Οι τελευταίοι κρατούμενοι του Γκουαντάναμο

Τα συρματοπλέγματα και τα αυστηρά μέτρα ασφαλείας υπενθυμίζουν ότι το Γκουαντάναμο δεν είναι μια οποιαδήποτε στρατιωτική βάση. Πριν από 21 χρόνια, στον απόηχο των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και της επακόλουθης εισβολής των Η.Π.Α. στο Αφγανιστάν, ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος Τζορτζ Μπους έχτισε μια φυλακή για όσους ήταν ύποπτοι για τρομοκρατία, δίχως δίκη. Σχεδόν 800 άτομα κρατήθηκαν προσωρινά στο Γκουαντάναμο. Η νομική κατάσταση των κρατουμένων, οι συνθήκες κράτησής τους, οι αναφορές για τις μεθόδους ανάκρισης και τα βασανιστήρια οδήγησαν σε διεθνή κατακραυγή. Όμως, η φυλακή εξακολουθεί να υπάρχει.

31 κρατούμενοι απομένουν

Σύμφωνα με το Υπουργείο Άμυνας των Η.Π.Α., 31 άτομα εξακολουθούν να κρατούνται στο Γκουαντάναμο. «Οι περισσότεροι από τους κρατούμενους δεν έχουν ποτέ κατηγορηθεί, πόσο μάλλον δικαστεί ή καταδικαστεί», λέει η Ντάφνε Εβιατάρ της οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα Διεθνής Αμνηστία στην Ουάσιγκτον. Μετά από περισσότερες από δύο δεκαετίες, η αμερικανική κυβέρνηση έχει την υποχρέωση να μεταφέρει τους υπόλοιπους κρατούμενους σε συνθήκες όπου τα δικαιώματά τους γίνονται σεβαστά.

Το κλείσιμο της φυλακής ήταν ένας στόχος που είχε θέσει ο πρόεδρος Μπάιντεν στην αρχή της θητείας του. Ο διάδοχος του Μπους, Μπαράκ Ομπάμα, το επεδίωξε επίσης, αλλά απέτυχε λόγω της αντίστασης του Κογκρέσου. Ο Ρεπουμπλικάνος Ντόναλντ Τραμπ, από την άλλη πλευρά, ήθελε να κρατήσει το στρατόπεδο ανοιχτό. Τώρα, ο Μπάιντεν έχει να προσπεράσει ένα σημαντικό εμπόδιο: Το Κογκρέσο ανανέωσε στον τελευταίο αμυντικό προϋπολογισμό μια διάταξη, σύμφωνα με την οποία δεν επιτρέπεται στην αμερικανική κυβέρνηση να δαπανήσει χρήματα για την μεταφορά κρατουμένων από το Γκουαντάναμο. Το ίδιο ισχύει και για μεταφορές κρατουμένων σε χώρες, όπως η Σομαλία ή η Υεμένη. Σε 17 κρατούμενους έχει ωστόσο επιτραπεί να μεταφερθούν, καθώς δεν συνιστούν κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια.

500 μεταφορές επί Μπους, 200 επί Ομπάμα, 1 επί Τραμπ

Από την αρχή της θητείας του Μπάιντεν, σύμφωνα με στοιχεία του Πενταγώνου, έχουν γίνει εννέα παραδόσεις κρατουμένων και όλοι τους, πλην ενός, έχουν επιστρέψει στις χώρες καταγωγής τους. Ο δικηγόρος Γουέλς Ντίξον του Κέντρου Συνταγματικών Δικαιωμάτων στη Νέα Υόρκη δέχεται πως υπάρχει κάποια πρόοδος, αλλά επισημαίνει επίσης πως «αυτός δεν είναι ένας ρυθμός μεταθέσεων που θα οδηγήσει σε κλείσιμο τα επόμενα χρόνια». Επί Μπους είχαν γίνει περίπου 500 μεταφορές, επί Ομπάμα περίπου 200, επί Τραμπ μόνο μία.

