Παρέμβαση ΠΟΕ για το ρωσικό εμπάργκο;

Ο Πολωνός υπουργός Γεωργίας Μάρεκ Σαβίτσκυ εκτιμά ότι το ρωσικό εμπάργκο κατά της χώρας του, αλλά και γενικότερα της ΕΕ, παραβιάζει το διεθνές εμπορικό δίκαιο και υπολογίζει τις απώλειες από τους μείωση των εξαγωγών στα πολωνικά φρούτα και λαχανικά στο 0,6% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας. Γι αυτό ο Σαβίτσκυ δήλωσε πρόσφατα στην πολωνική τηλεόραση, ότι η Βαρσοβία ετοιμάζει προσφυγή κατά της Μόσχας στα πλαίσια του ΠΟΕ.

Ο δικηγόρος Έρικ Πίκετ, με ειδίκευση σε υποθέσεις διεθνούς εμπορίου, εξηγεί: «Εάν ένα κράτος-μέλος του ΠΟΕ θεωρεί ότι ένα άλλο κράτος-μέλος έχει λάβει μέτρα που δεν συνάδουν με τους κανόνες του ΠΟΕ, τότε μπορεί κατ΄αρχήν να ζητήσει διαβουλεύσεις (consultations) στα πλαίσια του διεθνούς οργανισμού και, αν αυτές δεν έχουν αποτέλεσμα, να προσφύγει στο Όργανο Επίλυσης Διαφορών (Distribute Settlement Body), το οποίο καλείται να ορίσει μία επιτροπή διαιτησίας».

Νομικά προβλήματα και πραγματικά περιστατικά

Πρώτη αποστολή της επιτροπής θα ήταν να εξετάσει τα πραγματικά περιστατικά και να συντάξει μία γνωμοδότηση ως προς το αν τα ρωσικά αντίμετρα αντιβαίνουν στους κανόνες του ΠΟΕ. Σε περίπτωση καταδικαστικής απόφασης, η ενδιαφερόμενη χώρα έχει το δικαίωμα να υποβάλει έφεση στο Δευτεροβάθμιο Δικαιοδοτικό Όργανο (Appelate Body), στο οποίο συμμετέχουν όλα τα κράτη-μέλη του διεθνούς οργανισμού. Μετά την απόφαση σε δεύτερο βαθμό το Όργανο Επίλυσης διαφορών θα πρέπει να αποφασίσει, εάν θα κάνει δεκτή ή θα απορρίψει τη γνωμοδότηση. Ασφαλώς πολλά κράτη-μέλη θα συμφωνούσαν με μία απόφαση εις βάρος της Ρωσίας, καθώς η ΕΕ υφίσταται σημαντικές συνέπειες από τα ρωσικά αντίμετρα.

Μετά τον μηχανολογικό εξοπλισμό, τα χημικά προϊόντα και τα ιατρικά είδη, τα αγροτικά προϊόντα (ιδιαίτερα τα φρούτα, τα γαλακτοκομικά και το χοιρινό κρέας) βρίσκονται στην τέταρτη θέση του ρωσικού «καταλόγου κυρώσεων». «Το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτήν την προσφυγή είναι το κατά πόσον μία επιτροπή μπορεί να αποφασίσει, εάν η Ρωσία είχε ʻζωτικό συμφέρονʼ να επιβάλλει κυρώσεις και αν σέβεται την αρχή της αναλογικότητας. Ελάχιστη νομολογία υπάρχει σήμερα για το ζήτημα αυτό. Από κει και πέρα υπάρχει βέβαια το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών περί αυτοάμυνας, το οποίο και επικαλείται η Ρωσία. Αλλά νομίζω ότι δεν έχει τύχη με αυτήν την επιχειρηματολογία, γιατί, όπως προκύπτει από το άρθρο 11 παράγραφος 2 της συμφωνίας GATT (προδρόμου του ΠΟΕ) θα έπρεπε σε αυτήν την περίπτωση να αποδείξει ότι οι κυρώσεις είτε αποτελούν αναγκαίο μέτρο εν καιρώ πολέμου, είτε επιβάλλονται λόγω βαριάς κρίσης στις διεθνείς σχέσεις».

Η περίπτωση της Ελλάδας

Το 2013 ο τζίρος των ευρωπαϊκών εξαγωγών προς τη Ρωσία είχε φτάσει τα 12 δισεκατομμύρια ευρώ. Πρώτοι εξαγωγείς ήταν η Λιθουανία, η Πολωνία και η Γερμανία. Οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων της Λιθουανίας φτάνουν τα 900 εκ. ευρώ ετησίως, ενώ στη Γερμανία ο αντίστοιχος τζίρος ανέρχεται σε 600 εκ. Πάντως μία απόφαση του ΠΟΕ υπέρ της πολωνικής προσφυγής θα μπορούσε να ωφελήσει ταμειακά και την Ελλάδα, η οποία, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, εξάγει μεγάλες ποσότητες φρούτων και φρέσκων ψαριών προς τη Ρωσία.

Εάν ωστόσο αδρανήσει ή καθυστερήσει ο μηχανισμός του ΠΟΕ, οι απώλειες για τους έλληνες παραγωγούς θα φτάσουν τα 180 εκ. ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας Süddeutsche Zeitung του Μονάχου, η Ελλάδα έχει αρχίσει διμερείς διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για το ζήτημα αυτό. Παρότι σύμφωνα με δημοσκοπήσεις το 70% του ρωσικού πληθυσμού φαίνεται να υποστηρίζει τα αντίμετρα της Μόσχας, ο δικηγόρος Έρικ Πίκετ εκτιμά ότι υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες να γίνει δεκτή η πολωνική προσφυγή. «Η Ρωσία υποστηρίζει ότι η απαγόρευση είχε επιβληθεί για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας ή επάρκειας των τροφίμων. Προσωπικά αμφιβάλω, εάν θα γίνει δεκτή αυτή η επιχειρηματολογία».

Johanna Schmeller / Γιάννης Παπαδημητρίου