Ουκρανία: Υπάρχει Θεός στον πόλεμο;

Είναι ένα πανάρχαιο ερώτημα που φιλόσοφοι, θεολόγοι, αμέτρητοι πιστοί και άλλοι πολλοί προσπάθησαν να προσεγγίσουν, τις περισσότερες φορές μάταια. Πώς είναι δυνατόν ένας Θεός, τον οποίο ο Χριστιανισμός περιγράφει ως στοργικό και μεγαλόψυχο, να επιτρέπει το κακό και τα βάσανα; Αυτές τις ημέρες η ματιά πέφτει στην Ουκρανία, όπου έρχονται στο φως της δημοσιότητες όλο και περισσότερες θηριωδίες κατά τη διάρκεια αυτού του ρωσικού επιθετικού πολέμου. Το κακό σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να προσδιοριστεί πολύ καθαρά. Είναι η η Ρωσία γιατί τον ξεκίνησε. Τί νόημα έχει αυτός ο πόλεμος και τα εγκλήματα που διαπράττονται;

«Οι νεκροί στα χέρια του Θεού»

Οι Χριστιανοί αντιμετωπίζουν ένα δίλημμα. Στην Καινή Διαθήκη γράφει ότι ο Θεός είναι αγάπη. Ισχύει; Κάθεται ένας ιδιότροπος Θεός κάπου ψηλά με το τηλεχειριστήριο στο χέρι και κατευθύνει τους άβουλους ανθρώπους σε όλον τον κόσμο σαν μικρά ρομπότ; Ή μήπως τελικά δεν είναι και τόσο δυνατός; Τότε τι νόημα έχει να προσευχόμαστε στο όνομά του; Ο Τόμας Χίκε, καθηγητής της Παλαιάς Διαθήκης στο Πανεπιστήμιο Johannes Gutenberg στο Μάιντς, θεωρεί ότι το ερώτημα, γιατί ο Θεός επιτρέπει έναν πόλεμο όπως αυτόν στην Ουκρανία είναι ανάρμοστο. «Ο Θεός μας θέτει πολύ μεγαλύτερα ερωτήματα. Στην περίπτωση της Ουκρανίας για τη στάση της Δύσης. Από ανθρώπινη πλευρά, ο θάνατος ανθρώπων είναι μια ατελείωτη τρομερή τραγωδία, μια απώλεια αναντικατάστατη. Αλλά ξέρω ότι οι νεκροί είναι στα χέρια του Θεού. Αντίθετα για τους πενθούντες και τους παθόντες συνιστά  ηχηρή κατηγορία για τη νωθρότητα της πολιτικής και της οικονομίας στο υψηλότερο επίπεδο. Η πείνα για φθηνότερη ενέργεια φαίνεται ότι ήταν ισχυρότερη από την προθυμία να προχωρήσουμε σε ενεργειακή μετάβαση και να μην εξαρτόμεθα από τη Ρωσία».

Ειδικά η Παλαιά Διαθήκη διαποτίζεται από το ερώτημα, γιατί να υπάρχουν βάσανα και αδικία; Τροφοδοτεί μια συνεχή συζήτηση. Πόλεμοι μεγάλων λαών εναντίον μικρών, καταπίεση, αγώνες, αυτό είναι συνεχώς το «πανόραμα» της Παλαιάς Διαθήκης. «Η Αγία Γραφή δεν προσφέρει συγκριμένη απάντηση ή λύση, παρά μόνο δίνει προτροπή στην ανάγκη του καθενός να στρέφεται στο Θεό και να επιδιώκει τη δικαιοσύνη» λέει ο Γερμανός καθηγητής. «Η βασική ελπίδα που μας δίνει η Αγία Γραφή είναι ότι ο Θεός θα αφήσει όλα να πάνε καλά, με όποιον τρόπο. Και έάν όχι σε αυτήν τη ζωή, τότε στην άλλη. Δεν θα πρέπει να είναι φθηνή παρηγοριά, αλλά να μας δίνει ελπίδα, τώρα. Το πόσο βαθιά ριζωμένη ήταν αυτήν η ελπίδα στην ανθρωπότητα, φαίνεται από το γεγονός ότι οι ιστορίες, οι προσευχές και οι εντολές της Παλαιάς Διαθήκης αντιγράφονταν ξανά και ξανά. Ήταν εκείνη την εποχή μια εξαιρετικά μεγάλη και πολύπλοκη διαδικασία. Απλά ξεπατικώσαμε κάτι που ήταν πολύτιμο και σημαντικό για κάποιον».