Ο Ντίξον ειδικεύεται στις διαδικασίες κατά των παράνομων κρατήσεων και εκπροσωπεί ο ίδιος κρατούμενους. Σε αντίθεση με τους κρατούμενους που έχουν ήδη μεταφερθεί, οι 17 εναπομείναντες που είναι επιλέξιμοι για άμεση μεταφορά δεν μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, αφ’ ενός για ανθρωπιστικούς λόγους, αφ’ ετέρου επειδή η νομοθεσία των Η.Π.Α. δεν το επιτρέπει, όπως εξηγεί ο Ντίξον. Το πόσο καιρό κρατείται κανείς στο Γκουαντάναμο εξαρτάται και από το «πού ήταν κανείς αρκετά τυχερός ή άτυχος να γεννηθεί», λέει. «Θα παραμείνουν στο Γκουαντάναμο έως ότου άλλες χώρες συμφωνήσουν να τους φιλοξενήσουν και να τους προσφέρουν μια νέα πατρίδα».

Μακροχρόνιες διαδικασίες

Υπάρχουν όμως και πολύπλοκες υποθέσεις - για παράδειγμα, εκείνες των κρατουμένων που κατηγορήθηκαν ενώπιον του στρατιωτικού δικαστηρίου στο Γκουαντάναμο. Ένας από αυτούς είναι ο 63χρονος Χαντί αλ-Ιράκι, το μέλλον του οποίου αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου. Πέρυσι, στο πλαίσιο συμβιβασμού, ανέλαβε την ευθύνη για τις επιθέσεις κατά των αμερικανικών δυνάμεων και των συμμάχων τους στο Αφγανιστάν το 2003 και το 2004 ως ανώτερο μέλος της Αλ Κάιντα. Αναμένει την ετυμηγορία του το επόμενο έτος. Ο αλ-Ιράκι σε αναπηρικό καροτσάκι και πάσχει από εκφυλιστική νόσο της σπονδυλικής στήλης. Μέρος της συμβιβαστικής συμφωνίας είναι ότι εντός δύο ετών, οι Η.Π.Α. θα επιδιώξουν τη μεταφορά του σε τρίτη χώρα όπου θα μπορεί να λάβει την ιατρική περίθαλψη που οι δικηγόροι του λένε ότι χρειάζεται απεγνωσμένα.

Την ίδια στιγμή, πέντε υποθέσεις σχετικά με την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους έχουν παγώσει εδώ και χρόνια. «Εάν η κυβέρνηση εννοεί σοβαρά το κλείσιμο της φυλακής, τότε θα πρέπει επίσης να διαπραγματευτεί μια λύση για αυτές τις υποθέσεις», λέει ο Ντίξον.

Λείπει η πολιτική βούληση

Η Γερμανία αποτελεί επίσης πιθανή χώρα υποδοχής. Στις αρχές Μαρτίου, το Υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε ότι επί του παρόντος δεν υπάρχουν αιτήματα από τις Η.Π.Α. Το αν ο Μπάιντεν θέτει το θέμα του Γκουαντάναμο ως ζήτημα στις πολυάριθμες συναντήσεις του με άλλους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων είναι δύσκολο να το κρίνει κανείς - σε κάθε περίπτωση, δεν παίζει κανέναν ρόλο στη δημόσια επικοινωνία του.

Οι ΗΠΑ δεν διστάζουν να καταγγείλουν τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανά την υφήλιο. Αλλά, όταν πρόκειται για τις δικές τους παραβάσεις, ο ζήλος τους κάπως περιορίζεται. Σε μια έκθεση του 2014, το Κογκρέσο περιέγραψε με οδυνηρές λεπτομέρειες τις μεθόδους που χρησιμοποιεί η C.I.A. για να ανακρίνει ύποπτους τρομοκράτες σε μυστικές φυλακές στο εξωτερικό – όπως εικονικούς πνιγμούς, στέρηση ύπνου μέχρι και για 180 ώρες και άλλες. Πολλοί από τους κρατούμενους στάλθηκαν στο Γκουαντάναμο και βίωσαν τον εξευτελισμό και την κακοποίηση.

«Από τότε που υπάρχει το Γκουαντάναμο, πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο, σίγουρα οι περισσότεροι σύμμαχοι των Η.Π.Α., έχουν ζητήσει το κλείσιμό του, έχοντας αναγνωρίσει και κατανοήσει ότι το Γκουαντάναμο είναι ανθρωπιστική καταστροφή και παράνομο», λέει ο Ντίξον. «Όμως αυτό δεν είναι αρκετό για να επιτευχθεί το οριστικό κλείσιμο», καθώς ο Μπάιντεν δεν φαίνεται να διαθέτει την «πολιτική και διπλωματική βούληση» για κάτι τέτοιο.

Μαγκνταλένα Τρεντλ, dpa

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς