιάδες αιχμαλωτίστηκαν. Μπροστά στην επέλαση των γερμανικών στρατευμάτων η γαλλική κυβέρνηση κατέφυγε στο Μπορντώ, στην περιοχή του Λίγηρα. Λίγο μετά την εισβολή στο Παρίσι ένας Γερμανός αξιωματικός πήγε στο Μέγαρο των Ηλυσίων στην πολυτελή Rue Faubourg St. Honoré και ρώτησε αν ήταν εκεί ο πρόεδρος Αλμπέρ Λεμπρέν. «Δεν μπορούσε να σας περιμένει», απάντησε κοφτά ο θυρωρός. «Πού βρίσκεται;», ρώτησε ο αξιωματικός. «Έφυγε οδικώς χωρίς να αφήσει διεύθυνση.»

Εθνική ταπείνωση

Οι νέοι κυρίαρχοι της πόλης κατέλαβαν πολλά κτήρια και ξενοδοχεία. Το „Meurice“ στη Rue de Rivoli υπάρχει ακόμα, το ίδιο και το „Lutetia“ στην       αριστερή όχθη του Σηκουάνα, που έγινε τότε έδρα της Αντικατασκοπίας. Στους δρόμους εμφανίστηκαν πινακίδες στα γερμανικά που δεν καταλάβαινε κανείς: Heereskraftfahr-Park (μονάδα συντήρησης οχημάτων), Waffenwerkstatt (συνεργείο επισκευής οπλισμού), OKW-Reifenlager (αποθήκη ελαστικών). Άρχισε επίσης να ισχύει η λεγόμενη ώρα του Βερολίνου, που ήταν μια ώρα πριν από την ώρα Γαλλίας.

Τις δραματικές εκείνες μέρες την άνοιξη του 1940 πολλοί Παριζιάνοι βρέθηκαν σε κατάσταση πανικού. Άνδρες και γυναικόπαιδα τράπηκαν σε φυγή με ποδήλατα, αυτοκίνητα, καρότσια παίρνοντας μαζί τα συμπράγκαλά τους. Η πρωτεύουσα ήταν προετοιμασμένη για ενδεχόμενους βομβαρδισμούς. «Κανείς ωστόσο δεν είχε υπολογίσει με μια χερσαία εισβολή», λέει η Συλβί Ζαϊντμάν, διευθύντρια του «Μουσείου Απελευθέρωσης του Παρισιού».

Από τους περίπου 8 εκατομμύρια ανθρώπους που βρίσκονταν τότε καθ’ οδόν, τα δύο εκατομμύρια ήταν κάτοικοι της πρωτεύουσας, συνεχίζει η Ζαϊντμάν. Σ’ αυτή την «Έξοδο» αφιέρωσε ειδική έκθεση. «Δεν είναι ένα ευχάριστο θέμα, είναι μια κακή εμπειρία», συνεχίζει η ιστορικός μιλώντας στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Στη Γαλλία το αποφεύγουν μέχρι σήμερα. «Ήταν κυριολεκτικά μια εθνική ταπείνωση. Επρόκειτο για χάος. Αλλά επικαλύφθηκε από άλλες μνήμες, την εμπειρία της κατοχής, την Αντίσταση ή την απελευθέρωση.»

Στο ερημωμένο Παρίσι

Ο Αδόλφος Χίτλερ δεν έχασε την ευκαιρία να απολαύσει προσωπικά τη λεία του. Μέσα σε λίγες ώρες επισκέφθηκε το ερημωμένο Παρίσι επί τροχάδην: Όπερα, Ηλύσια Πεδία, Αψίδα του Θριάμβου, Πλατεία Τροκαντερό, Τάφος του Ναπολέοντα. Η Ζαϊντμάν υπενθυμίζει τις τεράστιες πολιτικές συνέπειες εκείνων των ημερών τον Ιούνιο του 1940: «Η μαζική φυγή, η γενική αναστάτωση και η γερμανική εισβολή οδήγησαν στην ανάληψη της εξουσίας από τον στρατάρχη Πεταίν.» Πολλοί άνθρωποι ένιωθαν τότε ότι με τον «Ήρωα του Βερντέν» θα επανερχόταν η τάξη. Στην πράξη ο Φιλίπ Πεταίν τελείωσε τον πόλεμο με τους Γερμανούς αποδεχόμενος τους όρους της κατάπαυσης του πυρός και τέθηκε επικεφαλής του καθεστώτος Βισύ που συνεργάστηκε με τους ναζί.

Μόλις την άνοιξη του 2020 οι Παριζιάνοι μπόρεσαν να θυμηθούν πάλι το κλίμα της δραματικής περιόδου πριν από 80 χρόνια. Στη Μονμάρτρη διακόπηκαν επί εβδομάδες λόγω του κορωνοϊού τα γυρίσματα μιας ταινίας. Οι περίοικοι πρόσεξαν τότε τις προπαγανδιστικές αφίσες που είχαν κολληθεί στις προσόψεις των σπιτιών. Απορούσαν κυρίως με μια γνωστοποίηση στα γαλλικά και τα γερμανικά για απαγόρευση κυκλοφορίας τη νύχτα! Κατά τη διάρκεια της πανδημίας και των περιορισμών το Παρίσι έδειχνε πάλι έρημο, στη Λεωφόρο των Ηλυσίων έβλεπε κανείς ελάχιστα αυτοκίνητα. Πολλοί εγκατέλειψαν την πόλη για να περάσουν στην επαρχία τη δύσκολη περίοδο. «Οι εικόνες συχνά παραπλανούν», επισημαίνει η Ζαϊντάν. «Ζούμε σε άλλη εποχή, με διαφορετικά προβλήματα.»

Κρίστιαν Μπόμερ

Επιμέλεια: Σπύρος Μοσκόβου