Ειδική προσευχή για τα θύματα του πολέμου στην Ουκρανία

Ο ειδικός της Καινής Διαθήκης Τόμας Ζέντινγκ επικεντρώνεται σε ένα άρθρο του στο περιοδικό «Christ in der Gegenwart» του περασμένου Μαρτίου στο ερώτημα, γιατί κάποιος να βιώνει βάσανα, ταλαιπωρίες; Μήπως τελικά αυτοί που υποφέρουν, φταίνε σε οποιαδήποτε μορφή; Μήπως έχουμε να κάνουμε με έναν τιμωρό Θεό; Μήπως η ενοχή μεταφέρεται στις επόμενες γενιές;  «Η κατάργηση της θεοδικίας, σύμφωνα με την οποία ο Θεός τιμωρεί κατά την κρίση του τους απίστους, τους απρόσεκτους, τους παράλογους, όπως φαίνεται από τα βάσανά τους, είναι το πρώτο βήμα, το οποίο πρέπει να γίνεται ξανά και ξανά» λέει ο Ζέντιγκ. «Γιατί η προκατάληψη, ότι τα ίδια τα θύματα πρέπει να φταίνε για τη δυστυχία τους, είναι βαθιά ριζωμένη στους ανθρώπους και την πολιτιστική μνήμη. Ο ίδιος ο Ιησούς επέκρινε δριμύτητα αυτόν τον φαινομενικό μηχανισμό». Ο γνωστός καθολικός θεολόγος Γιόχαν Μπατίστ Μετς, ο οποίος πέθανε το 2019, στο κείμενό του «Μυστικισμός των ανοιχτών οφθαλμών», τόνισε ότι η πρώτη ματιά του Ιησού δεν πέφτει στην αμαρτία, αλλά στα βάσανα. Ο Μετς, ο οποίος ως δεκαεξάχρονος στρατιώτης στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επέστρεψε στους συμπολεμιστές του, αλλά τους βρήκε όλους νεκρούς, ασχολήθηκε εντατικά με το ζήτημα του ανθρώπινου πόνου και με το μεγάλο ερώτημα, πώς μπορεί να υπάρχει Θεολογία μετά το Άουσβιτς. Και η απάντησή του; Ο Χριστιανισμός χρειάζεται έναν μυστικισμό των οδυνηρά «ανοιχτών οφθαλμών» για τα βάσανα. Η ουσία του Χριστιανισμού είναι η συμπόνοια.

Στις θείες λειτουργίες, στις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας και της Ανάστασης τέτοια ερωτήματα σχετικά με τα ανθρώπινα βάσανα θα βρίσκονται στο επίκεντρο. Στον Σταυρό που σήκωσε ο Υιός του Θεού σύμφωνα με την παράδοση, που υπέφερε και μαρτύρησε. Λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, η Διάσκεψη των Γερμανών Επισκόπων έδωσε στη δημοσιότητα μια νέα προσευχή-παράκληση για την Ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής. Διαβάζουμε:

Παντοδύναμε, αιώνιε Θεέ,

Είσαι ισχυρότερος από τους καταπιεστές αυτού του κόσμου,

Σώσε όλα τα θύματα αυτής της αδικίας και του πολέμου στις μέρες μας,

Άλλαξε τις καρδιές όσων κάνουν κακό,

Και άφησε την ειρήνη να επικρατήσει.

Αμήν.

Κάτριν Τσάιλμαν / dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου