Οι τελευταίες δίκες ναζιστών στη Γερμανία

Ο Ερνστ Τ. θα μπορούσε να είχε σπάσει τη σιωπή του. Θα μπορούσε να είχε μιλήσει για όσα γνώριζε για το Άουσβιτς, για την περίοδο μεταξύ Νοεμβρίου 1942 και Ιουνίου 1943. Ήταν ένας από τους τελευταίους μάρτυρες και θα μπορούσε να είχε αναλάβει την ευθύνη απέναντι στους συγγενείς των θυμάτων. Όμως σιώπησε για περισσότερα από 70 χρόνια και πήρε τελικά μαζί του όλες τις απαντήσεις. Πέθανε σε ηλικία 93 χρόνων μια εβδομάδα πριν από την πρώτη εκδίκαση της υπόθεσής του. Κατηγορούνταν για συνέργεια σε φόνο σε 1.075 περιπτώσεις. «Λυπάμαι πολύ που δεν στάθηκε δυνατόν να υπάρξει μια νομική διαλεύκανση της υπόθεσης» λέει ο Γενς Ρόμελ, επικεφαλής της Κεντρικής Υπηρεσίας για τη Διαλεύκανση των εγκλημάτων του Εθνικοσοσιαλισμού στο Λούντβιγκσμπουργκ.

Σύμφωνα με πληροφορίες της εν λόγω υπηρεσίας ο Τ. σε ηλικία 19 ή 20 χρόνων εργάστηκε στο Άουσβιτς στην μεταφορά κρατουμένων στο περιβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η δίκη του θα ήταν μια από τις τελευταίες αυτού του είδους στη Γερμανία. Εκκρεμούν πάντως ακόμα παρόμοιες δίκες στο Κιέλο και στο Νοϊμπράντεμπουργκ.

Αγώνας με το χρόνο

Ο αγώνας των γερμανικών αρχών για τη διαλεύκανση των υποθέσεων είναι ένας αγώνας ενάντια στο χρόνο. «Ακόμα όμως και όσοι ζουν πάσχουν συχνά από άνοια και έχουν το ακαταλόγιστο» εξηγεί ο Γενς Ρόμελ. Η υπηρεσία του πάντως το 2013 έδωσε τα ονόματα 60 ατόμων σε διάφορες εισαγγελίες σε ολόκληρη τη Γερμανία. Από αυτούς οι 30 φέρονται να εμπλέκονται σε υποθέσεις που αφορούν το Άουσβιτς και 28 το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαϊντάνεκ.

Από τις περιπτώσεις που αφορούν το Άουσβιτς πέντε εξετάζονται ήδη δικαστικά, ανάμεσά τους αυτές στο Κίελο και στο Νοϊμπράντεμπουργκ. Άλλη μια υπόθεση εξετάζει η Εισαγγελία της Φραγκφούρτης χωρίς ωστόσο να έχουν απαγγελθεί ακόμα κατηγορίες. Εάν και πότε θα συμβεί κάτι τέτοιο παραμένει άγνωστο, δηλώνει εκπρόσωπος της Εισαγγελίας Φραγκφούρτης. Όσον αφορά το Μαϊντάνεκ, 25 υποθέσεις ανεστάλησαν.

Γιατί όμως όλες αυτές οι υποθέσεις δεν στάθηκε δυνατόν να εκδικαστούν νωρίτερα; Ο Γενς Ρόμελ δεν θέλει να καταφύγει σε εικασίες αλλά αναφέρει μια απόφαση του Ομοσπονδιακού Ακυρωτικού Δικαστηρίου που ελήφθη το 1969, σύμφωνα με την οποία δεν τιμωρείται καθένας, ο οποίος εμπλεκόταν στο πρόγραμμα εξόντωσης αλλά όσοι με συγκεκριμένο τρόπο συνέβαλαν στην τέλεση αξιόποινων πράξεων. Με άλλα λόγια αυτοί, οι οποίοι στη νομική γλώσσα αποκαλούνται συνεργοί.

Δικαστική απόφαση σταθμός

Η κατάσταση άλλαξε με την απόφαση στην υπόθεση του Τζον Ντεμγιανγιούκ, ο οποίος ήταν φύλακας στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Σόμπιμπορ. Καταδικάστηκε το 2015 τόσο ο ίδιος όσο και ο Όσκαρ Γκρένινγκ γνωστός ως «λογιστής του Άουσβιτς», παρόλο που δεν στάθηκε δυνατόν να αποδειχθεί η συνέργειά του σε συγκεκριμένες ανθρωποκτονίες. Καταδικάστηκε διότι οι κρατούμενοι μεταφέρονταν στο συγκεκριμένο στρατόπεδο με αποκλειστικό σκοπό να θανατωθούν. Παρόμοιο ήταν το σκεπτικό και για τον Γκρένινγκ.

Ο Γενς Ρόμελ παραδέχεται πως μετά από τόσα χρόνια ακόμα και για τους νομικούς είναι δύσκολο να στοιχειοθετήσουν την ευθύνη των συγκεκριμένων ατόμων. Εκτός αυτού επισημαίνει πως ο Ποινικός Κώδικας βασίζεται στην απόδοση ατομικών ευθυνών και όχι συλλογικών. Και ένα ειδικό ποινικό δίκαιο για την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού δεν υπάρχει στη Γερμανία. Ωστόσο ακόμα και εάν η συγκέντρωση αποδεικτικού υλικού είναι εξαιρετικά δύσκολη πλέον, ο Γενς Ρόμελ δηλώνει πως η υπηρεσία του δεν θα σταματήσει να αναζητά τους ενόχους εκείνης της θηριωδίας που είναι ακόμη ζωντανοί.

Σόνια Γιόρντανς / Μαρία Ρηγούτσου