Οι δρόμοι της τέχνης μετά την Αραβική Άνοιξη

Το 2011 ήταν μια χρονιά «σταθμός» για τον αραβικό κόσμο. Το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης άλλαξε τους πολιτικούς συσχετισμούς στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Μέχρι σήμερα οι εμφύλιες συγκρούσεις σε πολλές περιοχές συνεχίζονται με αμείωτη ένταση.

Μέσα σε αυτό το κλίμα πολιτικών αναταραχών αλλά και κοινωνικών ανακατατάξεων έκαναν την εμφάνισή τους και πολλά κινήματα καλλιτεχνών. Μουσικοί, ηθοποιοί και εικαστικοί καλλιτέχνες από αραβικές χώρες βγήκαν από την αφάνεια στο προσκήνιο, έλαβαν μέρος στις πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες με δυναμισμό και εξωστρέφεια. Αψηφώντας συχνά τη λογοκρισία και θέτοντας σε κίνδυνο σε πολλές περιπτώσεις την ίδια τους τη σωματική ακεραιότητα, μίλησαν για την ελευθερία του λόγου και τη σημασία της στις χώρες τους.

Με αφορμή όλες αυτές τις εξελίξεις που επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την καλλιτεχνική δημιουργία σε Μέση, Εγγύς Ανατολή και Βόρεια Αφρική, δηλαδή σε χώρες του ευρύτερου χώρου της Μεσογείου που τις συνδέουν μακραίωνες πολιτισμικές καταβολές, διεξάγεται αυτές τις μέρες στη Γερμανία ένα Διεθνές Συνέδριο για τον Πολιτισμό, υπό την αιγίδα της έδρας της UNESCO στο Πανεπιστήμιο του Χιλντεσχάιμ. Οι εργασίες του συνεδρίου μοιράζονται μεταξύ Χιλντεσχάιμ (9-12/ 09) και Βερολίνου (13-14 / 09), ενώ στις συζητήσεις συμμετέχουν πάνω από 400 εκπρόσωποι πολιτιστικών φορέων και ερευνητές, ειδικοί σε θέματα Πολιτισμού από 60 χώρες.

Για πρώτη φορά στη Γερμανία

Υπεύθυνος για τη γερμανική διοργάνωση είναι ο Βόλφγκανγκ Σνάιντερ, καθηγητής Πολιτιστικής Πολιτικής στην έδρα της UNESCO στο Πανεπιστήμιο του Χιλντεσχάιμ. Ο ίδιος δηλώνει ενθουσιασμένος με το φετινό θέμα του συνεδρίου, το οποίο φέρνει πιο κοντά στο «δυτικό» κοινό καλλιτέχνες και ειδικούς από αραβικές χώρες. «Σε κοινωνίες, όπου την εξουσία κατέχουν δικτατορικά καθεστώτα, η καλλιτεχνική εργασία δυσχεραίνεται. Καθήκον όμως της τέχνης είναι να μην εφησυχάζει κανείς αλλά να τίθεται σε κίνηση η φαντασία. Αυτό σημαίνει ότι η τέχνη οφείλει να πηγαίνει τη σκέψη ένα βήμα μπροστά και να ξεπερνά τα εσκαμμένα όρια», αναφέρει ο Βόλφγκανγκ Σνάιντερ.

Ο γερμανός καθηγητής υπογραμμίζει μάλιστα ότι η σκληρή λογοκρισία που ασκείται στην καλλιτεχνική δημιουργία με στόχο να την καταστείλει έχει οδηγήσει τους καλλιτέχνες στις επίμαχες περιοχές να αναζητήσουν νέους δρόμους δημιουργικής έκφρασης. Τέτοιες δυνατότητες παρέχονται, για παράδειγμα, από τα νέα ηλεκτρονικά μέσα. «Και εκεί υπάρχει βέβαια λογοκρισία, αλλά από την άλλη υπάρχει και μεγαλύτερο κοινό και περισσότερος αυθορμητισμός», εξηγεί ο Β. Σνάιντερ, τονίζοντας ότι κατά την περίοδο των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης ξεπήδησαν μέσα από το χάος και νέες μορφές τέχνης, όπως η τέχνη στους δρόμους, με κυρίαρχα τα γκράφιτι με πολιτικό περιεχόμενο.

Στο Διεθνές Συνέδριο για τον Πολιτισμό αναμένεται να δώσουν το «παρών» και καλλιτέχνες που συμμετείχαν οι ίδιοι σε γεγονότα-σταθμούς, από το Κάιρο μέχρι τη Δαμασκό. Στα κεντρικά θέματα που αναμένεται να απασχολήσουν το συνέδριο βρίσκονται, μεταξύ άλλων, και τα θέματα της προώθησης των τεχνών, της εκπαίδευσης αλλά και η σχέση της πολιτικής και του πολιτισμού με τις διαδικασίες κοινωνικής αλλαγής. Ανάμεσα στους συμμετέχοντες βρίσκεται και η Μαρία Κουρή, λέκτορας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και ειδική σε θέματα Πολιτιστικής Διαχείρισης, η οποία αναμένεται να παρουσιάσει το θέμα της «διαμόρφωσης έμμεσης πολιτιστικής πολιτικής από εθνικά μουσεία».

Ας σημειωθεί, τέλος, ότι το Διεθνές Συνέδριο για τον Πολιτισμό διοργανώνεται κάθε χρόνο από το 1999 σε διαφορετικές πόλεις ανά τον κόσμο με στόχο την προώθηση του διαλόγου πάνω σε θέματα που αφορούν την πολιτιστική διαχείριση, την κατάστρωση πολιτιστικής πολιτικής αλλά και της εκπαίδευσης.

Δήμητρα Κυρανούδη (dpa, uni-hildesheim)