Παγκόσμια ημέρα κατά του αναλφαβητισμού

Τα πρώτα δείγματα γραφής στην Κίνα βρίσκονται χαραγμένα πάνω σε ράχες βοδιών. Εντοπίζονται γύρω στο 1400 π.Χ. Το κινεζικό αλφάβητο αποτελείται από 50.000 χαρακτήρες. Αν κάποιος όμως γνωρίζει έστω τους 3.500 χαρακτήρες μπορεί να διαβάσει το 98% ενός κειμένου. Για τα παιδιά στο σχολείο η διαδικασία εκμάθησης του κινεζικού αλφαβήτου κρατάει χρόνια...

Η χρήση συμβόλων που παρέπεμπαν σε έννοιες προϋπήρχε της υιοθέτησης αλφαβήτου. Πάνω από 2.000 τέτοιες φιγούρες ανθρώπων και ζώων βρέθηκαν λαξευμένες στα πέτρινα τοιχώματα του σπηλαίου Λασκώ στη νότια Γαλλία. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι πρόκειται για έναν «πρόδρομο» της γραφής, που κατά την Εποχή του Λίθου χρησιμοποιούνταν ως μέσο επικοινωνίας.

Τα πρώτατα δείγματα αλφαβήτου στην ιστορία της ανθρωπότητας εντοπίζονται στη Μεσοποταμία, το σημερινό Ιράκ. Η εφεύρεση της λεγόμενης σφηνοειδούς γραφής αποδίδεται ειδικότερα στους Σουμέριους και τοποθετείται γύρω στα 3.300 π. Χ. Οι Σουμέριοι χάραζαν με πέτρες τους χαρακτήρες πάνω σε πήλινες πλάκες.

Oι αρχαίοι Αιγύπτιοι θεωρούσαν τη γραφή τους «λόγια των θεών» θέλοντας να τονίσουν την άνωθεν προέλευσή τους. O όρος ιερογλυφικά έχει αρχαιοελληνική προέλευση, από τις λέξεις «ιερός» και «γλύφω» που σημαίνει «χαράσσω». Μόλις το 1% με 5% των αρχαίων Αιγυπτίων γνώριζαν γραφή, το δε επάγγελμα του «γραφιά» θεωρούνταν εξόχως σημαντικό.

Με την εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η λατινική γραφή άρχισε να διαγράφει μία θριαμβευτική πορεία. Τα Λατινικά προέρχονται από τα αρχαία Ελληνικά. Οι Λατίνοι προσάρμοσαν το αρχαιοελληνικό αλφάβητο στις σύχγρονες ανάγκες τους και εισήγαγαν νέα γράμματα. Το «W» καθιερώθηκε το Μεσαίωνα ως το εικοστό έκτο γράμμα. Μέχρι σήμερα το λατινικό αλφάβητο είναι το πιο διαδεδομένο στον κόσμο.

Πάνω από 100 αλφάβητα χρησιμοποιούνται σήμερα ανά τον κόσμο. Η αραβική γλώσσα έχει δύο διαφορετικά αλφάβητα: το ένα χρησιμοποιείται στην καθημερινότητα και το δεύτερο στην καλλιγραφία. Από την άλλη πλευρά το εβραϊκό αλφάβητο ήταν για αιώνες η γλώσσα των ιερών Γραφών. Καθιερώθηκε ως επίσημη, γραπτή γλώσσα του Ισραήλ το 1948.

Σε αυτό το μουσείο στο Μάιντς βρίσκεται να παλαιότερο τυπωμένο βιβλίο του κόσμου: η Αγία Γραφή. Το 1452 ο Γιοχάνες Γκούτενμπεργκ εφηύρε την τυπογραφία και τη μαζική εκτύπωση πιέζοντας μεταλλικούς χαρακτήρες σε χαρτί. Τα πρώτα 200 αντίτυπα που τυπώθηκαν ήταν της Βίβλου. Η εφεύρεση αυτή αποτέλεσε την απαρχή της τυπογραφίας αλλά και του βιβλίου, όπως το ξέρουμε σήμερα.

Μέχρι την έλευση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην καθημερινότητά το γράψιμο και το διάβασμα βιβλίων γινόταν σε χαρτί. Σήμερα οι υπολογιστές είναι πανταχού παρόντες, δίνοντας άλλη διάσταση στη γραφή και την ανάγνωση. Το εκάστοτε αλφάβητο εμφανίζεται στις οθόνες μας κανονικά, όπως το γνωρίζουμε. Ωστόσο από πίσω του κρύβονται αριθμητικά ψηφία, τα οποία αποτελούν αντικείμενο προγραμματισμού.

Παρά τα θαυμαστά τεχνολογικά επιτεύγματα, η ανάγνωση και η γραφή δεν είναι αυτονόητες κατακτήσεις σε όλες τις γωνιές του πλανήτη. Σήμερα περίπου 774 εκατομ. άνθρωποι δεν μπορούν να γράψουν και να διαβάσουν, ιδίως στην Αφρική και την Ινδία. Σε μειονεκτική θέση βρίσκονται οι γυναίκες και τα νεαρά κορίτσια. Η UNESCO έχει καθιερώσει ήδη από το 1966 την 8η Σεπτεμβρίου ως ημέρα κατά του αναλφαβητισμού.